San Sebastián / Donostia

San Sebastián (bask. Donostia) - to stolica hiszpańskiej prowincji Guipúzcoa (bask. Gipuzkoa), jednej z trzech prowincji składających się na Kraj Basków, wspólnotę autonomiczną położoną w północnej Hiszpanii, nad Zatoką Biskajską. San Sebastián, z blisko 190 tys. mieszkańców, leży w odległości 452 km na północny wschód od Madrytu , 102 km na północny wschód od Vitorii-Gasteiz , stolicy prowincji Álava (bask. Araba) i całego Kraju Basków, 99 km na wschód od Bilbao , stolicy trzeciej baskijskiej prowincji, Vizcaya (bask. Biskaia), 82 km na północ od Pampeluny , stolicy Nawarry, 20 km od granicy z Francją (➤ mapka)(➤ mapka). Malowniczo położona, nadzwyczaj popularna, niegdyś także elitarna (odwiedzana przez rodzinę królewską, arystokrację i dyplomatów) miejscowość wypoczynkowa, w niektórych przewodnikach określana jako najpiękniejsze miasto północnej Hiszpanii. Siedziba słynnego Międzynarodowego Festiwalu Filmowego.

O starożytnej historii San Sebastián niewiele wiadomo. Pierwsze wzmianki o losach miejscowości w Średniowieczu pochodzą z XI i XII wieku. Wiadomo, że w 1181 roku otrzymała prawa miejskie od Sancho VI Mądrego, króla Nawarry w latach 1150-1194, i że zostały one potwierdzone później, w 1200 roku, przez Alfonsa VIII, króla Kastylii. Na początku XIII wieku u stóp Monte Urgull zaczęli osiedlać się koloniści gaskońscy, odgrywający przez długi czas istotną rolę w dziejach miasta, które prawie do końca XV wieku przeżywało okres względnej stabilności i dobrobytu, zakończony jednak katastrofalnym pożarem w 1489 roku, po którym trzeba było odbudować San Sebastián niemal od zera.

W następnych stuleciach, w przeciwieństwie do średniowiecznej historii San Sebastián, miasto wielokrotnie nękały wojny niosące zniszczenia - szczególnie dotkliwe w epoce napoleońskiej, a katastrofalne w 1813 roku, gdy wojska brytyjskie i portugalskie, po trwającym dwa miesiące oblężeniu, 31 sierpnia zdobyły miasto, splądrowały je i spaliły.



Miasto zostało ponownie odbudowane, a w 1863 roku rozebrano mury obronne, by umożliwić dalszy rozwój. Gdy - niejako wzorem Francji, gdzie cesarzowa Eugenia, małżonka Napoleona III, zbudowała dla siebie pałac tuż przy plaży w Biarritz, czego skutkiem stało się szybkie przekształcenie tego miasta w luksusową miejscowość wypoczynkową europejskich rodzin królewskich - monarchia hiszpańska wybrała San Sebastián jako miejsce swoich letnich pobytów, zaczęły tu powstawać liczne wille przedstawicieli hiszpańskich elit i inne reprezentacyjne budynki, w tym Palacio de Miramar , rezydencja królewska zbudowana na niewielkim wzgórzu między dwiema głównymi plażami miejskimi, domy arystokracji i dyplomatów, także zagranicznych, spacerowe promenady, ogrody, itp. W 1887 roku zbudowano kasyno, dziś mieszczące ratusz , zaczęto też organizować różnego rodzaju imprezy uliczne mające służyć zabawieniu gości.

Dwudziestowieczna historia San Sebastián nie była okresem stabilności i spokoju, choćby z powodu toczącej się w latach 1936-1939 hiszpańskiej wojny domowej, później polityki władz w długim okresie dyktatury generała Francisco Franco, który zdecydowanie zwalczał wszelkie tendencje autonomistyczne i separatystyczne, w szczególności Basków i Katalończyków, wreszcie z powodu niewystarczających, zdaniem bardziej radykalnie nastawionych Basków, reform i ustępstw rządu centralnego wobec ich żądań nawet po zmianach politycznych, jakie nastąpiły w Hiszpanii po śmierci Franco. Tym niemniej, miasto zachowało przez cały ten czas swój ukształtowany w drugiej połowie XIX wieku charakter i pozostaje do dziś jedną z najważniejszych hiszpańskich destynacji turystycznych w skali całej Hiszpanii, popularną zarówno wśród turystów krajowych, jak zagranicznych.

O atrakcyjności miasta decyduje przede wszystkim jego niezwykle malownicze położenie nad zatoką Bahia de la Concha o linii brzegowej zbliżonej do półkola, z wyspą Santa Clara o charakterystycznym kształcie, przypominającą, gdy patrzy się na nią z góry, żółwia (wyspa jest dostępna dla turystów - można się na nią dostać łodzią, kursującą w lecie co poł godziny). Od wschodu zatokę zamyka wzgórze Monte Urgull , wnoszące się na wysokość 123 m n.p.m. na cyplu wysuniętym w stronę Zatoki Biskajskiej. Na Monte Urgull, oferującym wspaniałe widoki na morze, zatokę, miasto i niedalekie Pireneje Atlantyckie, zachowały się resztki XIII-wiecznej (a według niektórych źródeł XII-wiecznej) twierdzy Castillo de Santa Cruz de la Mota; stoi tu też ogromna, 12,5 metrowa figura Chrystusa - Sagrado Corazón de Jesús, dłuta hiszpańskiego rzeźbiarza o nazwisku Federico Coullaut-Valera Mendigutia (1912-1989). U podnóża Monte Urgull, między zatoką a rzeką Urumea, leży starówka - Parte Vieja, z kościołami Santa María del Coro i San Vicente . Na zachód od starówki znajduje się niewielki port rybacki i jachtowy , Muzeum Morskie - Museo Naval , mieszczące się w XVIII-wiecznym konsulacie portowym (poświęcone historii marynarki morskiej Kraju Basków), oraz oceanarium , z podwodnym tunelem biegnącym środkiem ogromnego akwarium.

Od zachodu zatokę Bahia de la Concha zamyka Monte Igueldo , z hotelem, lokalami gastronomicznymi, XIX-wieczną latarnią morską, wieżą widokową (oferującą widoki co najmniej równie piękne, jak Monte Urgull), terenami spacerowymi, parkiem rozrywki, itp. W przeciwieństwie do Monte Urgull, wzgórza dostępnego pieszo, na Monte Igueldo można wjechać samochodem albo koleją linowo-szynową, której dolna stacja znajduje się w pobliżu kortów tenisowych. Z placyku na końcu promenady wzdłuż brzegu zatoki u stóp Monte Igueldo dobrze widać El peine del viento (Grzebień Wiatru), zespół trzech rzeźb ze stali ulokowanych na skałach przybrzeżnych, autorstwa znanego hiszpańskiego abstrakcjonisty Eduarda Chillidy (1924-2002), urodzonego i zmarłego w San Sebastián.

Piaszczyste plaże miejskie w San Sebastián uchodzą za jedne z najpiękniejszych w Hiszpanii; wody zatoki oferują doskonałe kąpieliska i miejsca do nurkowania (z zakotwiczonych platform). Dwie główne plaże - to Playa de la Concha , bodaj najpopularniejsza, długa na 1350 metrów i szeroka na 40 metrów, wzdłuż której biegnie nadmorska promenada oddzielająca ją od centrum miasta, oraz Playa de Ondarreta , krótsza (ok. 600 metrów), ale szersza (100 metrów). Na wschód od Monte Urgull, w pobliżu ujścia rzeki Urumea, na jej prawym brzegu, znajduje się inna plaża, znana jako Playa de la Zurriola (lub Playa de Gros), długa na 800 metrów i szeroka na 110 metrów, zazwyczaj mniej zatłoczona niż dwie plaże wymienione wcześniej, ale bardzo popularna zwłaszcza wśród amatorów surfingu.

W San Sebastián nie ma zbyt wielu zabytków z dawnych epok - nawet na Starym Mieście, zrekonstruowanym prawie w całości w stylu neoklasycystycznym po zniszczeniach z 1813 roku, większość budynków pochodzi z XIX wieku; nie powinno to jednak zniechęcać do przyjrzenia się układowi urbanistycznemu i architekturze miasta. Jedną z głównych ulic jest wspomniana już Calle 31 de Agosto, przy której stoją oba najważniejsze kościoły starówki, każdy będący siedzibą parafii. Za najstarszy kościół San Sebastián uważa się gotycką świątynię San Vicente z XVI wieku. Drugim jest bazylika Santa María del Coro , ukończona w 1774 roku, z rzeźbą patronki miasta, Czarnej Madonny z Dzieciątkiem, Virgen del Coro. Barokowa fasada bazyliki zwrócona jest w stronę Calle Mayor, drugiej głównej ulicy Starego Miasta, biegnącej prostopadle do Calle 31 de Agosto; idąc nią od bazyliki Santa María na południowy wschód, a dalej jej przedłużeniem, już poza obrębem Parte Vieja, można dojść do neogotyckiej katedry pod wezwaniem Dobrego Pasterza, Catedral del Buen Pastor . W pobliżu San Vicente leży jeden z głównych placów miasta, Plaza de la Constitución , na którym niegdyś odbywały się corridy, teraz zaś organizowane są festiwale i inne imprezy. Również bardzo blisko tego kościoła, ale w stronę Monte Urgull, przy placu noszącym nazwę Plaza de Zuloaga, w budynku dawnego klasztoru dominikańskiego z XVI wieku, mieści się Museo de San Telmo , bodaj najważniejsze muzeum w San Sebastián - z bogatą kolekcją baskijskich kamiennych płyt nagrobnych z XV-XVII wieku, galerią malarstwa i wystawą etnograficzną.

• Najsłynniejszym wydarzeniem kulturalnym w San Sebastián jest Międzynarodowy Festiwal Filmowy (hiszp. Festival Internacional de Cine de San Sebastián, bask. Donostia Zinemaldia), odbywający się od 1953 roku corocznie we wrześniu, uważany za jeden z najważniejszych festiwali filmowych na świecie. Siedzibą fesiwalu jest dziś nowoczesne centrum kulturalne Kursaal (hiszp. Palacio de Congresos Kursaal de Donostia-San Sebastián, bask. Donostiako Kursaal Jauregira), zaprojektowane przez hiszpańskiego architekta Rafaela Moneo, otwarte w 1999 roku.
  
  Oprócz tego w mieście w ostatnim tygodniu lipca odbywa się co roku jeden z najstarszych w Europie festiwali jazzowych, zaś w sierpniu festiwal muzyki poważnej. Atrakcją dla turystów mogą też być festiwale regionalne: m.in. "Tamborrada" (20 stycznia, w dniu św. Sebastiána), "Semana Grande" z międzynarodowym konkursem ogni sztucznych (w połowie sierpnia), baskijski festiwal folkloru (w połowie września), czy święto produktów regionalnych (21 grudnia, w dniu św. Tomasza).
  
  Na początku sierpnia rozgrywany jest też w San Sebastián słynny jednodniowy wyścig kolarski, Clásica de San Sebastián.

• Słynna na cały świat kuchnia baskijska jest dla samych Basków jednym z ważnych elementów tożsamości kulturowej. San Sebastián uchodzi za gastronomiczną stolica Hiszpanii: w samym mieście, a także w okolicach jest kilka restauracji z najwyższą notą przewodnika gastronomicznego Michelina, zaś na starówce funkcjonują liczne bary, kluby, kawiarnie i inne lokale oferujące baskijskie przekąski zwane tu nie tapas, jak wszędzie w Hiszpanii, lecz pintxos.