Wrocław

Miasto na prawach powiatu, położone w południowo-zachodniej Polsce, ok. 355 km na południowy zachód od Warszawy (➤ mapka(➤ mapka)). Wrocław jest historyczną stolicą Śląska, liczącym ok. 680 tys. mieszkańców największym miastem i stolicą województwa dolnośląskiego, trzecim największym pod względem liczby ludności miastem Polski, ważnym ośrodkiem gospodarczym, a także jednym z najważniejszych w Polsce ośrodków turystycznych, znanym z licznych zabytków architektury oraz godnych uwagi instytucji nauki i kultury.

Wrocław (nazwa niemiecka: Breslau) leży na Nizinie Dolnośląskiej, na wysokości 111 m n.p.m., nad Odrą i jej czterema dopływami - Bystrzycą, Oławą, Ślęzą i Widawą, oraz licznymi kanałami. Jest jednym z najstarszych miast Polski, o historii sięgającej X wieku. W 1000 roku, za panowania Bolesława Chrobrego, Wrocław stał się siedzibą diecezji podporządkowanej arcybiskupstwu w Gnieźnie - i tę datę uważa się za datę powstania miasta, chociaż w rzeczywstości już wcześniej istniała tu osada, założona, jak podaje większość źródeł, w pierwszej ćwierci X wieku przez księcia czeskiego Wratysława I z dynastii Przemyślidów, w ostatniej ćwierci tego stulecia (większość źródeł podaje datę 985) zdobyta przez Mieszka I. Po śmierci Bolesława Krzywoustego, Wrocław (wraz z całym Śląskiem), wcześniej pozostający pod panowaniem władców Polski (Królestwa Polskiego, Regnum Poloniae), znalazł się w rękach Piastów Śląskich. W roku 1335 miasto przeszło pod panowanie królów Czech, a prawie dwa wieki później, w 1526 roku, wraz całym Śląskiem, znalazło się w w granicach imperium Habsburgów. W 1741 roku Wrocław został zdobyty przez króla Prus Fryderyka II i - z wyjątkiem krótkiego okresu podczas wojen napoleońskich, gdy znajdował się pod panowaniem Francji - pozostał w granicach Prus, a następnie w granicach zjednoczonych Niemiec aż do końca drugiej wojny światowej. Po wojnie, na mocy ustaleń konferencji poczdamskiej, Wrocław i Śląsk zostały przekazane Polsce. Wysiedloną ludność niemiecką zastąpiła ludność polska, napływająca do miasta z różnych regionów kraju, w tym mieszkańcy przedwojennych polskich Kresów Wschodnich.

Dziś Wrocław jest ważnym ośrodkiem gospodarczym, naukowym i kulturalnym, a także jednym z najpopularniejszych celów turystycznych w Polsce, miastem odwiedzanym rocznie przez miliony turystów z kraju i zagranicy, znanym z zabytków architektury i godnych uwagi instytucji kultury. Miasto jest też znane jako organizator lub siedziba ważnych wydarzeń i imprez różnego rodzaju, takich jak festiwale muzyczne (m.in. Wratislavia Cantans, Jazz nad Odrą czy Przegląd Piosenki Aktorskiej) lub filmowe (m.in. Nowe Horyzonty).

Większość najważniejszych zabytków Wrocławia leży w odległości nie większej niż 1000 m od oznaczonego na zamieszczonej niżej mapce markerem placu znanego jako Plac Nowy Targ, jednego z trzech historycznych placów targowych Starego Miasta we Wrocławiu (obok Rynku , o którym będziemy mówili szczegółowo niżej, i Placu Solnego ), o historii sięgającej początków XIII wieku, zniszczonego jednak prawie całkowicie w czasie pod koniec wojny, w latach 50. i 60. XX wieku odbudowanego, niedawno (w 2013 roku) przebudowanego (turystów może zainteresować informacja, że pod placem znajduje się się dziś centralnie położony parking podziemny).

Północno-wschodnią cześć tak zdefiniowanego obszaru zajmuje tzw. Ostrów Tumski (niegdyś wyspa), gdzie w zachodniej części Placu Katedalnego wznosi się Archikatedra św. Jana Chrzciciela . Wybiegająca z Placu Katedralnego na północny zachód ulica Katedralna prowadzi do Mostu Tumskiego , którym można przejść na Wyspę Piasek, na której stoi inny godny uwagi kościół Wrocławia, znany jako Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku , którego historia sięga XII wieku, ale który w obecnym gotyckim kształcie pochodzi z drugiej połowy XIV wieku (później kościół był wielokrotnie przebudowywany i odbudowywany po pożarach, zniszczeniach spowodowanych działaniami wojennymi, itp.).

Z wyspy najpierw ulicą św. Jadwigi , a później Mostem Piaskowym i ulicą Piaskową można przejść na południowy, lewy brzeg głównego nurtu Odry, do (położonego już bardzo blisko Placu Nowy Targ) Placu biskupa Nankiera , podłużnego, 200-metrowego placu łączącego ulicę Piaskową z ulicą Szewską , pierwotnie (w XIII wieku) stanowiącą zachodnią granicę miasta. Będąc tu, warto zwrócić uwagę na stojący po pólnocnej stronie placu oznaczony markerem kościół św. Wincentego i św. Jakuba, ufundowany przez Henryka Pobożnego w pierwszej połowie XIII wieku wraz z klasztorem franciszkanów, pierwotnie zbudowany w stylu romańskim, jednak później, w XIV i XV wieku, w znacznym stopniu przebudowany. Podczas drugiej wojny światowej kościół został tak poważnie zniszczony, że odbudowa trwała kilkadziesiąt lat. Od 1997 roku kościół jest katedrą greckokatolicką. Po przeciwnej stronie ulicy Piaskowej stoi zabytkowa, neogotycka Hala Targowa zbudowana w pierwszej dekadzie XX wieku według projektu Richarda Plüddemanna i Heinricha Küstera. Budynek jest jedną z niewielu konstrukcji we Wrocławiu, które przetrwały drugą wojnę światową bez poważniejszych zniszczeń. W odległości zaledwie 200 m na północny zachód od zachodniego krańca Placu biskupa Nankiera znajduje się położony nad Odrą gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego , a jeszcze bliżej, na północ, budynek Ossolineum (zob. niżej).

W odległości ok. 500 m na południowy zachód od Placu Nowy Targ leży Rynek , uważany za główny plac dzisiejszego Wrocławia, od którego zresztą większość turystów zaczyna zwiedzanie miasta. Na środku placu stoją dwa ratusze: gotycki Stary Ratusz oraz Nowy Ratusz w stylu historyzmu. W pobliżu północno-zachodniego narożnika Rynku wznosi się zbudowana w XIV wieku gotycka Bazylika św. Elżbiety (kościół garnizonowy, od 2003 roku bazylika mniejsza), z wysoką na ponad 91 m wieżą, na której znajduje się dostępny dla turystów taras widokowy, oferujący rozległy widok na miasto i okolice. Za dobry punkt widokowy uchodzi także mostek łączący wieże pochodzącego z XIV wieku (później rozbudowanego) gotyckiego kościoła św. Marii Magdaleny , od 1523 roku będącego świątynią protestancką, dziś funkcjonującego jako katedra Kościoła Polskokatolickiego, stojącego w pobliżu Rynku, po wschodniej stronie ulicy Szewskiej.

Z południowo-zachodnim narożnikiem Rynku styka się wspomniany już wyżej Plac Solny , wytyczony jako rynek pomocniczy w stosunku do Rynku w połowie XIII wieku, a z narożnika południowo-wschodniego wybiega na południe długa na ponad 1 km ulica Świdnicka , uważana za jedną z głównych ulic miasta.

Markerem oznaczony jest budynek zwany Pałacem Królewskim, zbudowany na początku XVIII wieku (pod koniec pierwszej połowy XIX wieku rozbudowany), od 1717 roku będący rezydencją barona Heinricha Gottfrieda von Spätgen (stąd używana inna nazwa pałacu - "Pałac Spätgenów"), w 1759 roku odkupiony przez króla Prus Fryderyka II Wielkiego i odtąd aż do XX wieku będący wrocławską rezydencją królów Prus (stąd nazwa - "Pałac Królewski"), dziś mieszczący dwa oddziały wrocławskiego Muzeum Miejskiego (zob. niżej). Na południowy-zachód od Pałacu Królewskiego leży Plac Wolności , zbudowany na początku XIX wieku po wyburzeniu na rozkaz Napoleona fortyfikacji miejskich i mający pełnić rolę terenów rekreacyjnych, później wykorzystywany jednak nadal jako miejsce defilad, pokazów wojskowych i różnego rodzaju uroczystości i zgromadzeń publicznych. Na wschód od Placu Wolności, po zachodniej stronie ulicy Świdnickiej, stoją m.in.: neoklasycystyczny gmach Opery Wrocławskiej zbudowany pod koniec pierwszej połowy XIX wieku, później kilkakrotnie przebudowywany i rozbudowywany, przez długi czas będący jedną z najważniejszych scen operowych w Niemczech, oraz kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława , o historii sięgającej połowy XIV wieku, pierwotnie będący kościołem klasztornym augustianów-eremitów, później przejęty przez franciszkanów, w stosunkowo niewielkim stopniu zniszczony podczas wojny i dzięki temu będący jednym z najlepiej zachowanych zabytków miasta.

Markerem oznaczony jest położony bardzo blisko (ok. 200 m) na południe od Placu Nowy Targ Plac Dominikański, przy którym wznosi się kościół św. Wojciecha , pierwotnie, w XII, zbudowany jako kościół romański, później, po najeździe Mongołów, w połowie XIII wieku, odbudowany w stylu gotyckim, później jeszcze kilkakrotnie przebudowywany, podczas drugiej wojny światowej poważnie zniszczony. W kościele znajduje się uważany za cudowny obraz Matki Boskiej Podkamieńskiej, przed wojną przechowywany w klasztorze dominikanów w Podkamieniu na terenie dzisiejszej Ukrainy.

W położonych w pobliżu Placu Dominikańskiego odbudowanych wnętrzach pobernardyńskiego zespołu klasztornego mieści się (jedyne w Polsce) Muzeum Architektury . Markerem oznaczona jest położona nieco dalej Panorama Racławicka (rotunda mieszcząca panoramiczne malowidło Jana Styki i Wojciecha Kossaka, przedstawiające bitwę pod Racławicami z 4 kwietnia 1794 roku), pierwotnie eksponowane we Lwowie, podczas drugiej wojny częściowo zniszczone, będąca jednym z najpopularniejszych celów turystycznych Wrocławia, a markerem - położone nad Odrą Muzeum Narodowe, z godnymi uwagami kolekcjami malarstwa i rzeźby, zawierającymi m.in. zbiory przeniesione ze Lwowa.


Ostrów Tumski, niegdyś wyspa leżąca między odnogami Odry (dziś już nie, ponieważ jedno z ramion Odry zostało w drugiej połowie XVIII wieku zasypane), jest najstarszą częścią Wrocławia, zasiedloną co najmniej od IX wieku. Za główny zabytek tej części miasta uchodzi stojąca w zachodniej części Placu Katedralnego gotycka Archikatedra św. Jana Chrzciciela zbudowana w latach 1244-1341, z dwiema wysokimi na prawie 98 m wieżami, najwyższymi w mieście (na jedną z nich, oferującą rozległy widok na miasto i okolice, można wjechać windą). Katedra jest czwartą świątynią stojącą w tym miejscu; pod nią zachowały się pozostałości wcześniejszych budowli, dwu przedromańskich i jednej romańskiej. W następnych stuleciach katedra była przebudowywana i rozbudowywana, a także odbudowywana ze zniszczeń, m.in. po pożarach w 1540 i 1759 roku, podczas oblężenia Wrocławia przez Szwedów w 1633 roku, a także po poważnych zniszczeniach podczas oblężenia Wrocławia przez Armię Czerwoną w ostatnich miesiącach drugiej wojny światowej.

We wnętrzu kościoła warto zwrócić uwagę na m.in. na pochodzący z pierwszej połowy XVI wieku ołtarz główny, barokowe stalle z XVII wieku, a także na otaczające katedrę kaplice, zwłaszcza na barokową kaplicę św. Elżbiety przylegającą od wschodu do wieży południowo-wschodniej, z końca XVII wieku, zaprojektowaną przez włoskiego architekta Giacomo Scianziego, i na barokową kaplicę z pierwszej połowy XVIII wieku, przylegającą do wieży północno-wschodniej, zwaną Kaplicą Elektorską lub Kaplicą Bożego Ciała, zaprojektowaną przez wiedeńskiego architekta Johanna Bernharda Fischera von Erlacha. Warto też wiedzieć, że we wrocławskiej katedrze znajdują się największe organy w Polsce, pierwotnie zbudowane w 1913 roku (wówczas jako największe organy na świecie) w Hali Stulecia (zob. niżej), gdzie, przebudowane w 1937 roku, pozostały do końca wojny, a po wojnie, w znacznym stopniu zdewastowane, ale częściowo odbudowane, zostały przeniesione do katedry.

Tuż obok katedry, przy Placu Katedralnym, stoi oznaczony markerem należący do parafii św. Jana Chrzciciela późnoromański kościół św. Idziego z pierwszej połowy XIII wieku, będący najstarszym w pełni zachowanym budynkiem Wrocławia, a zarazem najstarszym czynnym do dziś kościołem w mieście. Dalej na północny wschód rozciąga się założony na początku XIX wieku Ogród Botaniczny Uniwersytetu Wrocławskiego .

Marker oznacza gotycką Kolegiatę Świętego Krzyża i kościół św. Bartłomieja, o historii sięgającej końca XIII wieku i nietypowej dwukondygnacyjnej konstrukcji, obejmującej dolny kościół św. Bartłomieja i górny bliźniaczy kościół św. Krzyża; na Placu Kościelnym przed kolegiatą, po stronie południowej, stoi wykonany w latach 1730–1732 przez wrocławskiego rzeźbiarza Jana Jerzego Urbańskiego według projektu Christopha Tauscha barokowy pomnik św. Jana Nepomucena . Stojący w zachodniej części Ostrowa Tumskiego, pochodzący z końca XIII wieku mały gotycki kościół św. Marcina , jest, obok wspomnianego wyżej kościoła św. Idziego, jednym z najstarszych zachowanych budynków we Wrocławiu i (w zmienionej formie, bowiem bowiem po zniszczeniach podczas drugiej wojny światowej nie został odbudowany w kształcie oryginalnym) jedynym zachowanym elementem dawnego zamku piastowskiego we Wrocławiu; niewielkie pozostałości zamku można zobaczyć w podziemiach zabudowań klasztornych tzw. Domu Notre Dame / Zgromadzenia Sióstr Szkolnych de Notre Dame oznaczonych markerem .


Główną atrakcją lewobrzeżnego Starego Miasta we Wrocławiu jest Rynek (nazwa niemiecka: Grosser Ring), położony równoleżnikowo prostokątny plac o rozmiarach ok. 205 x 170 m. Centralną część placu zajmuje kompleks śródrynkowy składający się ze Starego Ratusza , o historii sięgającej początków XIV wieku, zbudowanego na początku lat 60. XIX wieku według projektu projektu Augusta Stülera, pełniącego dziś funkcję siedziby władz miasta Nowego Ratusza , z długą na ponad 70 m elewacją północno-zachodnią z trzema przeświatami prowadzącymi do ulicy Sukiennice , przejścia Żelaźniczego i przejścia Garncarskiego , oraz ciągów kamienic stanowiących ich zabudowę.

Marker na zamieszczonej niżej mapce oznacza pomnik Aleksandra Fredry autorstwa architekta i rzeźbiarza Leonarda Marconiego, postawiony pierwotnie w 1897 roku na zlecenie Koła Literacko-Artystycznego we Lwowie, a po wojnie, w 1946 roku, przewieziony do Warszawy. W 1956 roku pomnik przeniesiono do Wrocławia, gdzie został odsłonięty 15 lipca tego roku, w 80. rocznicę śmieci poety.



Pierwsze wzmianki o budowie Starego Ratusza, będącego bodaj najważniejszym zabytkiem na Rynku, pochodzą z 1299 i 1301 roku; wzniesiony w XIV wieku, później wielokrotnie przebudowywany i rozbudowywany, jest jednym z najlepiej zachowanych zabytkowych ratuszy w Polsce. W wysokiej na 60 m wieży ratuszowej znajduje się najstarszy w Polsce dzwon z 1368 roku; z tarasu wieży odgrywany jest hejnał wrocławski. W podziemiu mieści się Piwnica Świdnicka - działająca od XIV wieku pijalnia piwa.

We wnętrzach Starego Ratusza mieści się Muzeum Sztuki Mieszczańskiej, jeden z siedmiu oddziałów Muzeum Miejskiego we Wrocławiu. Jeśli chodzi o pozostałe oddziały, to dwa - Muzeum Historyczne i Muzeum Sztuki Medalierskiej - mieszczą się w Pałacu Królewskim , o którym mówiliśmy wyżej. Dwa inne - Muzeum Militariów i Muzeum Archeologiczne - mieszczą się w Arsenale Miejskim , gotyckim budynku zbudowanym w połowie XV wieku pierwotnie jako magazyn zboża; obecny kształt budowli pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku. W XVI wieku zaczęto tu magazynować również broń (ale nie proch, który był przechowywany gdzie indziej), a w 1742 roku budynek został na rozkaz króla Fryderyka II Wielkiego przekształcony w magazyny wojskowe. Dwoma pozostałymi oddziałami Muzeum Miejskiego są: wspomniane już Muzeum Teatru im. Henryka Tomaszewskiego mieszczące się w budynku stojącym przy Placu Wolności oraz Muzeum Sztuki Cmentarnej - stary cmentarz żydowski oznaczony markerem na ostatniej z mapek zamieszczonych niżej na niniejszej stronie.

Uniwersytet Wrocławski, założony w 1702 roku jako Academia Leopoldina (od imienia cesarza Leopolda I Habsburga), w 1811 roku został na rozkaz pruskiego króla Fryderyka Wilhelma III połączony z przeniesionym do Wrocławia, istniejącym od 1506 roku we Frankfurcie nad Odrą Uniwersytetem Viadrina. Budowa głównego gmachu Uniwersytetu, położonego nad Odrą, między Placem Uniwersyteckim a dzisiejszą ulicą Grodzką, rozpoczęła się na przełomie lat 20. i 30. XVIII wieku i trwała prawie do końca XVIII wieku. Formalnie inauguracja działalności Uniwersytetu Wrocławskiego miała miejsce 19 października 1811 roku. Podczas drugiej wojny światowej główny gmach Uniwersytetu był w znacznym stopniu zdewastowany, po wojnie odbudowany. Poza gmachem głównym uczelnia dysponuje kilkudziesięcioma budynkami położonymi w różnych miejscach na terenie całego Wrocławia.

Cześć pomieszczeń głównego gmachu uniwersytetu, stanowiąca Muzeum Uniwersytetu, jest dostępna dla zwiedzających. Obejmuje (1) barokową Aulę Leopoldyńską, największą i najbardziej reprezentacyjną część głównego gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego (2) Oratorium Maryjne Kongregacji Łacińskiej, (3) Wieżę Matematyczną (dawne, XVIII-wieczne Obserwatorium Astronomiczne), pełniącą dziś przestrzeń ekspozycyjną Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego, oraz (4) kilka sal wystawowych. Na Wieży Matematycznej znajduje się dostępny dla zwiedzających taras widokowy, oferujący interesujący widok na miasto. Zwiedzając Uniwersytet, warto wejść do kościoła uniwersyteckiego (Kościół Imienia Jezus) , z jednym z najbogatszym we Wrocławiu barokowym wyposażeniu wnętrza, gdzie warto zwrócić uwagę m.in. na wykonaną przez Antonio Vanniego kopię Piety Michałą Anioła.

Zakład Narodowy im. Ossolińskich (Ossolineum) - to mieszczący się w oznaczonym markerem barokowym budynku poklasztornym Zakonu Szpitalnego Kawalerów Krzyżowych z Czerwoną Gwiazdą z przełomu XVII i XVIII wieku instytut naukowy i kulturalny (formalnie fundacja), obejmujący Bibliotekę Ossolineum, z kolekcją liczącą obecnie ok. 1 700 000 jednostek (druki zwarte, czasopisma, rękopisy, starodruki, ryciny, obrazy, różnego rodzaju dokumenty, ekslibrisy, medale, monety, pieczęcie, mapy, plakaty, broszury, afisze, itp.), Wydawnictwo Ossolineum, Muzeum Książąt Lubomirskich (podzielone na dwa działy - obejmujące Dział Sztuki i Dział Numizmatyczny) oraz Muzeum "Pana Taduesza".

Do najcenniejszych jednostek przechowywanych w bibliotece Ossolineum zalicza się starodruki (m.in. De revolutionibus orbium coelestium Kopernika czy Pieśni Kochanowskiego) i rękopisy (w tym m.in. rękopis Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, a także rękopisy Słowackiego, Fredry, Kasprowicza, Reymonta, Żeromskiego, Sienkiewicza, Goszczyńskiego, Lenartowicza i wielu innych).


Zakład został ufundowany w 1817 roku przez hrabiego Józefa Maksymiliana Ossolińskiego. W 1823 przyłączono do niego (jako odrębną całość) Muzeum Książąt Lubomirskich założone przez księcia Henryka Lubomirskiego. Siedzibą Zakładu, łączącego działalność biblioteczną, wydawniczą i muzealną, był do 1939 roku Lwów. Podczas drugiej wojny światowej, gdy Lwów najpierw znalazł się pod okupacją ZSRR, potem (od 29 czerwca 1941 roku do 27 lipca 1944 roku) pod okupacją niemiecką, i następnie ponownie w rękach Sowietów, zbiory Ossolineum zostały częściowo rozgrabione, częściowo podzielone i rozproszone - tak, że to, co zostało przekazane w 1946 roku jako "dar narodu radzieckiego dla narodu polskiego" i przewiezione do Wrocławia, stanowiło tylko część przedwojennego dorobku Zakładu, który w 1953 roku został włączony w struktury Polskiej Akademii Nauk i podzielony na dwie odrębne placówki, z których jedna miała się zajmować działalnością biblioteczną, a druga - wydawniczą. W 1995 roku restytuowano Zakład Narodowy im. Ossolińskich (jako fundację), a dwa lata poźniej zostało ponownie otwarte (jako oddział Ossolineum) Muzeum Książąt Lubomirskich.


Do ważniejszych zabytków i atrakcji turystycznych Wrocławia położonych dalej od centrum zalicza się: neogotycki budynek Dworca Głównego otwarty w 1857 roku, zbudowany w latach 1908-1910 wiszący most przez Odrę znany dziś jako Most Grunwaldzki (pierwotnie: Kaiserbrücke), oraz Pałac Schaffgotschów - reprezentacyną willę zbudowaną pod koniec XIX wieku dla Hansa Ulryka von Schaffgotscha, po wojnie przejętą przez miasto i pełniącą różne funkcje, w 2021 sprzedaną przedsiębiorcy prywatnemu wynajmującego pomieszczenia różnym podmiotom gospodarczym, a niedawno odkupioną przez miasto Wrocław.

W odległości ok. 3 km na wschód od centrum stoi tzw. Hala Stulecia (nazwa niemiecka: Jahrhunderthalle), hala widowiskowo-sportowa zbudowana w stylu ekspresjonistycznym w latach 1911–1913 według projektu Maxa Berga, w 2006 roku wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W pobliżu Hali znajduje się Fontanna Multimedialna , działajaąca od 2009 roku największa tego typu fontanna w Polsce, uważana przez część turystów za jedną z największych atrakcji Wrocławia. Dalej na północ i na wschód rozciąga się Park Szczytnicki - park krajobrazowy o powierzchni ok. 100 ha, założony pod koniec XVIII wieku, z godnym uwagi Ogrodem Japońskim. Markerem oznaczony jest położony na południowy zachód od Hali Stulecia wrocłąwski Ogród Zoologiczny, najstarszy i uważany za jeden z najbardziej interesujących w Polsce.

Marker oznacza wspomniany wyżej Stary Cmentarz Żydowski, będący, jako Muzeum Szruki Cmentarnej, jednym z oddziałów Muzeum Miejskiego.

• Warto wiedzieć, że Wrocław, ogłoszony w sierpniu 1944 roku twierdzą (Festung Breslau), oblegany od 13 lutego 1945 roku przez Armię Czerwoną (wcześniej, 19 stycznia 1945 roku pozostała w mieście ludność cywilna została zmuszona do pieszej ewakuacji), skapitulował dopiero 6 maja 1945 roku, później niż Berlin. Ocenia się, że podczas walk zniszczeniu uległo ok. 70% zabudowy miasta, jednak wiele zabytkowych budynków (w tym tysiące kamienic z XIX wieku i początków XX wieku) zachowało się w stanie oryginalnym lub pozwalającym na restaurację.
• Charakterystyczną cechą Wrocławia są liczne Wrocławskie Krasnale, nawiązujące do czasów stanu wojennego w Polsce, gdy jedną z działających we Wrocławiu organizacji opozycyjnych wobec ówczesnego komunistycznego systemu była tzw. Pomarańczowa Alternatywa, która zaczęła działalność od namalowania krasnoludków na murach największych polskich miast. Pierwszy pomnik krasnala zainstalowano w 2001 roku na ulicy Świdnickiej; dziś wrocławskie krasnale można spotkać w bardzo wielu miejscach Wrocławia.
  
  
  

  

  WROCŁAW

  Krasnale - Rybak i Kucharz
  fot. PL
  

  

  WROCŁAW

  Krasnale - Budoludki
  fot. PL