Berlin

Stolica i największe miasto Niemiec, jeden z 16 krajów związkowych, siedziba rządu Republiki Federalnej Niemiec. Pod względem liczby ludności mieszkającej w granicach administracyjnych miasta Berlin, z ok. 3,5 mln mieszkańców, jest drugim po Londynie największym miastem Unii Europejskiej. Berlin leży w północno-wschodnich Niemczech, w odległości ok. 100 km od przejścia granicznego z Polską w Świecku. Od 1 stycznia 2001 roku miasto jest podzielone na 12 okręgów administracyjnych, z których z turystycznego punktu widzenia największe znaczenie ma pierwszy, centralnie położony okręg Mitte. Berlin leży nad Szprewą, wpadającą w dzielnicy Spandau do Haweli, prawego dopływu Łaby; w granicach administracyjnych miasta znajduje się też wiele jezior, z których największym jest Müggelsee. Berlin jest jedną z najważniejszych europejskich metropolii, wielkim centrum przemysłowym, handlowym i finansowym, lotniczym, drogowym, kolejowym i wodnym węzłem komunikacyjnym, a także ważnym ośrodkiem naukowym, kulturalnym i artystycznym. Miasto zostało bardzo poważnie zniszczone podczas II wojny światowej, a po wojnie podzielone na część wschodnią (będącą stolicą tzw. Niemieckiej Republiki Demokratycznej) i zachodnią (Berlin Zachodni, stanowiący otoczoną od 1961 roku murem enklawę na terenie NRD). Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku Berlin stał się ponownie stolicą kraju, jedną z najważniejszych stolic europejskich i popularną destynacją turystyczną. Prawie cały wielki Berlin i okoliczne miejscowości, w tym m.in. Poczdam, otacza autostrada 10 (znana jako Berliner Ring); najbliżej centrum przebiega autostrdada 100 (Berliner Stadtring).

Tereny, na których leży dzisiejszy Berlin, były zamieszkałe już w czasach prehistorycznych. W czasach historycznych wędrowały tędy lub osiedlały się tu różne plemiona i związki plemienne, w tym germańskie. We wczesnym Średniowieczu, w VI-VII wieku, zamieszkiwali te ziemie Słowianie połabscy, później wyparci na wschód lub zgermanizowani. Historia miasta sięga przełomu XII i XIII wieku, gdy zalożone zostały dwie osady: Cölln, w południowej części wyspy na Szprewie (Spreeinsel), zwanej Fischerinsel, oraz Berlin, na prawym brzegu rzeki, mniej więcej tam, gdzie dziś leży dzielnica Nikolaiviertel. Za umowną datę założenia Berlina przyjmuje się rok 1237 - z tego roku pochodzi pierwsza wzmianka o Cölln (pierwsza informacja o Berlinie jest o kilka lat poźniejsza). W 1307 roku obie osady, już wcześniej powiązane relacjami gospodarczymi i społecznymi, zawarły sojusz (przynajmniej w odniesieniu do polityki zewnętrznej), podejmując decyzję o zbudowaniu wspólnego ratusza.


W XV wieku, gdy Marchia Brandenburska znalazła się w rękach Hohenzollernów, Berlin (Berlin-Cölln), wcześniej, od 1359 roku, wolne miasto hanzeatyckie, został w 1442 roku zmuszony do opuszczenia Hanzy. W latach 1443-1451 wzniesiono w Berlinie pałac, który stał się rezydencją Hohenzollernów najpierw jako elektorów brandenburskich, później, od 1618 roku jako książąt Prus, wreszcie, od 1701 roku jako rodziny panującej w Królestwie Prus.

Druga połowa XVII wieku i wiek XVIII, lata panowania w Brandeburgii Fryderyka Wilhelma I (1620-1688), zwanego Wielkim Elektorem, i jego następców, zwłaszcza Fryderyka II Wielkiego (1712-1786) - to okres szybkiego rozwoju miasta. Na przełomie XVII i XVIII wieku oraz w pierwszej dekadzie XVIII wieku wysadzono lipami główny trakt miejski, prowadzący od pałacu Hohenzollernów ku ich terenom łowieckim, dziś noszący nazwę Unter den Linden i uchodzący za główną ulicę Berlina, zbudowano Zeughaus (Stary Arsenał), zapoczątkowano przekształcanie wspomnianych terenów łowieckich w park (dziś Tiergarten Park), wzniesiono tzw. Katedrę Francuską (Französischer Dom) oraz tzw. Katedrę Niemiecką (Deutscher Dom) - obie przy jednym z najpiękniejszych berlińskich placów, Gendarmenmarkt; przyłączono też do Berlina i Cölln sąsiednie gminy, zapoczątkowując rozwój terytorialny miasta. W połowie XVIII wieku wzniesiono na wyspie na Szprewie, z polecenia Fryderyka II Wielkiego, barokową świątynię ewangelicką (w miejscu wcześniej istniejącej kolegiaty, pierwotnie katolickiej, poźniej, po przyjęciu przez Brandenburgię reformacji, ewangelickiej), którą z kolei na przełomie XIX i XX wieku zastąpiła obecna świątynia, znana jako Berliner Dom.

W latach 1788-1791 powstała Brama Brandenburska (Brandenburger Tor), w 1809 roku został założony słynny berliński uniwersytet (dziś znany jako Humboldt-Universität zu Berlin), poźniej, w drugiej i trzeciej dekadzie XIX wieku powstał gmach teatralny, Schauspielhaus (dziś znany jako Konzerthaus Berlin), most łączący brzegi lewej odnogi Szprewy (Schlossbrücke), a także Altes Museum - pierwsze berlińskie muzeum otwarte dla publiczności już w roku 1830, dziś należące do kompleksu muzealnego znanego jako Museuminsel.

W 1871 roku szybko rozwijający się Berlin (do którego 10 lat wcześniej przyłączono kolejne miejscowości) został stolicą nowo powstałego Cesarstwa Niemieckiego (Deutsches Kaiserreich, Deutsches Reich - ta ostatnia nazwa była urzędową nazwą państwa niemieckiego również po upadku Cesarstwa aż do zakończenia II wojny światowej), istniejącego formalnie do 1918 roku. Po I wojnie światowej, od 1919 do 1933 roku, Berlin był stolicą republiki zwanej Republiką Weimarską - funkcjonującą, mimo kryzysu gospodarczego i powtarzających się niepokojów społecznych, jako jedna z największych metropolii Europy i świata, centrum polityczne, przemysłowe i finansowe, jeden z najważniejszych w skali światowej ośrodków nauki i kultury (architektura, malarstwo, film, prasa, itp.), miasto "szalonych lat dwudziestych".

Od 1933 roku, gdy władzę w Niemczech przejęli naziści, do zakończenia II wojny światowej, Berlin był stolicą tzw. III Rzeszy (Drittes Reich). W wyniku bombardowań w latach 1943-1945 oraz ostrzału artyleryjskiego i walk o Berlin w ostatnich miesiącach wojny miasto zostało prawie całkowicie zniszczone. Po wojnie Berlin został podzielony na cztery strefy okupacyjne, z których następnie powstała część wschodnia (będąca stolicą tzw. Niemieckiej Republiki Demokratycznej, znanej pod akronimem NRD) i zachodnia - Berlin Zachodni, stanowiący otoczoną od 1961 roku długim na ponad 150 km systemem umocnień, zwanym murem berlińskim (Berliner Mauer), enklawę na terenie NRD. Po upadku muru berlińskiego w listopadzie 1989 roku i zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku Berlin stał się ponownie stolicą kraju (Republika Federalna Niemiec, Bundesrepublik Deutschland) i siedzibą władz federalnych; dziś, po ponad dwu dekadach intensywnej odbudowy jest ponownie jedną z najważniejszych stolic Europy i jedną z najpopularniejszych destynacji turystycznych, przyciągających każdego roku miliony odwiedzających z całego świata.


Do najbardziej interesujących i najczęściej odwiedzanych miejsc w Berlinie należą: okolice Bramy Brandenburskiej (Brandenburger Tor) i Reichstagu , rejon Placu Poczdamskiego (Potsdmer Platz), bulwar Unter den Linden i jego okolice (w szczególności otoczenie Gendarmenmarkt ), kompleks muzealny znany jako Museuminsel (markerem oznaczone jest bodaj najbardziej znane z pięciu muzeów składających się na ten kompleks, Pergamonmuseum), rejon Alexanderplatz i wieży telewizyjnej (Fernsehturm), okolice Hackescher Markt , stara dzielnica znana jako Nikolaiviertel, wokół kościoła św. Mikołaja (Nikolaikirche), zaś na zachód i południowy zachód od Bramy Brandenburskiej - Tiergarten Park (markerem oznaczony jest położony na północnych obrzeżach parku Schloss Bellevue, pałac pełniący dziś funkcję rezydencji prezydenta Niemiec), słynny berliński ogród zoologiczny , a także położona w okręgu Charlottenburg-Wilmersdorf główna ulica Berlina Zachodniego w czasie, gdy miasto było podzielone, Kurfürstendamm . Wielu turystów odwiedza też oddalony od centrum pałac Charlottenburg (Schloss Charlottenburg), oznaczony markerem na jednej z map zamieszczonych dalej na tej stronie.

Szczególnymi, odwiedzanymi przez wielu turystów miejscami w Berlinie są miejsca pamięci związane z II wojną światową, a także z powojennym podziałem miasta.

Do tych pierwszych należy m.in. pomnik upamiętniający zagładę Żydów podczas II wojny światowej (Denkmal für die ermordeten Juden Europas, Holocaust-Mahnmal), położony niedaleko Bramy Brandenburskiej, zajmujący teren o powierzchni 19 tys. m² (ograniczony ulicami Ebertstraße, Behrenstraße, Gertrud-Kolmar-Straße i Hannah-Arendt-Straße), zbudowany w latach 2003-2005 i w maju 2005 roku udostępniony zwiedzającym, składający się z blisko 3 tysięcy betonowych steli i podziemnego muzeum.

Do miejsc związanych z historią podzielonego po wojnie Berlina należą m.in.: tzw. Checkpoint Charlie - resztki jednego z dawnych przejść granicznych między dwiema częściami podzielonego Berlina na skrzyżowaniu Friedrichstraße i Zimmerstraße (w pobliżu, pod adresem Friedrichstraße 43-45, znajduje się muzeum, znane jako Haus am Checkpoint Charlie lub Mauermuseum, dokumentujące historię "muru berlińskiego", Gedenkstätte Berliner Mauer - długi na 1,4 km zachowany fragment muru berlińskieg" (Bernauer Straße 111), uchodzący za główne miejsce pamięci o tragicznym podziale Niemiec, East Side Gallery - inny, długi na ponad 1,3 km fragment muru udostępniony artystom i przekształcony w galerię sztuki pod gołym niebem (Mühlenstraße 1, na prawym brzegu Szprewy, ok. 3 km na południowy wschód od Alexanderplatz), upamiętniający ofiary muru ciąg krzyży na brzegu Szprewy w pobliżu Reichstagu, i inne.

Brama Brandenburska (Brandenburger Tor), bodaj najbardziej znany i charakterystyczny zabytek Berlina, a także jeden z głównych punktów orientacyjnych miasta - to zaprojektowany przez Carla Gottharda Langhansa na wzór Propylei i Partenonu na ateńskim Akropolu neoklasycystyczny łuk triumfalny, stojący po zachodniej stronie Placu Paryskiego (Pariser Platz) zamykającego od zachodu bulwar Unter den Linden , w pobliżu skrzyżowania z Ebertstraße, w miejscu, gdzie niegdyś znajdowała się brama miejska stanowiąca początek drogi z Berlina do miasta Brandenburg an der Havel.

Wykonana z piaskowca brama jest wysoka na 26 m i szeroka na ponad 65; długość przejazdu (przejścia) wynosi 11 m. Ma pięć przejazdów, z których środkowy, nieco szerszy od bocznych, był niegdyś zarezerwowany dla osób uprzywilejowanych (członków rodziny cesarskiej, jej gości, itp.) i belkowanie wsparte na 12 kolumnach (po sześć z każdej strony przejazdu środkowego); po obu stronach dodane zostały przybudówki (pierwotnie przeznaczone dla straży miejskiej i celników), poźniej przesłonięte kolumnadami.

Budowla, pomyślana jako znak pokoju po wojnie siedmioletniej, której jednym z efektów było umocnienie potęgi Prus jako mocarstwa europejskiego, została - na polecenie Fryderyka Wilhelma II (bratanka i następcy Fryderyka II Wielkiego) - zbudowana w latach 1788-1791. W 1793 roku na jej szczycie umieszczono zaprojektowaną przez Johanna Gottfrieda Schadowa (który był też autorem innych rzeźb zdobiących bramę) kwadrygę kierowaną przez uskrzydloną boginię zwycięstwa (według niektórych interpretacji pierwotnie miała to być bogini pokoju) na wschód, ku królewskiemu pałacowi Hohenzollernów (nazywanego najczęściej Berliner Schloss lub Berliner Stadtschloss), stojącemu wówczas w miejscu oznaczonym markerem na wyspie na Szprewie (poważnie uszkodzonemu podczas II wojny światowej, rozebranemu na polecenie władz NRD, obecnie odbudowywanemu). W 1806 roku, po bitwie pod Jeną i Auerstedt, w której wojska francuskie rozgromiły siły pruskie i po której całe Królestwo Prus znalazło się pod panowaniem Francji, Napoleon, po paradzie wojskowej w Berlinie, zabrał kwadrygę do Paryża. Osiem lat później jednak, po upadku Napoleona, rzeźba wróciła do Berlina i - wzbogacona o opleciony wieńcem z liści dębu "Krzyż Żelazny" (Eisernes Kreuz) zaprojektowany przez Karla Friedricha Schinkela - ponownie umieszczona na szczycie Bramy Brandenburskiej.

W 1933 roku Brama Brandenburska znalazła się na trasie triumfalnego przemarszu oddziałów SA świętujących przejęcie władzy w Niemczech przez nazistów. Podczas II wojny światowej została poważnie uszkodzona, ale, jako jedna z nielicznych budowli w otoczeniu Placu Paryskiego, przetrwała. Kwadryga została jednak uszkodzona do tego stopnia, że w latach 1956-1957, gdy dokonano pierwszej po wojnie odbudowy Bramy Brandenburskiej, trzeba było zastąpić ją kopią (na podstawie gipsowego odlewu wykonanego wcześniej w czasie wojny), częściowo zmodyfikowaną (ponieważ władze NRD zażądały usunięcia niektórych elementów rzeźby jako symboli pruskiego militaryzmu). W pierwszych latach po wojnie przejście przez bramę było dozwolone, gdy jednak zbudowano mur berliński, Brama Brandenburska znalazła się po jego wschodniej stronie i dostęp do niej dla mieszkańców Berlina Zachodniego stał się niemożliwy, a od wschodniej strony - ograniczony. Po upadku muru budowla stała się symbolem zjednoczenia Niemiec i dziś - odrestaurowana na początku XXI wieku - jest jedną z głównych atrakcji turystycznych Berlina, zarówno jako wybitne dzieło architektury niemieckiego klasycyzmu, jak też z uwagi na jej historię i symboliczne znaczenie.

W odległości ok. 750 m na północny zachód od Bramy Brandenburskiej stoi nad Szprewą gmach izby niższej niemieckiego parlamentu federalnego , Bundestagu, najczęściej zwany budynkiem Reichstagu (Reichstagsgebäude) lub krócej - Reichstagiem. Budynek ten, zaprojektowany w neobarokowym stylu przez Paula Wallota, powstał w latach 1884-1894, gdy państwo niemieckie nosiło urzędową nazwę "Deutsches Reich", nawiązującą do historycznej nazwy istniejącego w latach 962-1806 tzw. "Świętego Cesarstwa Rzymskiego" ("Heiliges Römisches Reich") - stąd nazwa "Reichstag". Autorem zdobień (rzeźb, reliefów, inskrypcji, itp.) był Otto Lessing; słowa "Dem Deutschen Volke" nad głównym wejściem zostały wyrzeźbione w roku 1916. W listopadzie 1918 roku, jeszcze przed zakończeniem I wojny światowej i abdykacją Wilhelma II Hohenzollerna jako cesarza niemieckiego i króla Prus, z jednego z balkonów Philipp Scheidemann (później, w 1919 roku, przez kilka miesięcy pełniący funkcję szefa rządu niemieckiego) ogłosił detronizację cesarza i powstanie w Niemczech Republiki. Od 1919 do 1933 roku budynek Reichstagu był miejscem, gdzie odbywały się posiedzenia parlamentu Republiki Weimarskiej (także zwanego potocznie Reichstagiem). Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 roku i pożarze Reichstagu (w nocy z 27 na 28 lutego 1933 roku), wykorzystanym przez Hitlera (który miesiąc wcześniej, 30 stycznia 1933 roku, został przez prezydenta Paula von Hindenburga powołany na stanowisko kanclerza) jako pretekst do wprowadzenia ustaw przekształcających Niemcy z republiki parlamentarnej w państwo totalitarne, budynek Reichstagu, tylko częściowo odbudowany, przestał pełnić funkcję siedziby parlamentu (który zresztą też praktycznie przestał mieć jakiekolwiek znaczenie).

Po wojnie budynek Reichstagu znalazł się w zachodniej części miasta. Podczas działań wojennych uległ tak poważnym uszkodzeniom, że zastanawiano się, czy nie powinien zostać w ogóle rozebrany; ostatecznie nie zdecydowano się na to (wyburzając jedynie, ze względów bezpieczeństwa, kopułę). W 1955 roku podjęto decyzję o odbudowie Reichstagu i odbudowa taka, według projektu Paula Baumagrtena, dostosowanego do ówczesnej sytuacji politycznej i zgodna z ówczesnymi tendencjami w architekturze, została w latach 1961-1973 przeprowadzona, jednak przez następne kilkanaście lat budynek nie mógł pełnić swej pierwotnej funkcji. Dopiero w 1991 roku, po zjednoczeniu Niemiec, niemiecki Bundestag podjął formalnie decyzję o przeniesieniu siedzib parlamentu i rządu z Bonn do Berlina. W 1993 roku rozpisano międzynarodowy konkurs na przebudowę budynku Reichstagu, wygrany (nie bez komplikacji) przez brytyjskiego architekta, Normana Fostera. Przebudowę rozpoczęto w 1995 roku (zaczynając m.in. od usunięcia zmian wprowadzonych przez Baumgartena) i zakończono w 1999 roku. Dziś budynek Reichstagu, jako siedziba niemieckiego parlamentu, jest jednym z najchętniej odwiedzanych celów turystycznych Berlina (zwiedzanie po uprzedniej rejestracji); szczególną atrakcją jest zaprojektowana przez Fostera szklana kopuła nad salą posiedzeń plenarnych, która nie tylko pozwala na przysłuchiwanie się obradom, lecz także stanowi doskonały punkt widokowy, oferujący panoramiczny widok na miasto.


Ok. 1 km na południe od Bramy Brandenburskiej, na południowym końcu Ebertstraße, niedaleko południowo-wschodniego krańca parku Tiergarten, leży Plac Poczdamski (Potsdamer Platz), biorący swą nazwę od położonego ok. 25 km na południowy zachód od Berlina miasta Poczdam. W okresie międzywojennym był jednym z najbardziej wielkomiejskich, najruchliwszych i najnowocześniejszych placów w całej Europie (w 1924 roku na Placu Poczdamskim firma Siemens zainstalowała pierwszą w Niemczech i w Europie sygnalizację świetlną). W latach 20. XX wieku Plac Poczdamski był jednym z najbardziej znanych berlińskich centrów życia nocnego.

Podczas II wojny światowej Plac Poczdamski został prawie całkowicie zniszczony, a ponieważ po wojnie znalazł się na granicy stref okupacyjnych, został po zbudowaniu muru berlińskiego podzielony na dwie części i przez wiele lat pozostawał pusty. Po zjednoczeniu Niemiec senat Berlina podjął decyzję o reanimacji placu i zorganizował konkurs na przygotowanie planu zagospodarowania przestrzennego. Po akceptacji zwycięskiego projektu (firmy Hilmer&Sattler z Monachium), rejon dawnego Placu Poczdamskiego został podzielony na części i sprzedany inwestorom, wśród których znalazły się takie firmy, jak Daimler-Benz czy Sony. Zaprojektowana przez światowej sławy architektów zabudowa przekształciła niezagospodarowane przez wiele lat po wojnie tereny w jeden z najnowocześniejszych i najbardziej spektakularnych rejonów Berlina, wielki wezeł komunikacyjny oraz centrum handlowe i rozrywkowe, przyciągające obecnie kilkadziesiąt tysięcy odwiedzających (berlińczyków i turystów) dziennie.

Szczególną atrakcją jest położony przy Potsdamer Straße 2 kompleks Sony Center , mieszczący m.in. kompleks muzeów poświęconych historii niemieckiej kinematografii i współczesnej niemieckiej twórczości filmowej i telewizyjnej.

Rejon na zachód od Placu Poczdamskiego, który przed II wojną światową był gęsto zabudowaną dzielnicą charakterystyczną dla końca XIX wieku, otaczającą niewielki plac z neoromańskim, zbudowanym w połowie XIX wieku kościołem św. Mateusza (St.-Matthäus-Kirche), jedynym zachowanym do dziś w tej okolicy zabytkiem, zajmuje dziś nowoczesna dzielnica znana jako Kulturforum, zbudowana w latach 50. i 60. XX wieku, później rozbudowana. Znajduje się tu wiele ważnych instytucji kultury, w tym Bliblioteka Państwowa (Staatsbibliothek zu Berlin), największa bilbioteka naukowa ze wszystkich działających w krajach niemieckojęzycznych, Gemäldegalerie , jedno z ważniejszych berlińskich muzeów, poświęcone malarstwu europejskiemu od XIII do XIX wieku (z dziełami takich mistrzów, jak m.in. Dürer, Cranach, Tycjan, Caravaggio, Rubens czy Rembrandt), a także Filharmonia Berlińska , siedziba jednej z najsłynniejszych orkiestr symfonicznych na świecie, Berliner Philharmoniker. W skład Kulturforum wchodzą też m.in. Kameralna Sala Koncertowa (Kammermusiksaal), Muzeum Instrmentów Muzycznych (Musikinstrumenten-Museum), jedno z największych muzeów tego typu w Niemczech, a także jedna z dwu części Muzeum Rzemiosła Artystycznego


Unter den Linden - to najbardziej znana, uchodząca za główną ulicę Berlina, szeroka wysadzana lipami aleja, biegnąca mniej więcej równoleżnikowo od Placu Paryskiego do zbudowanego w latach 1822-1823 mostu Schlossbrücke , łączącego brzegi północnej części lewej odnogi Szprewy, zwanej na tym odcinku Kupfelgraben. Za główną ulicę poprzeczną uważa się wytyczoną już w XVII wieku, biorącą nazwę od imienia Fryderyka I Hohenzollerna (1657-1713), syna Wielkiego Elektora, od 1701 roku pierwszego króla Prus, tradycyjną berlińską ulicę handlową, Friedrichstraße , bardzo zniszczoną podczas II wojny światowej i podzieloną w okresie powojennym, po zjednoczeniu Niemiec odbudowaną.

Większość zabytków w rejonie Unter den Linden znajduje się na odcinku między Friedrichsstraße a Szprewą. Idąc tędy, z zachodu na wschód, warto zwrócić uwagę m.in. na główny gmach słynnego berlińskiego Uniwersytetu (Humboldt-Universität zu Berlin), założonego w 1810 roku przez Wilhelma von Humboldta, uczonego i polityka, a nieco dalej - na klasycystyczny budynek zwany Neue Wache zaprojektowany przez wspomnianego tu już Karla Friedricha Schinkela, zbudowany w końcu drugiej dekady XIX wieku, pierwotnie mający być wartownią wojskową (stąd nazwa: Nowy Odwach), później przekształcony w pomnik upamiętniający żołnierzy poległych w kolejnych wojnach; dziś jest to miejsce pamięci ku czci ofiar wszelkich wojen i tyranii (Zentrale Gedenkstätte der Bundesrepublik Deutschland für die Opfer von Krieg und Gewaltherrschaf).

Jeszcze nieco dalej, między Neue Wache a Kupfelgraben, tuż przed mostem Schlossbrücke, stoi Zeughaus - Stary Arsenał, najstarszy budynek zachowany przy Unter den Linden. Wzniesiony - jako zbrojownia - na polecenie wspomnianego wyżej Fryderyka I w latach 1695–1706 w stylu barokowym, później przebudowany w końcu lat 70. XIX wieku za panowania Wilhelma I, podczas II wojny światowej został poważnie uszkodzony, po wojnie odbudowany, i w pierwszej dekadzie XXI wieku jeszcze raz poddany restauracji. Dzisiaj Zeughaus jest częścią Niemieckiego Muzeum Historycznego (Deutsches Historisches Museum) założonego w 1987 przez kanclerza Helmuta Kohla oraz burmistrza Berlina Eberharda Diepgena z okazji 750. rocznicy założenia miasta.

Po przeciwnej, południowej stronie Unter den Linden, naprzeciwko Uniwersytetu, leży plac noszący pierwotnie nazwę Opernplatz, poźniej, w latach 1911-1947, nazwę Kaiser-Franz-Josef-Platz, dziś - Bebelplatz (od nazwiska Augusta Bebela, założyciela niemieckiej partii socjaldemokratycznej w XIX wieku). Od wschodu plac zamyka gmach najstarszego berlińskiego teatru operowego (Staatsoper Unter den Linden ), wzniesiony w końcu pierwszej połowy XVIII wieku (wówczas teatr nosił nazwę Königlische Hofoper); stąd pierwotna nazwa. Od zachodu stoi tzw. Stara Biblioteka (Alte Bibliothek), zwana potocznie "Kommode", zbudowana w latach 1775-1780, za panowania Fryderyka Wielkiego, w stylu barokowym (część pomieszczeń zajmuje Wydział Prawa berlińskiego Uniwersytetu), zaś od południa ogranicza plac ulica Behrestraße. Na placu warto zwrócić uwagę na szklaną taflę przykrywającą podziemną przestrzeń o wymiarach 5 x 5 x 5 metrów, z pustymi regałami - odsłonięty w 1955 roku szczególny pomnik upamiętniający wydarzenia z 10 maja 1933 roku, gdy na środku placu nazistowscy studenci i profesorowie dokonali aktu publicznego palenia książek. Markerem oznaczony jest katolicka katedra św. Jadwigi (Sankt-Hedwigs-Kathedrale), zbudowana w latach 1747-1773.

Nieco dalej (ale w odległości zaledwie kilku minut spaceru) na południe od Unter den Linden, leży Gendarmenmarkt , uchodzący za jeden z najpiękniejszych placów Berlina, otoczony trzema godnymi uwagi budowlami (plan nosił pierwotnie inną nazwę, obecna odnosi się do okresu, gdy na placu stacjonował oddział kirasjerów). Od zachodu wznosi się Konzerthaus , gmach teatralny zbudowany w stylu klasycystycznym przez Karla Friedricha Schinkela w latach 1818-1821 (na fundamentach wcześniej istniejącego w tym miejscu budynku Nationaltheater), pierwotnie noszący nazwę Königliches Schauspielhaus, a później - Preußisches Staatstheater; przed budynkiem stoi pomnik Schillera, dłuta Reinholda Begasa (umieszczony tam w 1871 roku, w 1935 roku usunięty przez nazistów). Od północy i od południa wznoszą się przy Gendarmenmarkt dwa dawne zbudowane w stylu neoklasycystycznym kościoły (zwane katedrami, mimo że nigdy pełniły funkcji katedr, tzn. głównych kościołów diecezji): od północy tzw. Katedra Francuska (Französischer Dom), zbudowana w latach 1701-1705 dla wspólnoty francuskich hugenotów, którzy osiedlili się w Berlinie uchodząc przed prześladowaniami we Francji po odwołaniu edyktu nantejskiego, oraz, od południa, tzw. Katedra Niemiecka (Deutscher Dom), zbudowana w 1708 roku. W latach 80. XVIII wieku obie świątynie zostały przebudowane. Wszystkie trzy wymienione budowle zostały podczas II wojny światowej poważnie uszkodzone lub nawet całkowicie zniszczone; w ostatnich dwu dekadach XX wieku zostały odbudowane. Żadna z katedr nie pełni dziś funkcji kościołów: francuska mieści Muzeum Hugenotów (a także restaurację i platfomę widokową), a niemiecka - muzeum historyczne.


Nazwą "Museuminsel" określana jest północna część Spreeinsel, wyspy położonej między dwiema odnogami Szprewy, z których lewa, jak wspomniano, nosi nazwę Kupfelgraben. Na tej części wyspy, na północny zachód od głównej arterii komunikacyjnej tej części Berlina, będącej przedłużeniem Unter den Linden, która za mostem Schlossbrücke skręca na północny wschód, najpierw jako Schlossplatz , dalej jako Karl-Liebknecht-Straße , znajduje się jeden z najsłynniejszych w skali światowej kompleksów muzealnych, składający się z pięciu muzeów, zbudowanych w latach 1830-1930: Altes Museum (muzeum otwarte w 1830 roku jako pierwsze publiczne muzeum w Prusach), Neues Museum (1859), Alte Nationalgalerie (1876), Bodemuseum (1904), wreszcie Pergamonmuseum (1930). Podczas II wojny światowej muzea zostały w znacznym stopniu zniszczone, a po wojnie, w okresie, gdy cały kompleks znajdował się we wschodniej części Berlina, odbudowane tylko częściowo. Dopiero po zjednoczeniu Niemiec przyjęto plac całościowej restauracji Museuminsel, obecnie realizowany (turyści powinni pamiętać, że część pomieszczeń i część kolekcji może być z tego powodu czasowo niedostępna).

Bodaj najbardziej znanym z pięciu muzeów kompleksu Museuminsel jest Muzeum Pergamońskie (Pergamonmuseum), zaprojektowane przez Alfreda Messela, zbudowane w latach 1910-1930 przez Ludwiga Hoffmanna. Składa się z trzech części: Zbiorów Sztuki Starożytnej (Antikensammlung), Muzeum Azji Przedniej (Vorderasiatisches Museum) i Muzeum Sztuki Islamskiej (Museum für Islamische Kunst). Do najważniejszych i najsłynniejszych eksponatów należą m.in.:

• zrekonstruowany ołtarz pergamoński (Wielki Ołtarz Zeusa), pochodzący z lat 180-160 p.n.e., niegdyś wolno stojący w Pergamonie, stolicy państwa hellenistycznego istniejącego w latach 283-133 p.n.e. w zachodniej części Azji Mniejszej (dzisiaj stanowisko archeologiczne w pobliżu miasta Bergama w Turcji),
• zrekonstruowana brama handlowa z Miletu (obecnie stanowisko archeologiczne w pobliżu miasta Balat w Turcji na wybrzeżu Morza Egejskiego) z II wieku n.e.,
• pochodząca z Babilonu (obecnie stanowisko archeologiczne w Iraku), zbudowana za panowania króla Nabuchodonozora II ok. 575 roku p.n.e., brama Isztar, poświęcona babilońskiej bogini Isztar, będąca wówczas północną bramą miasta i początkiem tzw. drogi procesyjnej prowadzącej do innej babilońskiej świątyni,
• południowa fasada pałacu Mszatta, rezydencji pustynnej kalifów z okresu panowania Umajjadów (na terenie dzisiejszej Jordanii).

Na północno-zachodnim krańcu Spreeinsel, połączonym z oboma brzegami Szprewy zamkniętym dla ruchu drogowego mostem Monbijoubrücke, stoi Muzeum im. Bodego (Bode-Museum), biorące swą dzisiejszą nazwę od nazwiska Wilhelma von Bode (1845-1929), wybitnego historyka sztuki, twórcy i pierwszego dyrektora muzeum noszącego pierwotnie nazwę Kaiser-Friedrich-Museum (na cześć cesarza Fryderyka III). Muzeum mieści się w neobarokowym budynku zaprojektowanym przez Ernsta von Ihne i zbudowanym w latach 1897-1904. Zbiory muzeum obejmują m.in. kolekcję rzeźby, muzeum sztuki bizantyjskiej, a także jeden z największych na świecie zbiorów monet (od VII wieku p.n.e. do XX wieku).

Od południowego wschodu z Muzeum Pergamońskim sąsiadują: Nowe Muzeum (Neues Museum), zbudowane w połowie XIX wieku, ze zbiorami sztuki egipskiej, kolekcją papirusów, a także zbiorami archeologicznymi, oraz tzw. Stara Galeria Narodowa (Alte Nationalgalerie), z bogatymi zbiorami XIX-wiecznego malarstwa i rzeźby.

Na południowy wschód od dwóch wymienionych przed chwilą muzeów, po przeciwnej stronie Bodestraße, stoi Stare Muzeum (Altes Museum), do roku 1845 noszące nazwę Königliches Museum, mieszczące się w zaprojektowanym przez Karla Friedricha Schinkela i uchodzącym za jedno z najwybitniejszych jego dzieł neoklasycystycznym budynku, otwarte dla publiczności w 1830 roku jako pierwsze z muzeów na wyspie. Zniszczone, podobnie jako pozostałe muzea, podczas II wojny światowej, było po wojnie kilkakrotnie restaurowane (ostatnio w latach 2010-2011). Po ostatniej restauracji muzeum poświęcone jest wyłącznie sztuce antyku; kolekcja przedmiotów pochodzących ze starożytnej Grecji (od X wieku p.n.e.) i Rzymu, a także kolekcja etruska, należą do największych na świecie.

Markerem oznaczony jest Lustgarten, park położony na południowy wschód od Starego Muzeum. Tereny te pełniły w różnych okresach różne funkcje; pierwotnie należały do królewskiej rezydencji Hohenzollernów, później zostały przekształcone w park publiczny, odbywały się tu parady, także wiece. Na północny wschód od Lustgarten, nad Szprewą, wznosi się ewangelicka katedra berlińska, Berliner Dom , zaprojektowana przez Juliusa Carla Raschdorffa i zbudowana w latach 1894-1905 w miejscu, gdzie wcześniej stała barokowa katedra poświęcona w 1750 roku, a jeszcze wcześniej kolegiata, pierwotnie katolicka, później, gdy Brandenburgia przyjęła reformację, ewangelicka. W podziemiach katedry znajduje się krypta grobowa Hohenzollernów. Podczas II wojny światowej katedra została uszkodzona, po wojnie odbudowana.


Idąc ulicą Karl-Liebknecht-Straße od Szprewy na północny wschód, po paru minutach dochodzi się do gotyckiego kościoła mariackiego (Marienkirche), najstarszego z czynnych dziś w Berlinie kościołów ewangelickich, stojącego niegdyś w centrum gęsto zabudowanej dzielnicy zwanej Marienviertel, całkowicie zniszczonej podczas II wojny światowej. Początki kościoła sięgają końca XIII wieku; później świątynia była wielokrotnie przebudowywana. Od XVI wieku jest kościołem ewangelickim (luterańskim).

Dziś kościół stoi na terenie niezabudowanym, w pobliżu widocznej prawie z każdego miejsca w Berlinie, zbudowanej w 1969 roku, wysokiej na 368 m wieży telewizyjnej (Fernsehturm) z punktem widokowym położonym na wysokości 204 m i restauracją, będącej jednym z najpopularniejszych miejsc odwiedzanych przez turystów.

Jeszcze nieco dalej na północny wschód, za wieżą telewizyjną, leży Alexanderplatz , nazwany tak w 1805 roku po wizycie w Berlinie cara Aleksandra I, na jego cześć. Najlepsze lata Alexanderplatz przeżywał na początku XX wieku i w okresie międzywojennym, jako wielki węzeł komunikacyjny, centrum handlowe (z wielkimi domami towarowymi) i jeden z berlińskich centrów życia nocnego. Zniszczony w 1945 roku Alexanderplatz został odbudowany po wojnie według nowych założeń, a głównymi atrakcjami jego otoczenia stała się wspomniana wyżej pobliska wieża telewizyjna, a także tzw. Zegar czasu światowego Urania (Urania–Weltzeituhr) - zaprojektowane w formie dwudziestoczterościanu urządzenie pokazujące aktualny czas w 24 strefach czasowych świata zwieńczone modelem Układu Słonecznego.

Markerem oznaczony jest tzw. Czerwony Ratusz (Rotes Rathaus), neorenesansowy budynek wzniesiony w latach 1861-1869, niegdyś ratusz miejski, po wojnie siedziba władz Berlina Wschodniego, po Zjednoczeniu Niemiec - siedziba władz miasta. Będąc w tej okolicy, warto podejść do położonej na terenie między Czerwonym Ratuszem a kościołem mariackim tzw. Fontanny Neptuna (Neptunbrunnen), zaprojektowanej przez Reinholda Begasa, zbudowanej w latach 18888-1891 i pierwotnie umieszczonej przed południową elewacją pałacu Hohenzollernów, z postacią Neptuna w centrum i wokół niego czterema postaciami kobiecymi sybmbolizującymi cztery wielkie rzeki Prus: Łabę, Ren, Wisłę i Odrę. Na obecnym miejscu fontanna stoi od 1969 roku.

Markerem na mapce zamieszczonej w poprzednim rozdziale zaznaczony jest Hackescher Markt, rynek biorący swą nazwę od nazwiska wysokiej rangi oficera armii pruskiej, Hansa Christopha Friedricha Grafa von Hacke (1699-1754), w 1847 roku mianowanego przez Fryderyka Wielkiego "komendantem" ("Stadtkommandant") Berlina. Do niedawna plac nie miał większego znaczenia, jednak po zjednoczeniu Niemiec okolice Hackescher Markt, z odtworzoną częściowo dawną zabudową, w tym z tzw. Hackesche Höfe (zespołem ośmiu połączonych ze sobą dziedzińców, z wejściem od ulicy Rosenthaler Straße, pod numerem 40) przekształciły się w ruchliwe centrum handlowe i kulturalne, a także w centrum życia nocnego, z licznymi barami, klubami, galeriami, itp., chętnie odwiedzane przez berlińczyków i turystów.

Nikolaiviertel - to najstarsza dzielnica Berlina, niegdyś gęsto zabudowana, częściowo zrekonstruowana, położona nad Szprewą, ograniczona od południowo-zachodniej strony rzeką, od północnego zachodu ulicą Rathausstraße, od północnego wschodu ulicą Spandauer Straße i od południowego wschodu ulicą Mühlendamm, sąsiadująca przez rzekę z południową częścią wyspy na Szprewie, a przez Spandauer Straße z rejonem wspomnianego wyżej Czerwonego Ratusza, skupiona wokół kościoła św. Mikołaja (Nikolaikirche).

Kościół św. Mikołaja jest najstarszym berlińskim kościołem, dziś nie pełniącym już jednak funkcji sakralnych. Pierwsza świątynia w tym miejscu, późnoromańska bazylika, powstała w początkach XIII wieku. Na przełomie XIII i XIV wieku kościół został przebudowany w stylu gotyckim, a w kolejnych stuleciach był jeszcze wielokrotnie modyfikowany, zaś w latach 1876-1878 odrestaurowany. Poważnie zniszczony podczas II wojny światowej został odbudowany dopiero w latach 80. XX wieku. Mieści się tu dziś muzeum rzeźby sakralnej.

Zwiedzając Nikolaiviertel, warto - poza kościołem - zwrócić uwagę na kilka innych budynków, z których za trzy szczególnie godne uwagi uchodzą: tzw. Ephraim-Palais , z rokokową fasadą, zbudowany w latach 60. XVIII wieku dla Veitela Heinego Ephraima, faktora dworu Fryderyka II Wielkiego, w 1936 roku rozebrany (podczas prac związanych z poszerzaniem ulicy Mühlendamm), w latach 80. XX wieku zrekonstruowany (w pobliżu miejsca, gdzie stał pierwotnie), dziś muzeum organizujące wystawy czasowe poświęcone historii i kulturze Berlina, tzw. Knoblachhaus , dawna rezydencja rodziny Knoblachów, zbudowana w 1760 roku, z neoklasycystyczną fasadą dodaną w XIX wieku, dziś muzeum poświęcone stylowi Biedermeier, oraz zbudowany w końcu XIX wieku, a w 1927 roku rozbudowany budynek z czerwonego piaskowca z neorenesansową fasadą, stojący nad Szprewą, pod adresem Spreeufer 5, oznaczony markerem .

Główną arterią komunikacyjną w rejonie na zachód od Bramy Brandenburskiej jest Straße des 17. Juni (nazwa ulicy ma upamiętniać tzw. powstanie czerwcowe w Berlinie Wschodnim i innych miastach tzw. Niemieckiej Republiki Demokratycznej w czerwcu 1953 roku, krwawo stłumione), prowadząca mniej więcej równoleżnikowo w stronę Ernst-Reuter-Platz (dalej ulica zmienia nazwę na Bismarckstraße, a jeszcze dalej, za skrzyżowaniem ze Schlossstraße, na Kaiserdamm, doprowadzającą do autostrady 100). Straße des 17. Juni biegnie przez Tiergarten Park , największy park miejski Berlina (i drugi, pod względem powierzchni, po monachijskim Englischer Garten, park w Niemczech) z licznymi placykami, fontannami, pomnikami, itp., zajmujący część dawnych terenów łowieckich Hohenzollernów, udostępniony częściowo mieszkańcom Berlina za panowania Fryderyka II Wielkiego, później jeszcze kilkakrotnie powiększany i przekształcany. Poważnie zniszczony podczas II wojny światowej, po wojnie znalazł się w Berlinie Zachodnim i stosunkowo szybko został odtworzony i udostępniony mieszkańcom.

Mniej więcej w połowie drogi między Bramą Brandenburską a placem Ernsta Reutera znajduje się bardzo duże skrzyżowanie zwane Großer Stern, na którym stoi widoczna z daleka XIX-wieczna kolumna z popularnym wśród turystów tarasem widokowym, zwana Kolumną Zwycięstwa (Siegessäule), zbudowana dla upamiętnienia zwycięstw Prus w prowadzonych w tym stuleciu wojen z Danią, Austrią i Francją. Kolumna stała pierwotnie na placu przed budynkiem Reichstagu (dzisiaj Platz der Republik); w roku 1939, w ramach przygotowań do planowanej przez nazistów wielkiej przebudowy Berlina, została przeniesiona na obecne miejsce, dzięki czemu nie została podczas wojny zniszczona.

Markerem oznaczony jest stojący niedaleko kolumny pałac (lub zamek) Bellevue (Schloss Bellevue), kompleks pałacowy zbudowany w 1786 przez Augusta Ferdynanda, młodszego brata Fryderyka II Wielkiego, dziś pełniący funkcję rezydencji prezydenta Niemiec. Dużo dalej od centrum, ok. 1,7 km na północny zachód od Ernst-Reuter-Platz stoi największy istniejący dziś berliński pałac, znany jako Charlottenburg (Schloss Charlottenburg), zaprojektowany w stylu barokowym przez Johanna Arnolda Neringa, zbudowany w latach 1695-1699 dla Zofii Charlotty Hanowerskiej (Sophie Charlotte), żony Fryderyka I, pierwszego króla Prus (od 1701 roku do śmierci w roku 1713). Pierwotnie pałac nosił nazwę Lietzenburg (od nazwy wsi Lietzow), obecną nazwę nadał Fryderyk I po śmierci królowej Charlotty w 1705 roku. W XVIII wieku pałac został znacznie rozbudowany; powiększone i przekształcone zostały też otaczające palac ogrody. Podczas II wojny światowej pałac został poważnie zniszczony; odbudowany, jest dziś jedną z głównych atrakcji turystycznych Berlina.

Na południowy wschód od parku Tiergarten znajduje się chętnie odwiedzany przez berlińczyków i turystów słynny, otwarty w 1844 roku, ogród zoologiczny, Zoologischer Garten Berlin (jeden z dwóch berlińskich ogrodów zoologicznych, drugi, większy terytorialnie, ale nie tak znany, leży we wschodniej części miasta). Zoologischer Garten Berlin jest uważany za jeden z najbardziej interesujących ogrodów zoologicznych w skali światowej. Jedno z wejść, zwane "Bramą Słoni", znajduje się na Budapester Straße, niedaleko słynnego Aquarium Berlin (jednego z największych w Niemczech akwariów, otwartego w 1913 roku jako część kompleksu berlińskiego ZOO), drugie, zwane "Bramą Lwa", na Hardenbergplatz.

Markerami zaznaczony jest przebieg ulicy Kurfürstendamm (której nazwa jest często skracana do Ku'damm), położonej w okręgu administracyjnym Charlottenburg-Wilmersdorf, prowadzącej od placu zwanego Breischeidplatz do Rathenauplatz w dzielnicy Wilmersdorf, w pobliżu zjazdu Kurfürstendamm z autostrady 100. Pierwotnie prowadziła tędy groblą (stąd końcówka nazwy ulicy: -damm) droga konna z pałacu Hohenzollernów do zamku myśliwskiego Grunewald. W latach 70. XIX wieku droga została na polecenie Bismarcka przekształcona w szeroki na ponad 50 metrów bulwar, który w latach 20. XX wieku stał się jedną z głównych ulic handlowych Berlina, a także cetrum rozrywki i życia nocnego. Podczas wojny Kurfürstendamm uległa poważnym zniszczeniom, ale została szybko odbudowana i w okresie, gdy Berlin był podzielony, stała się główną ulicą handlową Berlina Zachodniego, z luksusowymi sklepami, salonami samochodowymi, kinami, hotelami, restauracjami, kawiarniami, itp., i symbolem wielkomiejskości tej części miasta. Po zjednoczeniu Niemiec i reanimacji wielu rejonów wschodniej części Berlina (takich, jak Plac Poczdamski, Friedrichstraße czy Alexanderplatz) nieco straciła na znaczeniu, pozostając jednak jedną z najbardziej reprezentacyjnych ulic Berlina. Markerem oznaczony jest stojący na północno-wschodnim końcu Kurfürstendamm ewangelicki Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma (Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche), wzniesiony w stylu neoromańskim w latach 90. XIX wieku przez Wilhelma II na część jego dziadka, Wilhelma I. Kościół, z wysoką na 113 m glówną wieża, wówczas najwyższą w mieście, został poważnie uszkodzony podczas bombardowania w 1943 roku. Po wojnie, po rozpisaniu konkursu architektonicznego i po dyskusjach postanowiono pozostawić ruinę głównej wieży jako symbol antywojenny, dobudowany natomiast został nowy kościół, z osobną dzwonnicą, poświęcony w 1961 roku.

Przedłużeniem Kurfürstendamm, skręcającym przy Kościele Pamięci na południowy wschód, jest Tauentzienstraße (od nazwiska pruskiego generała z czasów wojen napoleońskich), szeroka aleja, będąca jedną z glównych ulic handlowych zachodniej części Berlina (ostatnio nawet bardziej ruchliwą niż Kurfürstendamm). Przy Tauentzienstraße stoi dom towarowy KaDeWe (Kaufhaus des Westens), otwarty w 1907 roku, w latach 30. XX wieku rozbudowany, podczas wojny uszkodzony, ale po wojnie odbudowany, poźniej parokrotnie rozbudowany, uchodzący za jeden z największych na świecie, zajmujący 60 000 m² powierzchni i zatrudniający podobno 2 tys. pracowników.

• Warto pamiętać, będąc w Berlinie, że w mieście jest prawie dwieście muzeów. W tekście powyżej wspomnieliśmy zaledwie o kilkunastu. Z tych, o których nie wspomnieliśmy, jednym z najbardziej godnych odwiedzenia jest działające od 1889 roku Muzeum Historii Naturalnej (Museum für Naturkunde) - jedno z najwiekszych i najważniejszych muzeów tego typu w skali światowej, z kolekcją ponad 30 milionów eksponatów zoologicznych, paleontologicznych i mineralogicznych, w tym wielu unikatowych. Gmach muzeum stoi przy ulicy Invalidenstraße 43, jakieś 2 km na północ od Bramy Brandenburskiej.
• Osoby zainteresowane historią i kulturą Żydów niemieckich powinny odwiedzić Muzeum Żydowskie (Jüdisches Museum Berlin), mieszczące się pod adresem Lindenstraße 9 w dwóch budynkach, z których jeden, dawny budynek sądowy, zwany Kollegienhaus, pochodzący z XVIII wieku, później parokrotnie przebudowany, stanowi wejście do drugiego, uchodzącego za wybitne dzieło architektoniczne, zaprojektowanego przez Daniela Libeskinda i zbudowanego w latach 1992-1998. Markerem oznaczona jest tzw. Nowa Synagoga (Neue Synagoge in Berlin), zbudowana w latach 1859-1866, spalona przez bojówki nazistowskie podczas tzw. nocy kryształowej w 1938 roku, przez długi czas opuszczona i nie odbudowywana, odrestaurowana dopiero na przełomie lat 80. i 90. XX wieku; dziś ponownie pełni funkcje świątyni, a także jest siedzibą instytucji działającej pod nazwą Stiftung Neue Synagoge - Centrum Judaicum.
  
  
• Berlin jest siedzibą Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Berlinale (Internationale Filmfestspiele von Berlin Berlinale), organizowanego od roku 1951 corocznie w lutym (początkowo w Berlinie Zachodnim), uchodzącego za jeden z trzech - obok festiwali w Wenecji i w Cannes - najważniejszych festiwali filmowych na świecie. Z innych odbywających się w Berlionie imprez, nie tej rangi, ale też szeroko znanych, można wymienić Maraton Berliński (Berlin Marathon), organizowany corocznie we wrześniu lub w październiku, a także Berliner Christopher Street Day - największą w Niemczech i jedną z największych w Europie paradę środowisk LGBT, odbywającą się od 1979 roku corocznie, dotychczas zawsze w końcu czerwca.