's-Hertogenbosch

Liczące ok. 155 tys. mieszkańców miasto w południowej Holandii. Stolica prowincji Brabancja Północna, a także siedziba rzymskokatolickiej diecezji 's-Hertogenbosch. Głównymi zabytkami miasta są: XIII-wieczna katedra św. Jana, uważana za jedną z najpiękniejszych budowli sakralnych Holandii, oraz dobrze zachowane fortyfikacje z XV-XVII wieku. Miasto rodzinne Hieronima Boscha.

Pierwsze wzmianki o mieście s'-Heertogenbosch (zwanym najczęściej krótko: Den Bosch), założonym przez Henryka I (syna hrabiego Godfryda III z Leuven / Louvain), pierwszego władcy Księstwa Brabancji, pochodzą z końca XII wieku. W następnych stuleciach miasto, od początku ufortyfikowane, rozwijało się pomyślnie, na początku XVI wieku stając się jednym z większych miast ówczesnej Holandii. Podczas wojny osiemdziesięcioletniej miasto stanęło po stronie katolicyzmu i Habsburgów, jednak ostatecznie w 1629 roku zostało zdobyte przez Fryderyka Henryka Orańskiego (młodszego syna Wilhelma I Orańskiego) i stało się częścią Repubiki Zjednoczonych Prowincji Niderlandów. W 1815 roku, gdy powstało Królestwo Niderlandów, s'-Heertogenbosch zostało stolicą prowincji Brabancja Połnocna.

Miasto jest znane jako miasto rodzinne Hieronymusa (Jeroena) Anthoniszoona van Aken, jednego z najwybitniejszych malarzy i rysowników holenderskich, znanego jako Hieronim Bosch (urodzonego w s'-Heertogenbosch ok. 1450 roku i zmarłego w 1516 roku tamże), który w wieku ok. 13 lat był świadkiem katastrofalnego pożaru, jaki nawiedził miasto w 1463 roku, co, jak się przypuszcza, miało wpływ na jego twórczość. Markerem oznaczone jest poświęcone życiu i twórczości artysty muzeum znane jako Jhyeronimus Bosch Art Center, mieszczące się w dawnym kościele (warto jednak wiedzieć, że nie ma tu ani jednego oryginalnego dzieła Boscha, tylko reprodukcje).


Jedną z najbardziej charakterystycznych cech 's-Hertogenbosch jest, że zachowały się tu rozległe i prawie kompletne fortyfikacje miejskie z okresu od XV do XVII wieku. Najważniejszym zabytkiem historycznego centrum miasta jest Katedra św. Jana (Sint-Janskathedraal), o historii sięgającej ppierwszej połowy XIII wieku, pierwotnie romańska, później przebudowana w stylu gotyckim. Od 1558 roku jest siedzibą rzymskokatolickiej diecezji 's-Hertogenbosch. W drugiej połowie XX wieku była poddana renowacji. Świątynia uchodzi za jeden z najwspanialszych przykładów gotyku brabanckiego. We wnętrzu warto zwrócić uwagę m.in. na uważaną za cudowną dębową figurę Matki Bożej (w kaplicy w pobliżu wejścia) pochodzącą z lat 1270-1310, XV-wieczne bogato zdobione stalle, spiżową chrzcielnicę z końca XV wieku, rzeźbiony w drewnie Ołtarz Męki Pańskiej z przełomu XV i XVI wieku, a także na prospekt organowy.

Na północny wschód od katedry znajduje się rynek (Markt) - otoczony XVII-wiecznymi domami główny plac miasta. Warto zwrócić uwagę na ratusz (Stadhuis), pierwotnie gotycki, o historii sięgającej XIV wieku, z XVII-wieczną fasadą dodaną po zdobyciu miasta przez protestantów, a także na budynek zwany "de Moriaan" z początków XIII wieku (odrestaurowany w latach 60. XX wieku), uważany za najstarszy zachowany murowany budynek w Holandii.

Za najważniejsze muzeum s'-Heertogenbosch uważa się Muzeum Brabancji Północnej (Noordbrabants Museum), z bogatą kolekcją sztuki (obejmującą m.in. oryginalne rysunki Hieronima Boscha) i rzemiosła artystycznego; sąsiaduje z nim muzeum sztuki współczesnej i projektowania - Design Museum Den Bosch (przed 2018 rokiem: Stedelijk Museum 's-Hertogenbosch).

Szczególną atrakcją dla części turystów odwiedzających s'-Heertogenbosch może być wycieczka łodzią po podziemnej sieci kanałów zwanej Binnendieze znajdującej się pod historycznym centrum miasta (wycieczka z przewodnikiem).