Ortler

Ortler (nazwa włoska: Ortles) - to wznoszący się na wysokość 3905 m n.p.m. szczyt w Alpach Retyckich, jeden z najwyższych szczytów Alp Wschodnich, położony we włoskim regionie Trydent-Górna Adyga, w prowincji Bolzano, w pobliżu granicy z Lombardią i granicy ze szwajcarskim kantonem Gryzonia. Pierwsze wejście: 27 września 1804 roku (Josef Pichler, Johann Leitner i Johann Klausner).

Ortler, najwyższy szczyt Tyrolu, niegdyś najwyższy szczyt Austro-Węgier, dziś najwyższy szczyt włoskiego regionu Trydent-Górna Adyga, jest głównym wierzchołkiem rozległego masywu zwanego masywem (grupą) Ortlera (Ortlergruppe, Gruppo Ortles-Cevedale, Ortler-Alpen), grupy górskiej położonej na pograniczu Włoch (prowincje Trydent w regionie Trydent-Górna Adyga i Sondrio w regionie Lomardia) i Szwajcarii (kanton Gryzonia), ok. 65 km (w linii prostej) na południowy zachód od Trydentu, stolicy regionu, ok. 60 km na zachód od Bolzano, stolicy prowincji, oraz ok. 55 km na wschód od szwajcarskiego Sankt Moritz (➤ mapka(➤ mapka)). Na zachód od Ortler-Alpen leży pasmo znane jako Alpi di Livigno (Livigno-Alpen), z wznoszącym się na wysokość 3439 m najwyższym szczytem Cima Piazzi (markerem oznaczona jest położona na wysokości 2760 m przełęcz Passo dello Stelvio), na południe - grupa Alpi dell’Adamello e della Presanella, z najwyższymi szczytami Adamello (3539 m) i Presanella (3558 m), od której grupę Ortlera oddziela przełęcz Passo del Tonale (1883 m), nieco dalej na południowy wschód - Dolomiti di Brenta z najwyższym szczytem Cima Tosa (3173 m), zaś na północny wschód - Alpy Ötztalskie, z najwyższym szczytem Wildspitze (3770 m).

Pod grupę Ortlera podchodzą doliny boczne lub górne partie czterech wielkich dolin alpejskich: Valtelliny (którą płynie rzeka Adda) i Val Camonica (którą płynie Oglio) od zachodu i południowego zachodu, Val di Sole (rzeka Noce) od południowego wschodu, wreszcie od północy i północnego wschodu Val Venosta (nazwa niemiecka: Vinschgau) , którą płynie Adyga.

Najbardziej znaną miejscowością położoną u stóp Ortlera jest Solda / Sulden . Do ważniejszych szczytów grupy zalicza się, poza samym Ortlerem, m.in. szczyty Monte Zebrú (3735 m), Gran Zebrú / Königspitze (3857 m), Monte Cevedale (3774 m), Palòn de la Mare (3703 m) i Monte Vioz (3645 m), a także Thurwieserspitze / Punta Thurwieser (3652 m) and Trafoier Wall / Cima di Trafoi (3565 m), w odbiegającej na zachód bocznej grani masywu. Markerem oznaczony jest szczyt Punta San Matteo (3678 m), położony między Palòn de la Mare a Passo Gavia (2621 m), przełeczą oddzielającą główny masyw Ortlera od grupy Sobretta-Gavia (dawniej zaliczanej do Ortler-Alpen), a markerem - dostępny dla doświadczonych turystów szczyt Hintere Schöntaufspitze (3225 m), oferujący jeden z najlepszych widoków na masyw Ortlera.

Jak wspomniano wyżej, pierwsze wejście na Ortlera miało miejsce 27 września 1804 roku - Josef Pichler z towarzyszami zdobyli wówczas szczyt trudną, niebezpieczną, zagrożoną lawinami i później przez wiele lat nie używaną drogą przez ścianę północno-zachodnią, od strony Trafoi . W 1805 roku Pichler wszedł ponownie na szczyt prowadzącą od wschodu granią Hintergrat, od strony dzisiejszego schroniska Hintergrathütte . Droga dziś uważana za drogę normalną prowadzi od północy, granią Tabarettagrat, z wspomnianej wyżej miejscowości Solda / Sulden, przez schroniska Tabarettahütte (2556 m) i Payer Hütte (3029 m) - pierwsze miejsce tą drogą miało miejsce w 1865 roku.

Dojście do obu wspomnianych przed chwilą schronisk jest możliwe dla doświadczonych turystów, natomiast wejście na szczyt Ortlera, nawet drogą normalną, nie jest turystycznie możliwe, ponieważ droga ta, mimo że z punktu widzenia alpnistów jest stosunkowo nietrudna, wymaga odpowiedniego wyposażenia oraz umiejętności wspinaczki i asekuracji zarówno w skale, jak w lodzie; nie powinny więc jej podejmować osoby do takiej wyprawy nie przygotowane.

• Warto wiedzieć, że grupa Ortlera, podobnie jak wiele innych miejsc w Alpach, była sceną jednej z głównych bitew między Austriakami i Włochami podczas pierwszej wojny światowej. W muzeum w Trafoi można zobaczyć pochodzące z tego okresu dwa działa wcześniej przez lata przykrtte śniegiem, zauważone w pobliżu szczytu Ortlera w połowie lat 90. XX wieku przez jednego z przewodników górskich i pokazane turystom po raz pierwszy w 2004 roku, w dwusetną rocznicę zdobycia góry.