Asyż

Asyż / Assisi - to miasto i gmina w środkowych Włoszech, położone w regionie Umbria, w prowincji Perugia, 175 km na północ od Rzymu , 27 km na południowy wschód od Perugii , stolicy regionu (➤ mapka)(➤ mapka). Miasto jest znane przede wszystkim jako miejsce urodzenia św. Franciszka, urodzonego jako Giovanni di Pietro di Bernardone w 1181 lub 1182 roku, zmarłego w 1226 roku, kanonizowanego dwa lata później, założyciela zakonu franciszkanów, oraz miejsce urodzenia i śmierci św. Klary, współzałożycielki zakonu klasysek. Słynie też z wielu zabytków i jest jednym z najważniejszych ośrodków turystycznych Umbrii i całych środkowych Włoch.

Liczące dziś ok. 28 tys. mieszkańców miasto leży na wysokości 424 m n.p.m. na zachodnich zboczach góry Monte Subasio (1290 m). Jego historia sięga Starożytności, ale pozostałości z czasów rzymskich nie są liczne (poza sześcioma kolumnami dawnej świątyni Minerwy na głównym placu Asyżu zachowały się fragmenty amfiteatru rzymskiego z pierwszej połowy I wieku n.e., położone w pobliżu wjazdu do miasta od strony północno-wschodniej, oraz pozostałości rzymskiego forum, eksponowane w Museo Civico e Foro Romano - zob. niżej). Bardo dobrze zachował się natomiast średniowieczny układ urbanistyczny i zabytkowa architektura Asyżu, z pozostałościami murów obronnych, licznymi małymi placami i placykami oraz wąskimi uliczkami zabudowanymi domami z kamienia.

Pierwotnymi mieszkańcami terenów, na których leży dzisiejszy Asyż, byli Umbryjczycy. Później, od połowy V wieku p.n.e., tereny te stopniowo przejmowali Etruskowie, a po bitwie pod Sentinum w 295 roku p.n.e. znalazły się pod kontrolą Rzymian, którzy na zboczach wzórza Monte Subasio zbudowali miasto Asisium, od pierwszych dekad I wieku p.n.e. będące ważnym ośrodkiem politycznym i gospodarczym Cesarstwa Rzymskiego. W III wieku n.e. w mieście zaczęło się szerzyć chrześcijaństwo, głównie w wyniku działalności przybyłego tu na początku tego stulecia z terenów obecnej Turcji św. Rufina, od którego imienia bierze nazwę stojąca niedaleko dawnego forum rzymskiego, wzniesiona w XII wieku katedra, główna świątynia Asyżu (zob. niżej).

Po upadku Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego Asyż znalazł się najpierw pod panowaniem Bizancjum, następnie Longobardów, którzy przyłączyli miasto do Księstwa Spoleto. W 1174 roku, zdobyty przez Fryderyka Barbarossę, Asyż stał się domeną cesarską, wkrótce potem uzyskał na pewien czas samodzielność, później jednak ją stracił i przechodził z rąk do rąk, aż do połowy XVI wieku, gdy Umbria znalazła się, podczas pontyfikatu papieża Pawła III, pod kontrolą Państwa Kościelnego.

W okresie napoleońskim Asyż został splądrowany (ale nie zniszczony) przez wojska francuskie. W 1860 roku miasto znalazła się w granicach Królestwa Włoch. Podczas drugiej wojny światowej, po 8 września 1943 roku, w okresie okupacji niemieckiej, Asyż był jednym z głównych ośrodków włoskiego ruchu oporu przeciwko Holokaustowi, skutecznie chroniąc setki ukrywających się tu Żydów przed wywiezieniem do obozów (w czym dużą rolę odegrała współpraca niemieckiego gubernatora wojskowego Asyżu, pułkownika Valentina Müllera, który przekonał feldmarszałka Kesselringa do ogłoszenia Asyżu strefą sanitarną w rozumieniu Konwencji Genewskiej, a później oddał miasto bez walki partyzantom włoskim).


Za najważniejsze zabytki sakralne Asyżu uchodzą:

• pochodząca z XIII wieku Bazylika św. Franciszka stojąca na północno-zachodnim, położonym najniżej skraju miasta, będąca jednym z najważniejszych celów pielgrzymek w całym świecie chrześcijańskim,
• wspomniana już Katedra św. Rufina , uważana za główną świątynię Asyżu,
• stojący po północnej stronie głównego placu miasta, Piazza del Comune , kościół Santa Maria Sopra Minerva , z zachowanymi z czasów rzymskich sześcioma kolumnami korynckimi dawnej świątyni Minerwy w fasadzie, oraz
• Bazylika św. Klary , zbudowana, podobnie jak Bazylika św. Franciszka, w połowie XIII wieku, z relikwiami świętej.

Markerem oznaczony jest barokowy kościół znany jako Chiesa Nuova zbudowany w 1610 roku w miejscu, gdzie według tradycji stał niegdyś dom rodzinny św. Franciszka (pozostałości niektórych pomieszczeń tego domu można zobaczyć w sąsiadujących z kościołem zabudowaniach klasztornych. Ok. 250 m na północny zachód od Piazza del Comune stoi mały, jednonawowy, romański (XII-XIII wiek) kościół Santo Stefano , a nieco dalej, ok. 800 m od centrum, romańsko-gotycki kościół św. Piotra (Chiesa di San Pietro), o historii sięgającej X wieku. Wszystkie te trzy świątynie są często pomijane przez turystów, podczas gdy zasługują na choćby krótką wizytę. To samo dotyczy romańskiego kościoła San Damiano z XII wieku, położonego poza murami miasta, ale niezbyt daleko (ok. 1 km) od Porta Nuova i pobliskiego dużego parkingu (można też dojechać samochodem do innego, oznaczonego markerem parkingu położonego bardzo blisko kościoła). Według tradycji w tym właśnie kościele św. Franciszek otrzymał od Boga wezwanie do odbudowy kościoła ("Francesco, va'e ripara la mia casa che, come vedi, è tutta in rovina").

Widoczna na zdjęciu powyżej (w głębi), dostępna dla zwiedzających XII-wieczna Rocca Maggiore jest większą z dwu średniowiecznych twierdz należących do systemu fortyfikacji Asyżu (mniejsza z nich, Rocca Minore, oznaczona jest na zamieszczonej wyżej mapce markerem ). Spod położonej na wzgórzu twierdzy rozciąga się spektakularny widok na miasto i okolice.

Piazza del Comune jest głównym placem Asyżu, położonym, jak wspomniano, w miejscu dawnego rzymskiego forum. Markerem oznaczone jest wspomniane wyżej Museo Civico e Foro Romano. Wybiegające z Piazza del Comune ulice Via Portica i Via S. Paolo prowadzą w stronę Bazyliki św. Franciszka.

Na samym placu za trzy najważniejsze zabytki uchodzą: kościół Santa Maria Sopra Minerva , z fasadą z sześcioma kolumnami zachowanmi z rzymskiej świątyni Minerwy i przebudowanym w pierwszej połowie XVII wieku barokowym wnętrzem, stojący obok kościoła budynek zwany Palazzo del Capitano del Popolo z drugiej połowy XIII wieku z przylegającą wieżą (Torre del Popolo0 z początku XIV wieku, oraz Palazzo dei Priori (1275-1493), budynek będący dziś siedzibą władz miasta. Marker oznacza małą XVI-wieczną fontannę znaną jako "fontanna trzech lwów" ("fontana dei tre leoni"), odnowioną na początku drugiej połowy XVIII wieku, a marker - jedną z głównych ulic handlowych miasta, Corso Giuseppe Manzini, prowadzącą w stronę Piazza Santa Chiara i Bazyliki św. Klary


Romańska Katedra San Rufino (Cattedrale di Assisi lub Cattedrale di San Rufino di Assisi) jest kościołem stojącym w miejscu, gdzie już w pierwszej połowie XI wieku na miejscu jeszcze wcześniejszej świątyni wzniesiono kościół, mający być przeniesioną wówczas do Asyżu siedzibą biskupią (elementem tego kościoła jest dolna część dzwonnicy, stojącej obok katedry, po lewej stronie fasady). Budowę obecnego kościoła rozpoczęto w 1140 roku według projektu Giovanniego da Gubbio; w 1228 roku, podczas kanonizacji św. Franciszka, dwa lata po jego śmierci papież Grzegorz XI poświęcił ołtarz główny, a inauuracja ukończonej światyni miała miejsce w 1253 roku, z udziałem papieża Innocentego IV. Z XIII wieku pochodzi też najwyższa część dzwonnicy, z zegarem.

Fasada katedry, przez wielu uważana za najpięknięjszą w Asyżu, zbudowana z kamieni z Monte Subasio, ma trzy portale, nad którymi znajduje się loggia, a nad nią trzy rozety. Wnętrze kościoła zostało przebudowane w stylu późnego renesansu w latach 1571-1578. Świątynia ma trzy nawy, z ołtarzem w każdej. Pod główny ołtarzem pochowany jest św. Rufin. Obok główneo wejścia stoją figury św. Franciszka i św. Klary. Warto zwrócić uwagę na chrzcielnicę, w której ochrzczeni zostali św. Franciszek i św. Klara (w tym czasie była to jedyna chrzcielnica w Asyżu i znajdowała się wówczas w kościele Santa Maria Maggiore, oznaczonym markerem na pierwszej z mapek zamieszczonych na tej stronie), a także na barokowe kaplice boczne. Przy katedrze działa też muzeum (Museo Diocesano e Cripta di San Rufino) z licznymi dziełami sztuki sakralnej.

Dla wielu pielgrzymów i turystów odwiedzenie Bazyliki św. Franciszka (Basilica di San Francesco) jest głównym celem przyjazdu do Asyżu. Budowę świątyni, składającej się z dwóch kościołów, górnego i dolnego, rozpoczęto w 1228 roku, za pontyfikatu papieża Grzegorza IX, i już w 1230 roku, cztery lata po śmierci św. Franciszka i dwa lata po kanonizacji, szczątki świętego zostały przeniesione do dolnej części bazyliki z Bazyliki św. Klary. Konsekracji świątyni, po ukończeniu budowy w 1253 roku, dokonał papież Innocenty IV.

Świątynia słynie z fresków, których część jest autorstwa Giotta i jego współpracowników. W górnym kościele można ponadto zobaczyć najpełniejszą, jak się uważa, kolekcję średniowiecznych witraży we Włoszech. We wnętrzu świątyni, w szczególności w kaplicach bocznych, można ponadto podziwiać liczne inne, niezwykle cenne dzieła sztuki sakralnej. Wysoka dzwonnica w stylu romańskim, stojąca przy bazylice od strony południowej, została ukończona w 1239 roku.

Za najważniejsze miejsce w kościele dolnym uważa się zejście do krypty, w której znajduje się grób św. Franciszka. Warto wiedzieć, że dokładne miejsce pochówku świętego przez stulecia nie było znane, ponieważ zostało celowo w 1230 roku ukryte (by zapobiec ewentualnemu wykradzeniu zwłok). Sarkofag ze szczątkami świętego znaleziono dopiero w 1818 roku, po poszukiwaniach, na które wydał zgodę papież Pius VII. Relikwie złożono wówczas w specjalnie wykutej w skale kaplicy, w grobowcu w kształcie kolumny, otoczonym ozdobną kratą. Miejsce to jest jednym z najczęściej odwiedzanych celów pielgrzymkowych we Włoszech.


Gotycka Bazylika św. Klary (Basilica di Santa Chiara), przypominająca wyglądem górny kościół św. Franciszka, została zbudowana po śmierci św. Klary w latach 1257-1265 w miejscu wcześniej istniejącego kościoła św. Jerzego (San Giorgio), w którym do 1230 roku znajdowały się też szczątki św. Franciszka. Szczątki św. Klary zostały przeniesione w nowe miejsce już w 1260 roku, natomiast konsekracja kościoła miała miejsce dopiero po ukończeniu budowy, w 1265 roku, w obecności papieża Klemensa IV.



We wnętrzu świątyni przechowywane są liczne wartościowe dzieła sztuki sakralnej. Dla pielgrzymów i turystów, którzy przyjechali do Asyżu z powodów głównie religijnych, interesująca będzie informacja, że z nawy głównej bazyliki można wejść do kaplicy św. Jerzego, stanowiącej część dawnego kościoła, a stąd do kolejnej kaplicy, gdzie nad ołtarzem przechowywany jest wspomniany wyżej krucyfiks pierwotnie wiszący w kościele San Damiano, za pośrednictwem którego Bóg wezwał św. Franciszka do odbudowy kościoła. W nawie głównej jest też wejście do zbudowanej w latach 1850-1872 krypty, gdzie przechowywana jest urna ze szczątkami św. Klary.

ASYŻ
wjazd do miasta drogą nr SR444 od strony północno-wschodniej
fot. JP
• Jeśli jedzie się do Asyżu samochodem z zachodu, od strony Perugii, albo z południa, od strony Spoleto, należy jechać drogą SR147, biegnącą wzdłuż granic miasta po stronie południowo-zachodniej. Na pierwszej z mapek zamieszczonych na tej stronie dobrze widoczne są trzy duże parkingi, na których można zostawić samochód: Parcheggio Saba Giovanni Paolo II (trzeba zjechać z drogi SR147 na północny zachód na ostrym zakręcie tej drogi w pobliżu kościoła św. Piotra), Parcheggio Porta Mojano (parking podziemny) i wspomniany już wyżej Parcheggio Saba Porta Nuova. Jeśli jedzie się z północnego wschodu drogą SR444, można się zatrzymać na Parcheggio Matteotti, ok. 250 m za wjazdem do miasta.
• Warto wiedzieć, że 26 września 1997 roku miało w Asyżu i okolicy miejsce silne trzęsienie ziemi, które spowodowało zawalenie się części sklepienia górnego kościoła św. Franciszka (i śmierć w tym miejscu czterech osób). Świątynia zostałą odbudowana, chociaż części fresków na sklepieniu nie udało się uratować.