Cambridge

Liczące ok. 125 tys. mieszkańców miasto we wschodniej Anglii, położone nieco ponad 100 km na północ od Londynu (➤ mapka)(➤ mapka), znane z założonego w 1209 roku słynnego Uniwersytetu, uważanego za jedną z najlepszych uczelni wyższych na świecie.

Tereny, na których leży dzisiejsze Cambridge, były zamieszkałe już w czasach prehistorycznych. W Starożytności funkcjonował tu ważny ośrodek handlowy. Miasto jest znane przede wszystkim jako historyczne miasto uniwersyteckie. Uniwersytet w Cambridge (University of Cambridge), dziś jedna z najważniejszych publicznych uczelni wyższych w Angli, uważana za jedną z najlepszych w skali światowej, został założony w 1209 roku, jako drugi (po Oxfordzie) najstarszy angielski uniwersytet, przez grupę uczonych wcześniej wykładających na Oxfordzie, którzy opuścili to miasto i osiedlili się w Cambridge. Uniwersytet, o skomplikowanej strukturze i systemie zarządzania, składa się dziś z 31 autonomicznych kolegiów, z których pierwsze powstało w 1284 roku. Z Uniwersytetem w Cambridge związani byli, jako wykładowcy lub jako absolwenci, filozofowie (m.in. Erazm z Rotterdamu, Francis Bacon, Bertrand Russell i Ludwig Wittgenstein), uczeni (m.in. Isaac Newton, Henry Cavendish, Paul Dirac, Stephen Hawking, William Thomson, James Clerk Maxwell, Ernest Rutherford, Alan Turing, Charles Darwin, Francis Crick, James Watson, William Harvey, Andrew Fielding Huxley, John Maynard Keynes i Thomas Malthus), pisarze i poeci (m.in. George Gordon Byron, Samuel Taylor Coleridge, George Herbert i John Milton), a także liczni arystokraci (w tym członkowie europejskich rodzin królewskich) i znani politycy (m.in. Oliver Cromwell). Do dnia dzisiejszego (listopad 2019) absolwenci Uniwersytetu w Cambridge i związani z nim uczeni otrzymali prawie 100 nagród Nobla w różnych dziedzinach, z czego połowę w dziedzinach medycyny i fizjologii oraz chemii i ponad 30 w dziedzinie fizyki.

Dziś Cambridge przyjmuje ponad 3,5 mln turystów rocznie, którzy, przyjeżdżając tu, odwiedzają nie tylko historyczne miasto uniwersyteckie z licznymi godnymi uwagi zabytkami architektury oraz śladami niezwykłych zasług tutejszego Uniwersytetu dla historii nauki, lecz również jeden z najnowocześniejszych w skali światowej, rozwijających najbardziej zaawansowane technologie ośrodków naukowych, porównywany często z tzw. Doliną Krzemową w USA.


Za centrum miasta uważa się okolice kościoła Great St Mary’s Church . Anglikańska świątynia, pełniąca funkcję kościoła uniwersyteckiego, stoi na północnym krańcu historycznej ulicy King's Parade , po jej wschodniej stronie, naprzeciwko Senate House , zbudowanej w stylu neoklasycystycznym w pierwszej połowie XVIII wieku budowli, pełniącej funkcję siedziby władz centralnych Uniwersytetu. Niedaleko kościoła znajdują się zabudowania King's College, uchodzącego za najważniejsze kolegium Uniwersytetu (markerem oznaczony jest główny dziedziniec, a markerem słynna kaplica, King's College Chapel). Zachowany do dziś budynek kościoła, uchodzący za jeden z najwspanialszych przykładów architektury późnej fazy gotyku angielskiego, pochodzi z lat 1478-1519 (wieża została ukończona w 1608 roku); poźniej kościół był parokrotnie restaurowany. Z dostępnej dla turystów wieży rozciąga się widok na miasto i okolice.

Innymi godnymi uwagi kościołami w Cambridge są kościół Grobu Pańskiego (Church of the Holy Sepulchre, znany też jako Round Church) oraz kościół noszący oficjalną nazwę Church of Our Lady and the English Martyrs , zaznaczone odpowiednimi markerami na mapce zamieszczonej niżej. Pierwszy z tych kościołów, anglikański, zbudowany ok. 1130 roku na wzór rotundy kościoła Grobu Pańskiego w Jerozolimie, później przebudowywany, jest jednym z czterech okrągłych kościołów działających w Anglii. Drugi z tych kościołów, katolicki, został wzniesiony w stylu neogotyckim pod koniec XIX wieku.

Zabudowania Uniwersytetu zajmują niemal połowę historycznego centrum miasta. Większość kolegiów, w każdym razie te, które uchodzą za atrakcje turystyczne (kolegia w zasadzie można zwiedzać, chociaż zazwyczaj za opłatą i tylko w określonych godzinach, a także z wyłączeniem niektórych miesięcy, np. tych, w których odbywają się egzaminy), leży w pobliżu rzeki Cam , w większości na jej wschodnim brzegu, na południe od mostu Magdalene Bridge .

Za najważniejsze kolegium Uniwersytetu w Cambridge uchodzi King's College , położone, jak już wspomniano, przy historycznej ulicy King's Parade w centrum miasta. Założone przez króla Henryka VI w 1441 roku, było budowane z przerwami przez ponad 100 lat - za panowania Henryka VI, później za panowania Ryszarda III, wreszcie za panowania Tudorów, Henryka VII i Henryka VIII. Kaplica kolegialna, wzniesiona w stylu późnego gotyku angielskiego, ukończona w 1547 roku, uważana jest za najważniejszy zabytek architektury w Cambridge i główną atrakcję turystyczną miasta. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na największe na świecie sklepienie wachlarzowe, witraże oraz na zdobiący ołtarz główny obraz Rubensa Pokłon Trzech Króli (jest to jeden z obrazów Rubensa o tym tytule - najbardziej znana wersja jest eksponowana w Królewskim Muzeum Sztuk Pięknych w Antwerpii, inne znajdują się w Madrycie i w Lyonie).

Queens' College - to kolegium założone przez Małgorzatę Andegaweńską w 1448 roku. Później za "prawdziwą" założycielkę uznała się Elżbieta, żona Edwarda IV, który w 1465 roku wydał stosowny dekret - ostatecznie dziś kolegium nosi nazwę "Kolegium Królowych" (Queens' College, w liczbie mnogiej, nie Queen's College). Leży nad rzeką Cam, na obu brzegach, połączonych słynnym drewnianym mostem znanym jako Mathematical Bridge (często powtarzana legenda przypisuje autorstwo projektu mostu Newtonowi, mimo że został on zbudowany w 1749 roku, ponad 20 lat po śmierci Newtona). Najbardziej interesującym elementem kompleksu zabudowań Queens' College jest tzw. Stary Dziedziniec (Old Court), najstarszy z siedmiu dziedzińców kolegium, z XV-wieczną biblioteką w jednym z budynków, oraz godnym uwagi zegarem astronomicznym w zachodniej części dziedzińca. Warto wiedzieć, że w latach 1506 i 1511–1514 w Queens' College rezydował Erazm z Rotterdamu.

Trinity College - Kolegium Trójcy Świętej - zostało ufundowane przez króla Henryka VIII w 1546 roku jako piąte najstarsze kolegium Uniwersytetu w Cambridge. Jest jednym z najbogatszych kolegiów, słynącym z tego, że w latach 1661-1665 studiował tu Newton, od 1667 roku członek kolegium i wykładowca, a także z tego, że aż 33 osób z nim związanych otrzymało nagrodę Nobla. Główny kompleks budynków obecnego Trinity College leży na wschodnim brzegu rzeki Cam, jednak rozległe tereny zielone kolegium rozciągają się po obu jej stronach.

Jedną z atrakcji kolegium jest słynna biblioteka zaprojektowana przez Christophera Wrena, ze zbiorem ponad 200 tys. książek wydrukowanych przed 1800 rokiem oraz ponad 1200 średniowiecznych rękopisów, będąca też w posiadaniu przedmiotów należących niegdyś do Newtona, rękopisów Russella i Wittgensteina, a także rękopisu Kubusia Puchatka A.A. Milne'a.

St Johns College , pierwotnie (od XIII wieku) funkcjonujące jako szpital, stało się kolegium Uniwersytetu w Cambridge w 1511 roku. Do kompleksu tego kolegium należy budynek znany jako "School of Pythagoras". Do kolegium św. Jana należy też jeden z najbardziej znanych mostów na rzece Cam, Bridge of Sighs , kryty most stanowiący połączenie między tzw. trzecim a tzw. nowym dziedzińcem, wybudowany w tym samym czasie, co ten ostatni, w 1831 roku; niedaleko "Mostu Westchnień", na południe od niego, brzegi rzeki Cam łączy jeszcze jeden most należący do kolegium św. Jana, Kitchen Bridge .

Wspomniane wyżej Kolegium Trójcy Świętej było piątym najstarszym kolegium Uniwersytetu w Cambridge (założonym, jak wspomniano, w 1546 roku). Pierwszym było kolegium znane jako Peterhouse (nie mające w nazwie słowa "College"), założone w 1284 roku. Drugim najstarszym kolegium, założonym w 1326 roku, było Kolegium Clare (Clare College) - najstarsze zachowane do dziś elementy zabudowań wokół tzw. Starego Dziedzińca tego kolegium pochodzą z końca lat 30. XVII wieku, podobnie jak wapienny most nad rzeką Cam.

Trzecim najstarszym kolegium uniwersyteckim było Pembroke College , jedno z największych, znane z pięknych ogrodów; kaplica należąca do kolegium była pierwszą zaprojektowaną przez Christophera Wrena. Czwarte najstarsze kolegium, założone w 1348 roku, Gonville and Caius College , jedno z najbogatszych, słynie z bram prowadzących na największy z jego dziedzińców - Great Gate, Gate of Humility, Gate of Virtue, wreszcie Gate of Honour, bramy pochodzacej z 1575 roku, zwieńczonej zegarem słonecznym; godna odwiedzenia jest też kaplica, z 1393 roku, później przebudowana. Wreszcie, szóstym najstarszym kolegium jest kolegium Corpus Christi utworzone w 1352 roku - jedyne założone przez mieszkańców miasta Cambridge. Tzw. Stary Dziedziniec (Old Court) tego kolegium jest otoczony najstarszymi budynkami w Cambridge, do których należy m.in. St Bene't's Church - kościół Św. Benedykta, którego wieża pochodzi z czasów inwazji Normanów na Anglię w 1066 toku. Warto wiedzieć, że biblioteka kolegium Corpus Christi ma jedną z największych na świecie kolekcję średniowiecznych rekopisów.


Poza wybranymi kolegiami warto, zwiedzając Cambridge, pamiętać też o ośmiu należących do Uniwersytetu muzeach oraz otwartym w 1831 Ogrodzie Botanicznym.

Jeśli chodzi o muzea, to jednym z najbardziej interesujących jest muzeum sztuki znane jako The Fitzwilliam Museum , odwiedzane przez ok. 300 tys. osób rocznie, założone w 1816 roku, eksponujące w dziale malarstwa m.in. dzieła Tycjana, Rubensa, Van Dycka, Moneta, Degasa, Renoira, Cézanne'a i Picassa. Innym muzeum Uniwersytetu w Cambridge jest Kettle's Yard - galeria sztuki współczesnej, podarowana Uniwersytetowi przez Harolda Stanleya Ede (1895-1990), kolekcjonera i sponsora artystów (znanego też jako Jim Ede) oraz jego żonę Helen, prezentowana w ich dawnym domu.

Pozostałymi muzeami uniwersyteckimi są: Muzeum Geologiczne (The Sedgwick Museum of Earth Sciences), dysponujące kolekcją ok. 2 milionów eksponatów pochodzących z okresu 4,5 mld lat historii Ziemi, Muzeum Zoologiczne (University Museum of Zoology), z kolekcją obejmującą m.in. obiekty znalezione przez Darwina, Muzeum Historii Nauki (The Whipple Museum of the History of Science), Muzeum Archeologiczne i Antropologiczne (Museum of Archaeology and Anthropology), Muzeum Archeologiczne (Museum of Classical Archaeology) eksponujące m.in. kilkaset gipsowych odlewów większości najważniejszych starożytnych rzeźb greckich i rzymskich, wreszcie The Polar Museum - poświęcone Arktyce i Antarktyce oraz pionierom badań tych rejonów, podróżnikom i odkrywcom, takim jak Robert Falcon Scott (186-1912) czy Ernest Henry Shackleton (1874-1922).

Wejście do wspomnianego wyżej Ogrodu Botanicznego (Cambridge University Botanic Garden) znajduje się w pobliżu skrzyżowania Trumpington Road i Bateman Street, ok. 600 m na południowy wschód od Fitzwilliam Museum.