Czerwińsk nad Wisłą

Niewielka (ok. 1200 mieszkańców) miejscowość nad Wisłą, na prawym brzegu rzeki, ok. 65 km na północny zachód od Warszawy (➤ mapka)(➤ mapka). Niegdyś ważne miasto i ośrodek handlowy na Mazowszu, dziś wieś (i gmina) znana z cennego kompleksu obiektów sakralnych (romańska Bazylika Zwiastowania NMP i klasztor z niewielkim muzeum); miejsce kultu maryjnego.

Początki historii Czerwińska nad Wisłą związane są z założeniem w pierwszej połowie XII wieku klasztoru kanoników regularnych, który pełnił ważne funkcje obronne, był miejscem wielu wydarzeń politycznych i wielokrotnie, aż do XV wieku, gościł dostojników kościelnych, książąt mazowieckich i królów Polski, m.in. Kazimierza Wielkiego (w 1361 roku) i Władysława Jagiełłę - w lipcu 1410 roku, właśnie tu, pod Czerwińskiem, przeprawiły się przez Wisłę po specjalnie zbudowanym moście wojska polskie zgrupowane przed bitwą pod Grunwaldem.

Później Czerwińsk zaczął tracić na znaczeniu: od XVII w. (mimo popularności uznanego w 1647 roku za cudowny obrazu Matki Boskiej Czerwińskiej) postępował proces marginalizacji opactwa (w 1819 roku nastąpiła kasata klasztoru), a sama miejscowość, wcześniej rozwijająca się przy klasztorze, również pełniła coraz mniej ważną rolę (zwłaszcza po tzw. potopie szwedzkim), by w końcu, w XIX wieku, stracić w ogóle prawa miejskie.


Głównym zabytkiem Czerwińska jest zbudowana z granitowych bloków trzynawowa bazylika Zwiastowania Najświętszej Marii Panny z pierwszej połowy XII w., później wielokrotnie przebudowywana (w szczególności barokizacji uległo w XVII wieku wnętrze świątyni), ale pozostająca cennym zabytkiem architektury romańskiej, jednym z najstarszych w Polsce i jednym z nielicznych na Mazowszu. Szczególną uwagę warto zwrócić na romański portal w kruchcie (pierwotnie w przedsionku otwartym), z 1140 roku, pokryty bogatymi dekoracjami roślinnymi i geometrycznymi, na zachowane romańskie, gotyckie i renesansowe freski, a także na wspomniany obraz Matki Boskiej Czerwińskiej, pochodzący prawdopodobnie z początków XVII wieku, będący kopią obrazu z rzymskiej bazyliki Santa Maria Maggiore.

W przylegającym do kościoła od strony południowej klasztorze (obecnie należącym do salezjanów) można zwiedzić niewielkie muzeum, eksponujące m.in. zbiory etnograficzne zgromadzone przez misjonarzy. Dzwonnica (zwana Bramą Opata Kuli) powstała w XV wieku; obok dzwonnicy stoi figura Chrystusa postawiona w 500-lecie wspomnianej wyżej przeprawy Władysława Jagiełły przez Wisłę.

Z okolic kościoła i klasztoru rozciąga się interesujący widok na Wisłę i na pobliskie lasy Puszczy Kampinoskiej.