Łódź

Miasto na prawach powiatu, położone w centralnej Polsce, ok. 130 km na południowy zachód od Warszawy (➤ mapka(➤ mapka)). Łódź jest największym miastem i stolicą województwa łódzkiego, czwartym największym pod względem liczby ludności miastem Polski, liczącym ok. 670 tys. mieszkańców, dawniej ważnym ośrodkiem przemysłowym, dziś znanym bardziej jako ośrodek naukowy i kuturalny.

Pierwsze wzmianki o Łodzi pochodzą z pierwszej połowy XIV wieku, lecz historia miejscowości aż do połowy XIX wieku nie ma z turystycznego punktu widzenia większego znaczenia, jako że szybki rozwój Łodzi nastąpił dopiero w tym stuleciu (zwłaszcza w jego drugiej połowie) i w stuleciu następnym. Z tego okresu pochodzą ślady mogące zainteresować osoby odwiedzające Łódź dzisiaj - w tym pozostałości wielkich zespołów fabrycznych zbudowanych w okresie szybkiego rozwoju miasta jako ośrodka przemysłowego, pochodzące z tego okresu rezydencje i domy mieszkalne o charakterze pałaców i inne zabytki architektury.


Najbardziej znaną ulicą miasta jest długa na ponad 4 km reprezentacyjna ulica Piotrkowska , na długim odcinku funkcjonująca jako deptak, biegnąca w przybliżeniu południkowo od centralnego placu Łodzi, Placu Wolności na północy do Placu Niepodległości na południu. Przy ulicy Piotrkowskiej lub w jej pobliżu stoi kilka łódzkich kościołów, w tym katolicka Bazylika Archikatedralna św. Stanisława Kostki , ewangelicki kościół św. Mateusza i prawosławny sobór św. Aleksandra Newskiego , oraz kilkadziesiąt zabytkowych kamienic (z których niektóre są na zamieszczonej mapce oznaczone markerami -), w tym wiele okazałych rezydencji o charakterze pałaców, zbudowanych w okresie rozwkitu miasta w XIX i XX wieku przez najbogatsze rodziny łódzkie. Piotrkowska jest jedną z głównych ulic handlowych Łodzi z licznymi skepami i lokalami gastronomicznymi, miejscem spotkań mieszkańców i osób odwiedzających miasto. Za atrakcję turystyczną uchodzi istniejąca od 1998 roku tzw. Aleja Gwiazd, wzorowana na hollywoodzkiej Walk of Fame, zaczynająca się kilkadziesiąt metrów na południe od oznaczonego markerem skrzyżowania Piotrkowskiej z ulicami 6 Sierpnia i Romualda Traugutta.

Markerem oznaczone jest jedno z najważniejszych łódzkich muzeów, Muzeum Historii Miasta, mieszczące się w zbudowanym w latach 1888-1902 dawnym pałacu Izraela Poznańskiego, jednego z najbogatszych żydowskich fabrykantów działających w XIX-wiecznej Łodzi, położonym w południowo-wschodnim narożniku dużego terenu z należącymi niegdyś do Poznańskiego zabudowaniami fabrycznymi, znanego dzisiaj jako Manufaktura i pełniącego od 2006 roku funkcję centrum handlowo-usługowo-rozrywkowego. Marker oznacza stojący przy ulicy Więckowskiego 36 neorenesansowy pałac należący niegdyś do Maurycego Poznańskiego, syna Izraela, będący dziś gmachem głównym (znanym jako ms¹) otwartego w 1930 roku muzeum sztuki nowoczesnej; markery i , odpowiednio, oznaczają dwa inne budynki mieszczące oddziały Muzeum Sztuki - położony na terenie Manufaktury budynek tkalni Izraela Poznańskiego będący siedzibą oddziału ms² oraz stojąca przy ulicy Przędzalnianej 72 neorenesansowa, pochodząca z lat 70. XIX wieku rezydencja wchodząca w sład danego zespołu pałacowo-parkowego Edwarda Herbsta, będaca siedzibą oddziału znanego jako Muzeum Pałac Herbsta.


Ten ostatni budynek stoi w pobliżu tzw. Księżego Młyna , uważanego za jeden z najcenniejszych zabytków architektoniczno-urbanistycznych Łodzi zespołu fabryk włókienniczych i zabudowań towarzyszących (w tym osiedla robotniczego) należących niegdyś do Karola Scheiblera, oraz Parku Źródliska , uważanego za najstarszy w Łodzi.


Na zamieszczonej wyżej mapce oznaczone są także inne popularne parki Łodzi - Park Staromiejski (o którym powiemy nieco więcej niżej), największy w Łodzi, zajmujący obszar o powierzchni 188,21 ha Park im. Marszałka Józefa Piłsudskiego (zwany też Parkiem na Zdrowiu), sąsiadujący z Parkiem Piłsudskiego Ogród Botaniczny , oraz położony niedaleko Placu Niepodległości Park Reymonta .

Markery - oznaczają położone w północnej części miasta zabytkowe cmentarze: Stary Cmentarz i Cmentarz Żydowski. Pierwszy z nich, założony w 1855 roku, obejmuje część katolicką (m.in. z mauzoleum rodziny Heinzlów wystawionym na przełomie XIX i XX wieku), ewangelicką (m.in. z mauzoleum zwanym kaplicą Scheiblerów z lat 80. XIX wieku) i prawosławną; z zachowanych na cmentarzu grobowców ok. 200 ma charakter zabytków. Cmentarz Żydowski, założony w 1892 roku, jest największą w Polsce pod względem pwoerzchni nekropolią żydowską (ponad. 40 ha). Przy głównej alei cmentarza znajdują się mounmentalne grobowce żydowskich fabrykantów z wielkoprzemysłowego okresu historii miasta (w tym wzniesione w latach 1903-1905 mauzoleum Izraela Poznańskiego); na cmentarzu znajdują się też groby kilkudziesięciu tysięcy osób zmarłych lub zamordowanych podczas drugiej wojny światowej w okresie funkcjonowania łódzkiego getta.


Najważniejszymi zabytkami przy Placu Wolności są: zbudowany w 1927 roku przy ówczesnym Rynku Nowego Miasta neoklasycystyczny ratusz z czworoboczną wieżą z dzwonnicą i zegarem, jeden z najstarszych murowanych budynków w Łodzi, dziś mieszczący Archiwum Państwowe, oraz kościół Zesłania Ducha Świętego , wzniesiony w tym samym czasie i w tym samym stylu jako ewangelicki kościół św. Trójcy, w końcu XIX wieku całkowicie przebudowany, od 1945 roku będący kościołem katolickim. Obok kościoła stoi budynek Muzeum Etnograficznego i Archeologicznego , a na środku Placu Wolności - pomnik Tadeusza Kościuszki.

Markerem oznaczony jest położony na północ od Placu Wolności tzw. Stary Rynek, najstarszy plac Łodzi, do którego od południa przylega utworzony w latach 50. XX wieku Park Staromiejski (od 1995 roku na terenie parku, w pobliżu miejsca, gdzie kiedyś znajdowały dwie synagogi, stoi mający upamiętniać mieszkających tu niegdyś Żydów Pomnik Dekalogu, przedstawiający Mojżesza dźwigającego dwie kamienne tablice, autorstwa Gustawa Zemły), zaś markerem - stojący na środku Placu Kościelnego kościół Wniebowzięcia NMP, zbudowany w końcu XIX wieku na miejscu wcześniej tu istniejącego drewnianego kościoła (najstarszego kościoła w Łodzi), przeniesionego na ulicę Ogrodową (na miejsce oznaczone markerem ) i obecnie funkcjonującego jako kościół św. Józefa.

Niedaleko Placu Wolności, przy Piotrkowskiej, stoi godna uwagi, oznaczona markerem kamienica zbudowana na początku lat 80. XIX wieku przez Karola Scheiblera, a nieco dalej na południe, kamienica Oszera Kohna , pochodząca z lat 70. XIX wieku, później przebudowana w stylu secesyjnym (i będąca pierwszą secesyjną kamienicą w Łodzi). Marker oznacza stojącą przy ulicy Wólczańskiej 31/33, w pewnym oddaleniu od Piotrkowskiej, willę Leopolda Kindermanna z początku XX wieku, uchodząca za jeden z najwybitniejszych przykładów architektury secesyjnej w Polsce.


Spacerując południowym odcinkiem Piotrkowskiej warto zwrócić szczególną uwagę na kilka innych zabytkowych budynków, m.in. na tzw. Kamienicę pod Gutenbergiem z końca XIX wieku (z eklektyczną elewacją, w której środkowej części umieszczony jest posąg Gutenberga - stąd nazwa), secesyjną kamienicę Schychtów z początku XX wieku, pałac Juliusza Kindermanna z 1907 roku, Pałac Scheiblerów i neoklasycystyczny dworek zbudowany w 1833 roku dla Ludwika Geyera. Ludwik Geyer był też właścicielem zabudowań fabrycznych, o historii sięgającej połowy lat 30. XIX wieku, dziś będącym jednym z najstarszych w Polsce zabytków architektury przemysłowej; w fabryce Geyera znanej jako "Biała Fabryka" , mieści się dziś Centralne Muzeum Włókiennictwa. Po przeciwnej stronie stawu, nad którym stoi "Biała Fabryka", znajduje się założony przez Ludwika Geyera w połowie XIX wieku park, dziś zwany Parkiem Reymonta .

Na wschód od Piotrkowskiej, w sąsiedztwie dzielnicy Księży Młyn, leży wspomniany już wyżej, najstarszy w Łodzi Park Źródliska (składający się z dwu części, Park Źródliska I i Park Źródliska II, niegdyś stanowiących jeden park znany jako Ogród Spacerowy, założony w 1840 roku); na terenie parku znajduje się palmiarnia należąca do łódzkiego Ogrodu Botanicznego. Markerem oznaczony jest pałac wchodzący niegdyś w skład kompleksu fabryczno-rezydencjonalnego zbudowanego przez Karola Scheiblera, dziś mieszczący Muzeum Kinematografii; markerem oznaczona jest Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera.


W pobliżu południowego krańca Piotrkowskiej i Placu Niepodległości na uwagę zasługują dwa kościoły: Bazylika Archikatedralna św. Stanisława Kostki i ewangelicki kościół św. Mateusza . Pierwszy z tych kościołów - to rzymskokatolicki kościół wzniesiony w latach 1901–1912, wzorowany na katedrze w Ulm; świątynia jest najwyższym budynkiem w Łodzi i jednym z najwyższych kościołów w Polsce. Ewangelicki kościół św. Mateusza został zbudowany w stylu neoromańskim w latach 1909–1928; słynie z organów i doskonałej akustyki.


Markerem oznaczony jest tzw. Las Łagiewnicki, duży, zajmujący powierzchnię 1205,45 ha kompleks leśny, położony w granicach administracyjnych Łodzi, w północno-wschodniej części miasta. Las jest największym w Łodzi terenem rekreacyjnym i jednym z największych w Europie kompleksów leśnych położonych w granicach miasta.

Na skraju Lasu Łagiewnickiego leży popularne podmiejskie osiedle willowo-letniskowe znane jako Arturówek , z trzema zbiornikami wodnymi, kąpieliskami, plażą, wypożyczalnią sprzętu wodnego i bogatą infrastrukturą noclegową i gastronomiczną.