Łowicz

Miasto (ok. 30 tys. mieszkańców) w centralnej Polsce, w obecnym województwie łódzkim, nad rzeką Bzurą, ok. 90 km na zachód od Warszawy , ok. 60 km na północny wschód od Łodzi (➤ mapka)(➤ mapka). Miasto założone w XII wieku, przez stulecia należące do arcybiskupów gnieźnieńskich, prymasów Polski. Od 1992 roku siedziba diecezji. Dziś Łowicz jest niewielkim miastem, z kilkoma interesującymi zabytkami architektury, słynące jednak głównie z miejscowego folkloru (charakterystyczne pasiaste stroje, wycinanki).

Historia Łowicz sięga wczesnego Średniowiecza (XII-XIII wiek) - już wówczas, jak wiadomo z badań archeologicznych, istniał w miejscu dzisiejszych pozostałości zamku (oznaczonych na zamieszczonej niżej mapce markerem ) drewniano-ziemny gród obronny. Od XII wieku dobra łowickie należały do arcybiskupów gnieźnieńskich (co potwierdza m.in. bulla papieża Innocentego II z 1136 roku), nadane im przez któregoś w ówczesnych władców Polski. Istnieje dokument z 1298 roku, z którego wynika, że już wówczas Łowicz miał prawa miejskie. W połowie XIV wieku arcybiskup gnieźnieński wzniósł w Łowiczu gotycki murowany zamek, który później przez stulecia był rezydencją prymasów Polski.

Ta pozycja miasta, wraz z licznymi przywilejami nadawanymi przez kolejnych władców, przyczyniała się do jego szybkiego rozwoju, zarówno w okresie, gdy Mazowsze pozostawało księstwem formalnie niezależnym od Polski (arcybiskupi gnieźnieńscy starali się zresztą wówczas o uzyskanie jak największej niezależności Łowicza, położonego na polsko-mazowieckiej granicy, od książąt mazowieckich), jak też później, gdy Mazowsze zostało włączone do Korony i gdy Łowicz pełnił rolę "drugiej stolicy Polski", jako że tu właśnie w okresach bezkrólewia rezydował Interrex, którego rola zwyczajowo przypadała prymasowi Polski.

Miasto, podobnie jak wiele innych miast i regionów Polski, zaczęło podupadać w XVII wieku, przede wszystkim w wyniku zniszczeń podczas tzw. potopu szwedzkiego. Wprawdzie aż do rozbiorów Łowicz pozostawał ważnym ośrodkiem kultury i nauki (m.in. tu w roku 1668 powstało jedno z pierwszych w Polsce kolegiów pijarskich), nigdy jednak już nie zdołał wrócić do dawnej świetności. Po II rozbiorze Polski w 1793 roku Łowicz znalazł się w granicach państwa pruskiego, w 1807 roku - w utworzonym w epoce napoleońskiej Księstwie Warszawskim, a po Kongresie Wiedeńskim, w 1815 roku - w Królestwie Polskim (od 1822 roku jako Księstwo Łowickie, należące do Wielkiego Księcia Konstantego). Po I wojnie światowej Łowicz wrócił do Polski, pozostając jednak już niewielkim miastem prowincjonalnym znanym głównie jako ośrodek regionalnego folkloru.


Główne zabytki Łowicza są zgrupowane wokół Starego Rynku i w jego pobliżu. Należą do nich: bazylika katedralna , ratusz i gmach pomisjonarski , obecnie siedziba muzeum regionalnego, a nieco dalej - kościół pijarów .

Jeśli ma się w Łowiczu nieco więcej czasu, można zajrzeć na Nowy Rynek o kształcie trójkąta, oraz na Przyrynek , a także zobaczyć kościół św. Ducha - najstarszą świątynię w Łowiczu, zbudowaną na początku XV wieku w stylu gotyckim i potem wielokrotnie przebudowywaną (we wnętrzu, w bocznej kaplicy, warto zwrócić uwagę na późnogotycką figurę Maryi z Dzieciątkiem). Markerem oznaczone są ruiny zamku prymasowskiego, wzniesionego w połowie XIV wieku przez arcybiskupa Jarosława Bogorię Skotnickiego. Zamek został zburzony przez Szwedów w drugiej połowie XVII wieku, potem częściowo odbudowany, lecz ostatecznie opuszczony i całkowicie rozebrany na początku XIX wieku.

Bazylika katedralna p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w jej obecnym kształcie, została zbudowana w latach 1625-1658 w renesansowo-barokowym stylu w miejscu wcześniej istniejącej świątyni gotyckiej. W 1939 roku została częściowo zniszczona, po wojnie odbudowana. Warto zwrócić uwagę na wieże katedry (o wysokości 50 m, z platformą widokową na wysokości 35 m na wieży północnej) oraz na bogate wyposażenie trójnawowego wnętrza. Rokokowy ołtarz główny pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku. W nawach bocznych jest kilka kaplic z bogato zdobionymi portalami, m.in. kaplica św. Wiktorii i prymasa Uchańskiego, który ufundował ją w 1580 roku jako kaplicę grobową (z relikwiami świętej - patronki miasta i późnorenesansowym alabastrowym nagrobkiem prymasa, wykonanym przez Jana Michałowicza z Urzędowa), kaplica Trójcy Świętej, czy kaplica Jezusa Ukrzyżowanego (ufundowana przez arcybiskupa Adama Komorowskiego jako mauzoleum, z nagrobkiem fundatora). W sezonie letnim w katedrze odbywają się koncerty muzyki organowej.
Niedaleko Starego Rynku stoi barokowy, zbudowany w latach 1672-1680, później rozbudowany z fundacji arcybiskupa Michała Radziejowskiego, konsekrowany w 1749 roku kościół pijarów, z monumentalną kolumnową fasadą. W czasie wojen napoleońskich kościół, zajęty przez wojska rosyjskie, został zdewastowany (częściowemu albo całkowitemu zniszczeniu uległy bezcenne XVII-wieczne freski na ścianach świątyni), dalsze zniszczenia przyniosła I wojna światowa. Mimo to kościół, ze względu na wspomnianą wyżej architekturę fasady, ale również ze względu na wyposażenie wnętrza, jest wart odwiedzenia.

Widoczny na zamieszczonym zdjęciu stojący przy Starym Rynku klasycystyczny ratusz z wieżą zegarową (z której codziennie rozbrzmiewa łowicki hejnał) został zbudowany w latach 1825-1828 według projektu Bonifacego Witkowskiego.

Tzw. gmach pomisjonarski, czyli budynek dawnego seminarium misjonarzy - to barokowa budowla zbudowana w początkach XVIII wieku według projektu Tylmana z Gameren na planie pięcioboku z dziedzińcem w środku. W 1939 roku budynek został zniszczony, po wojnie odbudowany. Dziś mieści się w nim Muzeum Łowickie, z ekspozycją dotyczącą historii Łowicza i łowickiej sztuce ludowej.

Na dziedzińcu muzeum można zobaczyć miniskansen (dwie regionalne zagrody wiejskie), zaś w dawnej kaplicy św. Karola Boromeusza (z zachowaną późnobarokową polichromią z XVII wieku) w maju odbywają się koncerty muzyki barokowej.

• Łowicz, niegdyś jedno z najważniejszych miast w Polsce, dziś jest bodaj najbardziej znany z kultury lokalnej - gwary lokalnej i tradycji sztuki ludowej, m.in. kolorowych pasiastych strojów oraz rękodzieła, w tym tzw. łowickich wycinanek. Jedną z największych atrakcji turystycznych Łowicza jest coroczna procesja Bożego Ciała z udziałem mieszkańców w strojach łowickich, pełniąca, poza swą funkcją religijną, rolę festiwalu ludowego, przyciągającego od lat tysiące widzów z Polski i z zagranicy.

• W 1939 roku w pobliżu Łowicza została rozegrana największa bitwa kampanii wrześniowej, zwana Bitwą nad Bzurą (albo bitwą pod Kutnem). Po zajęciu Łowicza w nocy z 16 na 17 września 1939 roku Niemcy okupowali miasto do 17 stycznia 1945 roku.
• W 1992 roku papież Jan Paweł II erygował diecezję łowicką, podnosząc tym samym kolegiatę łowicką do godności katedry, zaś podczas wizyty w Polsce w roku 1999 - nadał katedrze łowickiej tytuł bazyliki mniejszej.
• W miejscowości Maurzyce, 3 km na północy zachód od Łowicza, można zwiedzić park etnograficzny - skansen wsi łowickiej, gromadzący obiekty charakterystyczne dla budwnictwa regionu; dodatkową ciekawostką jest most na rzece Słudwi, zaprojektowany przez Stefana Bryłę, zbudowany w 1929 roku, uchodzący za najstarszy most na świecie wykonany techniką spawania.