Pułtusk

Miasto (ok. 20 tys. mieszkańców) na Mazowszu, 62 km na północ od Warszawy , malowniczo położone nad Narwią, na skraju Puszczy Białej, znane z kilku intersujących zabytków, m.in. Zamku Biskupów Płockich z XV wieku, mieszczącego dziś tzw. Dom Polonii. Dojazd z Warszawy drogą 61 (➤ mapka)(➤ mapka).

O ile wiadomo, w miejscu, gdzie dziś stoi zamek, już w pierwszej połowie XIII wieku powstał gród obronny, chroniony wałem drewniano-ziemnym. Na przełomie XIII i XIV wieku, a później w XIV wieku, gród był kilkakrotnie niszczony, m.in. podczas najazdu wojsk litewskich pod wodzą Kiejstuta; w XV wieku został zastąpiony zamkiem murowanym. Od XIII do XVIII wieku Pułtusk był własnością biskupów płockich. Prawa miejskie otrzymał najpierw w połowie XIII wieku, później, drugi raz, w 1339 roku. Od XIV do XVI wieku trwał okres rozkwitu miasta; w 1566 roku powstało słynne kolegium jezuitów, przy którym działał pierwszy w Polsce teatr publiczny.

Później, mniej więcej od połowy XVI wieku, miasto zaczęło podupadać, na skutek powtarzajacych się pożarów (szczególnie wielki pożar, opisywany przez Henryka Sienkiewicza w ówczesnej prasie warszawskiej, wydarzył się w 1875 roku), powodzi, epidemii, a także zniszczeń wojennych (w szczególności podczas wojen szwedzkich, wojen napoleońskich, a w XX wieku - podczas II wojny światowej).

Miasto leży nad Narwią . Za główne atrakcje turystyczne Pułtuska uważa się: długi na 380 m brukowany rynek (podobno najdłuższy w Europie), z ratuszem i gotycko-renesansową wieżą ratuszową z XVI wieku pośrodku oraz otaczającymi go klasycystycznymi budynkami z początków XIX wieku, dawny Zamek Biskupów Płockich , Bazylikę kolegiacka Zwiastowania NMP z XV wieku wznoszącą się przy północno-zachodnim krańcu rynku oraz kaplicę św. Marii Magdaleny (po przeciwnej stronie, u stóp wzgórza zamkowego).


Zamieszczone zdjęcie przedstawia wjazd na zamek. Jego początki sięgają XV wieku - gdy ówczesny biskup Florian Laskary położył fundamenty pod murowaną budowlę, która miała zastąpić wcześniejszy gród drewniany, spalony podczas najazdu litewskiego w 1363 roku. Budowę kontynuowano, stale wzmacniając fortyfikację, w następnych stuleciach, aż do połowy XVII wieku.

Wówczas jednak, podczas najazdu szwedzkiego zwanego "potopem", zamek uległ pierwszym poważnym zniszczeniom; kolejne przyniosła druga wojna północna na przełomie XVI i XVII wieku, później walki toczone podczas powstania kościuszkowskiego, podczas wojen napoleońskich, wreszcie podczas II wojny światowej, gdy w 1945 roku budynek (po raz kolejny) spłonął. Ostatecznie został odbudowany (i kolejny raz przebudowany - dobudowano wieżę) dopiero w 1989 roku, stając się zespołem hotelowo-rekreacyjnym, zwanym "Domem Polonii" (własność Stowarzyszenia "Wspólnota Polska").

Kolegiatę Zwiastowania NMP w Pułtusku (drugą pod względem ważności w diecezji płockiej) ufundował biskup Paweł Giżycki w 1449 roku (tytuł bazyliki mniejszej nadał świątyni papież Paweł VI w 1975 roku). Pierwotnie jednonawowa świątynia została później, w XVI wieku, przebudowana (obecnie jest trzynawowa). We wnętrzu warto zwrócić uwagę przede wszystkim na słynne kolebkowe sklepienie (z połowy XVI wieku) zdobione polichromią, a także na wybitne zabytki złotnictwa (monstrancja, relikwiarz, kielichy) z XV wieku.

Po przeciwnej, południowo-wschodnie stronie rynku, u stóp wzgórza zamkowego, stoi renesansowa kaplica św. Marii Magdaleny, ufundowana przez biskupa Andrzeja Krzyckiego, sekretarza króla Zygmunta I, do czasu zbudowania kolegiaty pełniąca funkcję kościoła parafialnego. Podczas II wojny światowej została prawie całkowicie zniszczona, lecz wkrótce po wojnie zrekonstruowana.

Z innych obiektów sakralnych w Pułtusku warto wymienić: barokowy kościół pojezuicki św.św. Piotra i Pawła , zbudowany w 1718 roku (na miejscu wcześniejszej stojącej w tym miejscu świątyni), w 1875 roku zniszczony przez pożar, po II wojnie światowej częściowo odbudowany (warto zwrócić uwagę na obraz Wojciecha Gersona w ołtarzu głównym), a także poreformacki kościół św. Józefa z XVII wieku (z przylegającymi budynkami dawnego klasztoru).

• Warto wiedzieć, że w 1806 roku rozegrała się pod Pułtuskiem bitwa między wojskami Napoleaona a wojskami rosyjskimi - wydarzenie to odnotowane jest (jako stosowny napis) na Łuku Triumfalnym w Paryżu. Sam Napoleon był w Pułtusku dwukrotnie, w 1806 i w 1812 roku.