Siena

Otoczone średniowiecznymi murami, położone na wzgórzach miasto w środkowej Toskanii, w XII i XIII wieku jedno z największych (ok. 100 tys. mieszkańców - dziś ok. 60 tys.) i najważniejszych w Europie, przez pewien czas skutecznie (również militarnie) konkurujące z Florencją (➤ mapka)(➤ mapka). Dziś chętnie odwiedzane przez turystów zainteresowanych zabytkami architektury i zachowanymi w mieście dziełami sztuki, ale bodaj najbardziej znane jako scena rozgrywanego dwa razy w roku tradycyjnego wyścigu konnego, zwanego "Palio", uchodzącego za wielką atrakcję turystyczną.

Początki osadnictwa w regionie sięgają czasów etruskich. Siena jako miasto rzymskie została założona za panowania cesarza Augusta, a pierwsze wzmianki o niej są datowane na 70 rok n.e. Za czasów rzymskich i we wczesnym Średniowieczu Siena nie miała jednak większego znaczenia; później, pod panowaniem Longobardów i zwłaszcza Franków, gdy znalazła się w pobliżu ważnych szlaków handlowych i na drodze pielgrzymek, zaczęła się rozwijać. Rozkwit miasta nastąpił w XII i XIII wieku. Wówczas, dzięki dogodnemu położeniu, rozwojowi przemysłu włókienniczego, a także w wyniku uniezależnienia się od władzy biskupiej, Siena stała się jedną z najbogatszych republik miejskich i centrum finansowym ówczesnej Europy.

W sporze między gwelfami a gibelinami Siena opowiedziała się po stronie cesarskiej i przez pewien czas, również pod względem militarnym, dorównywała Florencji, stojącej po stronie papieża; największym i najsławniejszym triumfem Sieny nad Florencją była bitwa pod Montaperti w 1260 roku, gdy siły gibelinów pod wodzą Manfreda, syna Fryderyka II, rozgromiły wojska florentyńczyków. Od tego czasu, mimo stałego konfliktu z Florencją i walk nie zawsze kończących się sukcesem, Siena była przez blisko 100 lat jedną z największych potęg politycznych i wojskowych w regionie.

Stopniowy upadek zaczął się w połowie XIV wieku, gdy epidemia dżumy w roku 1348 zabiła, jak podają niektóre źródła, dwie trzecie lub nawet trz czwarte mieszkańców miasta, a później nieudane operacje finansowe i porażki militarne zapoczątkowały kryzys gospodarczy i utratę wpływów politycznych, mimo iż jeszcze przez dwa stulecia Siena zachowywała niezależność. W połowie XVI wieku Siena została zdobyta przez hiszpańskie wojska Karola V wspierane przez Medyceuszów i w wyniku układów między Hiszpanami a Florencją oddana księciu Cosimo I de Medici, który przyłączył Sienę do Wielkiego Księstwa Toskanii, w ramach którego miasto pozostało aż do czasu zjednoczenia Włoch w XIX wieku.

Do najważniejszych atrakcji turystycznych w Sienie należą m.in.: plac katedralny (Piazza del Duomo ) z romańsko-gotycką katedrą (Cattedrale di Santa Maria Assunta, Duomo di Siena ) oraz ogromny Piazza del Campo, uchodzący za jeden z najpiękniejszych średniowiecznych placów we Włoszech. Jeśli ma się trochę więcej czasu, warto zajrzeć do kościoła San Domenico (zob. niżej) i Casa Santa Caterina , a także do Pinacoteca Nazionale (Via San Pietro 29, niedaleko Piazza del Campo) - galerii malarstwa szkoły sieneńskiej, mieszczącej się w pałacu (Palazzo Buonsignori) z XIV wieku.


Stojąca na Piazza del Duomo katedra w Sienie, Cattedrale di Santa Maria Assunta , budowana od XII do XIV wieku, z dzwonnicą z początków XIV wieku, uchodzi za jeden z najpiękniejszych kościołów i za jeden z najlepszych przykładów romańsko-gotyckiej architektury we Włoszech. Turysta powinien jednak mieć na uwadze, że to, co widzi jako katedrę stojąc na Piazza del Duomo, to zaledwie początek tego, co sieneńczycy planowali zbudować.

Początek budowy Duomo w Sienie, na miejscu wcześniej istniejącej budowli, datuje się na pierwszą połowę XII wieku, ukończenie pierwszego etapu - na drugą połowę XIII wieku. Później jednak, prawdopodobnie w 1339 roku, po rozważeniu różnych projektów przyjeto plan rozbudowy świątyni w taki sposób, że istniejąca nawa miała stać się transpetem znacznie większej "nowej katedry" - i stosownie do tego planu rozpoczęto budowę nawy głównej (o wymiarach 50 m x 30 m) oraz skrzydeł, prostopadle do "starej katedry". Epidemia dżumy z 1348 roku zatrzymała jednak prace, których nigdy potem już nie podjęto. Zostały ściany zewnętrzne, w tym ściana, która miała stać się nową fasadą (stanowiąca dziś dostępny dla publiczności punkt widokowy), a jedna z naw bocznych została przykryta dachem i przekształcona w Museo dell'Opera del Duomo (lub Museo dell'Opera Metropolitana ), w którym można podziwiać m. in. oryginały oryginały rzeźb zdobiących fasadę katedry, a także słynny obraz szkoły sieneńskiej, Maestà Duccia z początku XIV wieku.

Fasada świątyni była budowana w dwóch etapach. Dolna część z trzema portalami, zaprojektowana przez Giovanniego Pisana, powstała w końcu XIII wieku. W drugim etapie, mniej więcej sto lat poźniej, zbudowano górną część fasady, według projektu Giovanniego di Cecco zainspirowanego katedrą w Orvieto.

Zdecydowanie warte zwiedzenia jest wnętrze, z charakterystycznymi rzucającymi się w oczy filarami i kolumnami w czarno-białe paski. Warto zwrócić uwagę na kopułę i latarnię pod kopułą (Bernini), podtrzymywaną prze lwy sławną gotycką ambonę z powstałymi w latach 1265-1268 płaskorzeźbami Nicola Pisana, a także na niezwykłą marmurową inkrustowaną posadzkę pokrywającą całą podłogę świątyni.

W kaplicy w lewym (północnym) transepcie można podziwiać pomnik z brązu św. Jana Chrzciciela autorstwa Donatella oraz freski Pinturicchia z początku XVI wieku. Z kolei w baptysterium, które w Sienie - inaczej niż w wielu innych miastach włoskich - nie jest osobnym budynkiem, lecz mieści się w podziemiach pod głównym ołtarzem (wejście z zewnątrz, schodami z tyłu katedry), warto zobaczyć sześciokątną chrzcielnicę z XV wieku z rzeźbami Donatella, Lorenza Ghibertiego i Jacopa della Quercia.

Warto także wejść do biblioteki - Libreria Piccolomini - zbudowanej w 1492 roku przez arcybiskupa Sieny, kardynała Francesca z rodu Piccolominich, późniejszego papieża Piusa III, jako repozytorium bezcennego zbioru ksiąg i rękopisów zebranych przez jego wuja, papieża Piusa II. Bibliotekę zdobią freski Pinturecchia z początków XVI wieku przedstawiające sceny z życia papieża Piusa II.


Piazza del Campo - to ogromny plac o niezwykłym kształcie muszli. Na planie zaznaczone są: Palazzo Comunale (Palazzo Pubblico ), dzwonnica Torre del Mangia , fontanna Fonte Gaia i Palazzo Piccolomino , jeden z najwspanialszych pałaców Sieny zbudowany w drugiej połowie XV wieku dla rodu Piccolominich, mieszczący dziś archiwum miejskie.

Zdjęcie pokazuje północną (właściwie północno-zachodnią) pierzeję Piazza del Campo. Widoczne linie dzielą plac na dziewięć części, co symbolizuje rządy tzw. Rady Dziewięciu (1287-1355), w okresie rozkwitu miasta. Plac znajduje się w miejscu dawnego rzymskiego forum i początkowo pełnił funkcję placu targowego. W końcu XIII wieku. Rada Dziewięciu postanowiła utworzyć w Sienie wielki plac, który stanowiłby centrum życia miasta. W pobliżu północnej pierzei, na środku, usytuowana jest widoczna na zdjęciu fontanna Fonte Gaia.

Od południowej strony placu wznosi się Palazzo Comunale (Palazzo Pubblico) - pałac zbudowany na przełomie XIII i XIV wieku jako siedziba Rady Dziewięciu. Pałac również dziś pełni funkcję ratusza, ale jego część jest dostępna dla publiczności jako Museo Civico, w którym można zobaczyć m. in. sławne freski Ambrogia Lorenzettiego, Alegorie dobrych i złych rządów z pierwszej połowy XIV w. (w Sala della Pace), mapę świata Lorenzettiego z początku XIV wieku, i fresk Maestà Simone Martiniego, również z początku XIV wieku (w Sala del Mappamondo), freski Taddea di Bartolo przedstawiające sceny z życia Marii, z początku XV wieku (w kaplicy), a także freski z końca XIX wieku przedstawiające proces zjednoczenia Włoch w tymże stuleciu.

Dzwonnica Torre del Mangia, zbudowana w latach 1338-1348, wznosi się na wysokość 102 metrów; po 505 stopniach można wejść na jej szczyt, by podziwiać niezwykle rozległe widoki (wejście z dziedzińca Palazzo Pubblico). U podnóża dzwonnicy w 1352 roku zbudowana została widoczna na zdjęciu obok marmurowa loggia, Cappella di Piazza, jako wyraz podziękowania Matce Boskiej za uwolnienie miasta od epidemii dżumy, która wybuchła kilka lat wcześniej.

Fonte Gaia - to fontanna z białego marmuru stojąca przy północnej pierzei Piazza del Campo, stanowiąca punkt końcowy systemu akweduktów doprowadzającego wodę do centrum miasta. Budowa samego systemu została zakończona w pierwszej połowie XIV wieku, jeszcze przed nadejściem tragicznej epidemii dżumy; w 1419 roku istniejąca wcześniej fontanna została zastąpiona przez nową, zaprojektowaną i wykonaną przez Jacopa della Quercia. Artysta był też twórcą posągów i płaskorzeźb zdobiących fontannę - dziś oryginały są przechowywane w Palazzo Comunale, a na placu można oglądać dziewiętnastowieczne kopie płaskorzeźb wykonane przez Tita Sarocchiego.

Na Piazza del Campo dwa razy każdego roku, 2 lipca i 16 sierpnia, odbywa się sławny toskański wyścig konny na oklep - Palio, uważany za wielką atrakcję i przyciągający rzesze turystów (zob. niżej).

• W Sienie jest kilkadziesiąt kościołów, z których (obok Duomo) bodaj najbardziej znanym jest Bazylika San Domenico , w północno-zachodniej części Sieny, stosunkowo niedaleko Fortezza Medicea.
  
  
  

  

  SIENA

  Bazylika San Domenico
  fot. AL
  Budowę kościoła rozpoczęto w pierwszej połowie XIII wieku, w XIV wieku został powiększony, z pierwszej połowy XIV wieku pochodzi też dzwonnica.
  
  W kościele (w Cappella di Santa Caterina oraz w ołtarzu głównym) przechowywane są relikwie św. Katarzyny, dominikanki, mistyczki i stygmatyczki, kanonizowanej w XV wieku, patronki Sieny i Włoch. W innej kaplicy, Cappella delle Volte, gdzie św. Katarzyna została naznaczona stygmatami, można zobaczyć jej portret autorstwa Andrei Vanniego z końca XIV wieku. W ołtarzu głównym warto zwrócić uwagę na freski Sodomy, przedstawiające św. Katarzynę w stanie ekstazy.
  
  Stosunkowo niedaleko od kościoła San Domenico stoi Casa di Santa Caterina (Costa di Sant'Antonio) - sanktuarium z kaplicami i krużgankami otaczające dom urodzenia świętej, z obrazami przedstawiającymi sceny z jej życia.
  
  Św. Katarzyna była jedną z dwojga świętych sieneńskich; w roku jej śmierci (1380) urodził się św. Bernardyn, franciszkanin. Klasztor i kościół San Francesco , z kaplicą św. Bernardyna, usytuowany jest po przeciwnej, wschodniej stronie miasta.

• Fortezza Medicea - to czworokątna twierdza z cegły, o obwodzie zewnetrznym ok. 1500 m, z bastionem na każdym rogu, zbudowana przez Baldassara Lanciego w latach 1560-1563 na polecenie Cosimo I de Medici. Wcześniej stała w tym miejscu cytadela hiszpańska, zbudowana w 1548 roku po zajęciu Sieny przez wojska Karola V, a zburzona w roku 1552, podczas powstania Sieneńczyków przeciwko Hiszpanom. Trzy lata później jednak, po 18-miesięcznym oblężeniu, Siena poddała się koalicji wojsk hiszpańskich i florenckich i ostatecznie znalazła się pod kontrolą Medyceuszy.
  
  Obecnie Fortezza Medicea jest fragmentem przestrzeni publicznej w Sienie: odbywają się tu przedstawienia teatralne na wolnym powietrzu, organizowane są pokazy i wystawy, koncerty. W jednym z bastionów koło Lizza - ogrodu przy fortecy mieści się sławna winiarnia (Enoteca Italiana). Wszystkie bastiony są dobrymi punktami widokowymi.

• Tzw. Palio di Siena (w Sienie: Il Palio) to najbardziej bodaj znany, o tradycjach sięgających Średniowiecza toskański festyn, z uroczystościami religijnymi, pochodami i paradami w kostiumach z epoki, pokazami zręcznościowymi, ucztowaniem, oraz główną atrakcją - wyścigiem konnym bez siodła rozgrywanym dwa razy w roku, 2 lipca i 16 sierpnia, wokół Piazza del Campo. Cały festyn ma charakter rywalizacji między tradycyjnymi siedemnastoma dzielnicami miasta (contrade). W każdej gonitwie konnej bierze udział dziesięć dzielnic (wybieranych według określonych reguł, częściowo na podstawie wyników gonitw z lat poprzednich, częściowo losowo).
  
  
  

  

  SIENA

  fotografia przedstawiająca słynny wyścig
  fot. PL
  Wyścig, na dystansie trzech okrążeń, trwający zazwyczaj nie dłużej niż 90 sekund, jest bardzo niebezpieczny dla ludzi i dla koni (do czego przyczyniają się nie tylko ostre zakręty, ale i brak reguł - poza dotykaniem wodzy innego uczestnika wyścigu wszystko jest dozwolone, a walka jest zacięta i brutalna) i w konsekwencji bardzo "widowiskowy" (z częstymi przypadkami zrzucenia jeźdźca, itp.) - być może dlatego cieszy się ogromnym zainteresowaniem mieszkańców Sieny i turystów (jest zresztą też transmitowany przez telewizję). Nie bez znaczenia są zapewne też związane z gonitwą zakłady o wysokie stawki.
  
  

• Według legendy Sienę założyli uciekający przed Romulusem, założycielem Rzymu, Senio i Aschio, synowie jego brata Remusa. Kolumna ze statuą wilczycy karmiącej Remusa, która stała się godłem miasta stoi na Piazza del Duomo, w pobliżu fasady katedry, po prawej stronie.