Florencja

Miasto w środkowych Włoszech, stolica Toskanii, położona nad rzeką Arno, 274 km na północny zachód od Rzymu (➤ mapka)(➤ mapka). Ponad 350 tys. mieszkańców. Miasto kojarzące się z Renesansem i zachowanymi z tego okresu zabytkami architektury i licznymi dziełami sztuki - we Florencji działali m. in. Dante Alighieri, Leonardo da Vinci i Michał Anioł (Michelangelo Buonarotti), Sandro Boticelli, Donatello, i wielu innych - jest jednym z najczęstszych celów turystycznych we Włoszech, odwiedzanych rocznie przez miliony turystów.

Za datę założenia miasta, jako kolonii dla weteranów rzymskich, uważa się rok 59 p.n.e. Położone na Via Cassia, drodze prowadzącej z Rzymu na północ, miasto już w czasach Cesarstwa Rzymskiego było ważnym ośrodkiem handlu i rzemiosła. Później, pozostając najpierw pod panowaniem Bizancjum, a następnie barbarzyńców - Gotów, Longobardów, wreszcie Franków, miasto częściowo straciło znaczenie, ale w XI wieku je odzyskało (znów dzięki położeniu na drodze z Francji do Rzymu oraz dzięki rozwojowi handlu, banków, a także rzemiosł takich jak sukiennictwo czy wlókiennictwo), w wieku XIII będąc już jedną z potęg na Pólwyspie Apenińskim i jednym z ważniejszych miast w Europie.

W roku 1434 we Florencji zaczął się czas potęgi politycznej i rozkwitu gospodarczego i kulturalnego, związanego z panowaniem Medyceuszy (De' Medici), rodu bogatych kupców i bankierów, a od 1532 roku książąt, rządzącego (z przerwą na przełomie XIV i XV wieku - zob. niżej) aż do roku 1737, kiedy to Toskania wraz z Florencją została podporządkowana bocznej linii austriackich Habsburgów (a na krótko też Napoleona). W latach 1801–1808 Florencja była stolicą Królestwa Etrurii. Od 1860 została włączona do Królestwa Sardynii, w latach 1865-1870 była stolicą Zjednoczonych Włoch.


Za najważniejsze atrakcje turystyczne Florencji uchodzą:

• rejon katedry - Piazza del Duomo i połączony z nim Piazza di San Giovanni z katedrą (Duomo), dzwonnicą i baptysterium,
• rejon Piazza della Signoria z ratuszem (Palazzo Vecchio) , słynną galerią sztuki - Galleria degli Uffizi oraz Museo Nazionale del Bargello ,
• Galleria dell'Accademia (i położone niedaleko Museo Archeologico ),
• sławny most Ponte Vecchio oraz Palazzo Pitti ,
• a także kościoły oznaczone na mapce markerami od do , w tym kościoły Santa Maria Novella i Santa Croce .

Markerem oznaczone jest położenie Piazzale Michelangelo, ozdobionego kopiami rzeźb Michała Anioła placu uchodzącego za jeden z najlepszych punktów widokowych we Florencji i z tego powodu odwiedzanego chętnie przez turystów.

Jedną z możliwych strategii zwiedzania Florencji jest rozpoczęcie wizyty od Piazza della Signoria - dość dużego placu w centrum Florencji, budowanego od XII do XIV wieku.

Plac, w kształcie litery "L" o mniej więcej równych ramionach, obejmujących północno-zachodni narożnik Palazzo Vecchio (pałacu pełniącego dziś, jak dawniej, funkcję ratusza), stanowił niegdyś ośrodek politycznego życia Florencji i sceną najważniejszych wydarzeń historii miasta. (Jednym z tych wydarzeń było stracenie na placu i spalenie na stosie Savonaroli, o czym przypomina niewielka marmurowa płyta wprawiona w bruk - zob. niżej).

Ratusz wraz z dzwonnicą pochodzi z początków XIV wieku - już wówczas wielki dzwon wzywał mieszkańców na zgromadzenia, przekazywał ostrzeżenia i inne informacje. Gdy w 1540 roku zamieszkał w pałacu książę Cosimo I de' Medici, panujący we Florencji w latach 1537-1574, zlecono ozdobienie wnętrz najwybitniejszym artystom, m. in. Leonardo da Vinci i Michałowi Aniołowi. Ostatecznie wykonanie zlecenia powierzono Vasariemu; ale w jednej z sal (wielkiej sali zebrań władz miasta - Salone der Cinquecento) oprócz fresków Vasariego upamiętniających zwycięstwa Florencji nad jej ówczesnymi rywalami - Pizą i Sieną, można podziwiać Zwycięstwo Michała Anioła (ofiarowane w 1565 roku księciu Cosimo przez siostrzeńca artysty), uważane za bodaj najwybitniejsze dzieło sztuki prezentowane dziś w pałacu.

Naprzeciwko ratusza znajduje się Loggia dei Lanci (na zdjęciu powyżej niższy od ratusza budynek po prawej stronie z trzema łukami), dzieło Orcagni z 1382 roku; w budynku tym kwaterowała straż przyboczna Cosimo I (stąd nazwa) - warto zwrócić uwagę na rzymskie rzeźby w głębi pod ścianą, a także na Perseusza Celliniego i Porwanie Sabinek Giambologni (kopia, oryginał w galerii Akademii).

Liczne rzeźby (z których część to kopie) stoją też na samym placu - w pobliżu wejścia do Palazzo Vecchio kopia Dawida Michała Anioła (oryginał stał na placu aż do roku 1873, dziś zobaczyć go można w galerii Akademii - zob. niżej), kopia heraldycznego lwa, symbolu Florencji (Marzocco) Donatella (oryginał z XV wieku w Bargello), nieco dalej manierystyczna fontanna z XVI wieku (tzw. Fontanna Neptuna) Ammanatiego upamiętniające morskie zwycięstwa Toskanii, także (bliżej galerri Uffizi) grupa Ercole e Caco (Herkules i Kakus) dłuta Bandinellego. Zdjęcie powyżej przedstawia fragment placu, z widoczną fontannę Neptuna (z prawej) i konnym pomnikiem Cosimo I (w środku); w głębi wieże Bargello z prawej i Badia Fiorentina (ośmiokątna dzwonnica kościoła opactwa benedyktynów) z lewej.

Z Palazzo Vecchio i Loggia dei Lanci od południa sąsiaduje budynek (Palazzo degli Uffizi) mieszczący sławną galerię Uffizi ; dwa długie prostokątne budynki (dziedziniec między nimi nosi nazwę Piazza degli Uffizi biegnące mniej więcej południkowo, od Piazza della Signoria w kierunku Arno i dochodzące do rzeki w pobliżu mostu Ponte Vecchio , są połączone trzecim, z galerią wychodzącą na nabrzeże.

Początkowo budynek, którego konstrukcję Vasari, na polecenie Cosimo I, zaczął w roku 1560, miał być siedzibą florenckich urzędów (stąd nazwa - uffizi). Po śmierci Vasariego jego następca, Bernardo Buontalenti, wykorzystując wykonane przez poprzednika specjalne wzmocnione konstrukcje, ukończył (już za panowania Francesco I) budowę, tworząc na najwyższym piętrze budowli galerię, w której umieszczono kolekcję dzieł sztuki zgromadzonych przez Medyceuszy. W XIX wieku galeria została podzielona: w Palazzo degli Uffizi pozostały zbiory malarstwa, natomiast znaczną część zbiorów rzeźby przeniesiono do Bargello , a zbiory starożytności - do Muzeum Archeologicznego (Via della Colonna 38), oznaczonego markerem na pierwszej z mapek zamieszczonych na tej stronie.

W galerii Uffizi reprezentowani są głównie malarze włoscy i flamandzcy. Można tam zobaczyć m. in. Świętą Rodzinę Michała Anioła (1508), Florę, Rycerza maltańskiego, Wenus z Urbino i Portret papieża Pawła III z nepotami Tycjana, Narodziny Wenus, Wiosnę, Pokłon Trzech Króli i inne dzieła Boticellego, Cudowną Madonnę ze szczygłem i Papieża Leona X z kardynałami Giulliem de'Medici i Luigim de'Rossi Rafaela, Madonnę z Dzieciątkiem i dwoma aniołami Fra Filippo Lippiego, Świętą Alegorię Giovaniego Belliniego, Madonnę z Kościoła Ognissanti Giotta, Bachusa i Meduzę Caravaggia, także dzieła Dürera, Cranacha, Rubensa, Antona van Dycka, Rembrandta; także obrazy, których fragmenty malował Leonardo da Vinci. W Uffizi pozostała też część galerii rzeźby - w szczególności można tu zobaczyć tzw. Venus Medici, rzymską kopię rzeźby greckiej z I wieku.

W budynku Palazzo Uffizi mieści się też Archiwum Państwowe przechowujące dokumenty związane z historią Florencji.

Bardzo blisko Piazza della Signoria, na północny wschód, przy Via del Proconsolo 4 wznosi się wspomniany przed chwilą budynek Bargello (Palazzo del Bargello), z bogatą kolekcją rzeźby renesansowej wydzieloną z kolekcji Medyceuszy. Sam budynek (widoczny na zdjęciu spod kopuły katedry - wieża Bargello po lewej stronie, po prawej Badia Fiorentina) - zbudowany w połowie XIII wieku, był początkowo ratuszem, potem urzędem rady sądowniczej, siedzibą naczelnika administracji i wojska (stąd używana niekiedy nazwa Palazzo del Podesta), potem więzieniem i od 1574 roku siedzibą szefa policji. W 1865 roku został wyremontowany i otwarty jako muzeum (Museo Nazionale del Bargello).

W Bargello można oglądać m.in. dzieła Michała Anioła (Bachus, Brutus, Dawid/Apollo i inne), Donatella (Dawid – rzeźba z marmuru i rzeźba z brązu, Św. Jerzy, Św. Jan), Jacopo Sansovina (Bachus, Madonna z dzieciątkiem), Nicola Pisana (Madonna ze świętym Piotrem i Pawłem), Giambologni (Merkury, Indyk), Ammanatiego (Leda z łabędziem, Parnas, Zwycięstwo), Filippo Brunelleschiego (Ofiara Izaaka), Andrei del Verrocchio (Portret kobiety, Młody Dawid), także dzieła Bandinellego, Tina di Camaino, Berniniego i innych.

W muzeum można też zobaczyć obiekty sztuki zdobniczej i emalierskiej, kolekcję sztuki użytkowej, ceramikę, tkaniny, wyroby rzemiosła.


Za największą atrakcję turystyczną Florencji uchodzi - położona na północ od Piazza della Signoria - katedra, Duomo, Cattedrale di Santa Maria del Fiore .

Katedra wznosi się na placu, Piazza del Duomo ; jest jednak tak ciasno otoczona innymi budynkami, że trudno znaleźć miejsce, z której można ją obejrzeć w całej okazałości - widzi się tylko fragmenty, najpierw małe fragmenty całości widoczne z daleka w tunelach wąskich uliczek, którymi się do niej dochodzi. Obok katedry stoi nieco niższa od niej dzwonnica - Campanile . Z Piazza del Duomo połączony jest drugi plac, Piazza di San Giovanni , na którym stoi baptysterium (Battistero di San Giovanni ). W budynku za katedrą mieści się muzeum - Museo dell'Opera del Duomo , ze zbiorami dzieł sztuki pochodzącymi z katedry, dzwonnicy i baptysterium.

Katedrę zaczęto budować w 1296 roku, została jednak ukończona i konsekrowana w roku 1436. Obok Duomo wznosi się dzwonnica - Campanile - zaprojektowana przez Giotta (ale ukończona po jego śmierci), o wysokości 85 m, niższa o 6 m od kopuły katedry. Elewacje katedry (podobnie jak dzwonnicy) są obłożone białym, zielonym i różowym marmurem. Powierzchnia kościoła wynosi 3600 m². Najbardziej charakterystycznym elementem florenckiej katedry jest jej kopuła, o średnicy 54 m i wysokości 116,5 m.

Wcześniej w miejscu, w którym dziś stoi Duomo, stał kościół Santa Reparata z IV wieku. Arnolfo di Cambio, któremu w 1294 roku zlecono budowę nowego katedry, a potem, po jego śmierci, jego następcy - Giotto di Bondone, Andrea Pisano, Francesco Talenti - wznosili ją wokół Santa Reparata, gdzie sprawowano liturgię aż do roku 1375; dopiero wówczas stary kościół zburzono. Nie zakończyło to oczywiście konstrukcji nowej świątyni, którą w latach i wiekach następnych wykańczano i rozbudowywano, modyfikując pierwotne projekty.

W latach 1416-1434 Filippo Bruneleschi skonstruował słynną kopułę (w rzeczywistości opartą na każdej wysokości na planie ośmiokąta), stanowiącą wyjątkową samonośną konstrukcję, zbudowaną bez użycia rusztowań.

Fasadę ukończono dopiero w XIX wieku. Elewacja fasady zaprojektowana przez Arnolfa di Cambio nigdy nie została ukończona i w 1578 roku została zburzona. Liczne konkursy na projekt nowej fasady przez stulecia nie kończyły się zadowalającym rozwiązaniem. Zaakceptowano dopiero w 1871 roku projekt Emilia de Fabris - i wtedy wreszcie (w ciągu kilkunastu lat) ukończono budowę.

Świątynia jest zbudowana na planie krzyża greckiego. Ma trzy nawy. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na marmurową posadzkę i freski na ścianach - ale przede wszystkim na freski pokrywające od wewnątrz kopułę Bruneleschiego, wykonane w latach 1572-1579 przez Vasariego i ukończone przez Zuccariego, a przedstawiające scenę Sądu Ostatecznego (sam Bruneleschi pozostawił kopułę celowo bez ozdób).

Stojące tuż przy katedrze, naprzeciwko głównego do niej wejścia, baptysterium (Battistero di San Giovanni), jest jedną z najstarszych budowli we Florencji, pochodzącą jakoby (podobnie jak kościół Santa Reparata, na którego miejscu stoi obecnie katedra) z IV wieku, choć później, w wiekach XI-XIII, przebudowaną.

Baptysterium, zaprojektowane na planie ośmioboku, z namiotowym dachem i ścianami zewnętrznymi pokrytymi białym i zielonym marmurem, ma troje drzwi z brązu: od południa drzwi z I połowy XIV wieku, dzieło Andrei Pisano, z płaskorzeźbami w 28 kwaterach przedstawiającymi m.in. sceny z życia św. Jana Chrzciciela, od północy drzwi wykonane przez Lorenzo Ghiberti w latach 1402-1425, również z 28 kwaterami ze scenami z Nowego Testamentu oraz scenami przedstawiającymi Ewangelistów i Doktorów Kościoła, wreszcie od wschodu drzwi wykonane również przez Ghibertiego w latach 1425-1450, z 10 płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny ze Starego Testamentu.

Drzwi wykonane przez Ghibertiego zostały zamówione w 1401 roku jako wotum dziękczynne za uwolnienie Florencji od szalejącej w XIV wieku dżumy, a sam artysta wygrał konkurs na ich wykonanie , pokonując m. in. takich konkurentów, jak Donatello i Bruneleschi. Drzwi wschodnie uchodzą za najwybitniejsze dzieło artysty (nazwane podobno przez podziwiającego je Michała Anioła "Bramą Raju"), a umieszczone w nich płaskorzeźby (podobnie jak konkurencyjny projekty Bruneleschiego) za jedne z pierwszych dzieł Renesansu.

We wnętrzu baptysterium warto też zwrócić uwagę na geometryczne wzory na posadzce, a także na mozaiki na sklepieniu.


Jeszcze dalej na północ (licząc od Piazza della Signoria), w dzielnicy San Marco, przy Via Risacoli 60 - znajduje się Accademia (oznaczona markerem na pierwszej z mapek zamieszczonych na tej stronie), florencka Akademia Sztuk Pięknych i zarazem sławna galeria sztuki. Została założona w 1563 roku, jeszcze za panowania Cosimo I, a pod wpływem Vasariego, jako pierwsza w Europie uczelnia w zakresie rysunku, malarstwa i rzeźby (początkowo jej siedzibą był klasztor kościoła Santissima Annunziata).

Bodaj najsławniejszym dziełem prezentowanym w Galleria dell'Accademia jest Dawid Michała Anioła. Można tu jednak zobaczyć i inne dzieła Buonarottiego, w tym nieukończonych Niewolników, z przeznaczeniem na grobowiec papieża Juliusza II, a także oryginał Porwania Sabinek Giambologni.

W galerii prezentowane są też wybitne dzieła malarstwa, autorstwa Sandro Botticelliego, Rafaela, Andrei Orcagni, Pietra Perugina, Domenica Ghirlandaio, i innych.

Warto pamiętać, że niedaleko Akademii znajduje się Museo Archeologico, gdzie eksponowane są dzieła starożytności wydzielone z galerii Uffizi.
Szczególną atrakcją turystyczną Florencji jest wspomniany już wyżej most Ponte Vecchio, najstarszy most we Florencji, zbudowany w roku 1345 w miejscu przepraw lub mostów istniejących od czasów rzymskich. Można do niego dojśc w kilka minut z Piazza della Signoria idąc na południe, wdłuż galerii Uffizi, do Arno, a następnie skręcając w prawo. Most zaprojektował Taddeo Gaddi, uczeń Giotta.

Most Ponte Vecchio - to właściwie łącząca brzegi Arno ulica ze sklepami po obu stronach. Początkowo były to podobno zakłady kowali, rzeźników i garbarzy, ale później, za czasów Ferdynanda I, ich miejsce zajęli jubilerzy i złotnicy (dlatego most ten jest niekiedy nazywany Mostem Złotników). Od strony wschodniej (na zdjęciu obok) nad sklepami biegnie specjalne przejście, Corridoio Vasariano, zaprojektowany przez Vasariego dla członków rodziny Medyceuszów, ktorzy mogli w ten sposób przechodzić bezpiecznie z jednego brzegu Arno na drugi (w rzeczywistości przejście to łączyło dwie główne rezydencje Medyceuszy - Palazzo Vecchio i Palazzo Pitti).


Przeszedłszy na lewy brzeg Arno i idąc dalej na południowy zachód, w kilka minut dochodzi się do najważniejszego bodaj zabytku po tej stronie rzeki, renesansowego Palazzo Pitti (marker na pierwszej z mapek zamieszczonych na tej stronie). Pałac ten bierze swą nazwę od nazwiska bankiera Luki Pitti, dla którego był budowany (w połowie XV wieku). Jednak od 1550 roku pałac był główną rezydencją rodziny Medicich - aż do końca ich panowania. W pałacu można zwiedzać reprezentacyjne apartamenty władców Florencji, a potem książąt z dynastii habsbursko-lotaryńskiej, którzy panowali we Florencji po Medyceuszach. Największą jednak atrakcją turystyczną pałacu jest chyba Galleria Palatina (galeria pałacowa), prezentująca dzieła zgromadzone przez Medyceuszy. W galerii można podziwiać: m.in. obrazy Rafaela, np. Madona della Seggiola i Donna Velata, Madonna z Dzieciątkiem Fra Filippa Lippiego, Śpiący Kupidyn Caravaggia, Portret mężczyzny Tycjana, a także rzeźby Canovy Venus Italica. Oprócz tej galerii w pałacu przechowywane są też są też inne zbiory - Galleria d'Arte Moderna (Galeria Sztuki Współczesnej), Museo degli Argenti (Muzeum Wyrobów Srebrnych),Galleria del Costume (Galeria Kostiumów).


Poza katedrą warto we Florencji zobaczyć jeszcze wiele inych kościołów; szczególnie interesujące są: Santissima Annunziata , Convento di San Marco , San Lorenzo , Santa Maria Novella , Ognissanti , Kaplica Branccachich , Santa Croce i San Miniato al Monte .

Santissima Annunziata (Piazza della Santissima Annunziata), została wzniesiona w 1250 roku przez zakon Serwitów, przebudowana w 1444-1481; na początku XVII wieku dodana została fasada komponująca się z zaprojektowaną przez Bruneleschiego fasadą (dziewięcioarkadową loiggią) stojącego na tym samym placu pierwszego w Europie (1444) sierocińca Spedale degli Innocenti. W kościele można zobaczyć "cudowny" (bowiem częściowo namalowany przez anioła) fresk Zwiastowanie z 1252 roku, a w krużganku klasztornym freski z początku XVI wieku (w tym Pochód Trzech Króli i Narodziny Marii Andrei del Sarto). Warto też zwrócić uwagę na inny krużganek, w miejscu istniejącego dawniej cmentarza, Chiostri dei Morti, z freskiem Madonna del Sacco tego samego artysty. W jednej z dziewięciu kaplic otaczających świątynię, przebudowanej przez Giambolognę na własny grobowiec, są płaskorzeźby i krycyfiks jego autorstwa; w krypcie innej (Cappella di San Luca) pochowany jest m. in. Benvenuto Cellini.

Na samym Piazza della Santissima Annunziata, uchodzącym za jeden z najpiękniejszych placów Florencji, oprócz kościoła i sierocińca stoi konny pomnik księcia Ferdynanda I dłuta Gimabologni, ukończony przez jego ucznia Pietro Tacca, którego dziełem są też dwie zdobiące plac fontanny.

Zespół sakralny dominikanów San Marco składa się z klasztoru (którego część, wokół krużganka Sant'Antonino, stanowi dziś muzeum - Museo di San Marco) i kościoła, konsekrowanego w 1443 roku w obecności ówczesnego papieża, Eugeniusza IV.

Klasztor św. Marka - Convento di San Marco (Piazza di San Marco), założony w XIII wieku, na zlecenie Cosimo il Vecchio został rozbudowany w XV wieku przez Michelozza (był też rozbudowywany i przebudowywany poźniej, w XVI, XVII i XVIII wieku). Największą bodaj atrakcją jest cykl fresków zdobiących krużganki, korytarze i cele klasztoru, autorstwa Fra Angelico - w tym. m. in. Zwiastowanie, Ukrzyżowanie, Złożenie do grobu i Noli me tangere. Warto też zobaczyć Ostatnią Wieczerzę Domenica Ghirlandaio, zaprojektowane przez Michelozza krużganki Sant'Antonino oraz wielką salę pełniącą funkcję scriptorium dla mnichów, ale też pierwszej w Europie biblioteki publicznej, a także zajrzeć do cel 12-14, zajmowanych niegdyś przez Savonarolę, który od 1491 roku był przeorem klasztoru (jego rękopisy, obok innych XV-wiecznych rękopisów, przechowywane są w blibliotece).

Bazylika św. Wawrzyńca - Basilica di San Lorenzo (Piazza di San Lorenzo) jest jednym z największych i najstarszych kościołów we Florencji. Poświęcony w 393 roku przez pewien czas pełnił funkcję katedry - później przejął ją kościół Santa Reparata, na którego miejscu stoi obecna katedra. San Lorenzo było kościołem parafialnym Medyceuszy. W 1419 roku Giovanni di Bicci de' Medici, protoplasta rodu, wyasygnował niezbędne środki i zlecił Filippo Bruneleschiemu przebudowę świątyni, którą ten rozpoczął, ale która została ukończona już po jego śmierci. W kościele warto zwrócić uwagę na brązowe ambony w nawie głównej autorstwa Donatella i kamienną płytę przed ołtarzem głównym oznaczającą miejsce spoczynku Cosimo il Vecchio, a także (w północnym transepcie) na nagrobek Donatella.

Fasada kościoła, choć Michał Anioł wykonał kilka projektów, do dziś pozostaje w stanie surowym. Dzwonnica została dobudowana w połowie XVIII wieku

Tuż obok bazyliki powstał poźniej zespół zwany Capelle Medicee (Piazza di Madonna degli Aldobrandini), złożony z tzw. nowej zakrystii (Sagrestia Nuova), zaprojektowanej przez Michała Anioła (w odróżnieniu od tzw. starej zakrystii kościoła San Lorenzo, zaprojektowanej przez Bruneleschiego i dekorowanej przez Donatella), i kaplicy Cappella dei Principi - mauzoleum Medyceuszy, którego budowę rozpoczął na początku XVII wieku Matteo Nigetti.

W mauzoleum, ze ścianami wyłożonymi marmurem i kamieniami półszlachetnymi, przykrytym wysoką na 59 m kopułą Buontalentiego (przypominającą kopułę katedry florenckiej), można podziwiać grobowce Medyceuszy dłuta Michała Anioła, uważane za arcydzieła artysty; nagrobki Medyceuszy znajdują się też w w krypcie i w obu zakrystiach.

Do całego zespołu San Lorenzo należy także mieszcząca ogromne zbiory bezcennych rękopisów zgromadzonych przez Medyceuszy biblioteka (Biblioteca Medicea Laurenziana), zaprojektowana także przez Michała Anioła i budowana początkowo przez niego, a później, po jego wyjeździe z Florencji, na podstawie jego projektów, przez jego następców, m. in. przez Bartolomea Ammanatiego, który w szczególności w 1559 roku wykonał zaprojektowane przez Michała Anioła słynne manierystyczne schody prowadzące do biblioteki.

Dominikański kościół Santa Maria Novella (Piazza di Santa Maria Novella) powstał na przełomie XIII i XIV wieku; fasada została przebudowana przez Albertiego w drugiej połowie XV wieku. Wnętrze kościoła jest trójnawowe, podzielone kolumnami, których rozstaw zmniejsza się w kierunku prezbirterium, co powoduje złudzenie, że kościół jest dłuższy, niż jest w rzeczywistości. Do kościoła przylega cmentarz i klasztor; część krużganków i klasztoru mieści obecnie muzeum.

Do najwybitniejszych dzieł sztuki w Santa Maria Novella należy słynny cykl ufundowanych przez Giovanniego Tornabuoniego fresków Domenica Ghirlandaia z końca XV w. przedstawiających sceny z życia Marii i św. Jana Chrzciciela, który można podziwiać w kaplicy za ołtarzem głównym (w kaplicy Tornabuonich).

Warto też zobaczyć:

• sławny, nowatorski fresk Tommasa Masaccia Trójca Święta z 1427 roku, zdobiący jedną ze ścian kościoła
• Kaplicę Strozzich (Cappella Strozzi di Montova) z ołtarzem wykonanym przez Andreę di Cione (Orcagna) i freskami jego brata, Narda di Cione inspirowanymi Boską Komedią Dantego,
• Kaplicę Filippa Strozziego (Cappella Filippo Strozzi) z freskami Filippina Lippiego (Św. Jan wskrzeszający Druzjanę i Św. Filip zabijający smoka),
• freski zdobiące tzw. Zielony Krużganek (Chiostro Verde) i sąsiadującą z nim Cappellone degli Spagnuoli (Kaplicę Hiszpańską).

Kościół Wszystkich Świętych - Ognissanti (Borgo Oginssanti 42), zbudowany w połowie XIII wieku, ale prawie całkowicie przebudowany w wieku XVII, z fasadą zaprojektowaną przez Mattea Nigettiego - był jednym z pierwszych barokowych dzieł architektury we Florencji. We wnętrzu można podziwiać freski Bottlicellego (Św. Augustyn) i Ghirlandaia (Św. Hieronim w swojej pracowni). Inny fresk Ghirlandaia, Ostatnią Wieczerzę, można zobaczyć w refektarzu klasztoru, a w jednej z kaplic w kościele jeszcze inny, Madonna della Misericordia, na którym podobno jedna z postaci przedstawia Ameriga Vespucchiego w wieku chłopięcym (świątynia była kościołem parafialnym rodziny Vespucchich).

Warto wiedzieć, że z przeznaczeniem na główny ołtarz tego kościoła powstał sławny obraz Maesta di Ognissanti Giotta (ok. 1310), obecnie w galerii Uffizi.

W kościele pochowany jest Sandro Boticelli.

Zamieszczone zdjecie przedstawia kościół karmelitów Santa Maria del Carmine (Piazza del Carmine), na lewym brzegu Arno, pochodzący z drugiej połowy XIII wieku, potem wielokrotnie przebudowywany (choć wciąż z nieukończoną fasadą). Kościół słynie ze sławnego cyklu fresków Żywot św. Piotra w tzw. kaplicy Brancacchich. Sama kaplica powstała na zamówienie kupca Felice Brancacchiego w 1422 roku, a freski, uchodzące za arcydzieła wczesnego Renesansu, malowali Masolino, jego uczeń Massaccio i wreszcie, po śmierci Masaacchia, Filippino Lippi.

Gotycki kościół Santa Croce (Piazza di Santa Croce), miejsce spoczynku Michała Anioła, Galileusza i wielu innych wielkich florentyńczyków - to świątynia franciszkańska, budowana od końca XIII w., konsekrowana w 1443 roku. Neogotycka dzwonnica została dobudowana w 1842 roku, również fasada uzyskała obecny wygląd dopiero w XIX wieku. W części klasztoru wokół krużganka mieści się muzeum sztuki sakralnej.

We wnętrzu warto zwrócić uwagę na freski Giotta i jego ucznia, Taddea Gaddiego. Arcydziełem architektury Renesansu jest kaplica Pazzich (Cappella de Pazzi, na zewnątrz kościoła) zaprojektowana przez Bruneleschiego. Wyjątkowym dziełem sztuki w kościele Santa Croce jest sławny krucyfiks Cimbauego, zniszczony w czasie powodzi w 1966 roku.

W kościele Santa Croce znajdują się nagrobki: Michała Anioła (nagrobek zaprojektowany przez Vasariego), Galileusza (nagrobek autorstwa Giulia Fogginiego z 1737 roku), Niccola Machiavellego (nagrobek autorstwa Innocenza Spinazziego z 1787 rok), Leonarda Bruniego (nagrobek wykonany przez Rosselina w 1447 roku), Vittoria Alfieriego (dłuta Canovy z 1810 roku), Gioachina Rossiniego (który był pochowany na cmentarzu Père Lachaise w Paryżu, ale w 1887 roku jego szczątki na prośbę rządu włoskiego zostały przeniesione do Santa Croce), i wielu innych. Można tu też zobaczyć nagrobek Dantego (pomnik Dantego stoi też przed kościołem) - jest to jednak cenotaf z 1829 roku, bowiem Dante zmarł na wygnaniu w Rawennie i tamże jest pochowany.

Romański kościół San Miniato al Monte został zbudowany w miejscu, gdzie wcześniej stała kaplica poświęcona św. Miniasowi (San Miniato) - męczennikowi, pochodzącemu z Armenii żołnierzowi rzymskiemu ściętemu za panowania cesarza Deciusa w III w. Kościół, budowany od początków XI wieku do początków XIII wieku, uchodzi za jeden z lepiej zachowanych romańskich świątyń w Toskanii i w ogóle za jeden z piękniejszych kościołów we Wloszech. Warto zwrócić uwagę na fasadę kościoła, a we wnętrzu na renesansową kaplicę Cappella del Crocefisso, zbudowaną przez Michelozza w 1448 roku, także na dekorację ścian i mozaiki w posadzce, wreszcie (na lewo od nawy głównej) na nagrobek Jacopa di Lusitania (portugalskiego kardynała, który zmarł we Florencji w 1459 roku).

• Pod adresem Via Santa Margherita 1, przy Via Dante Aligheri, mniej więcej w połowie drogi między Piazza Duomo i katedrą a Piazza della Signoria , stoi dom uchodzący za miejsce urodzenia Dantego (w rzeczywistości dom ten jest XX-wieczną rekonstrukcją XIII-wiecznego budynku, po którym pozostały zaledwie resztki) i pełniący funkcję muzeum poświęconemu życiu i twórczości Dantego.
  
  Warto przejść się po zaułkach w tej okolicy (i zajrzeć np. do małego parafialnego kościoła Santa Margherita de Cerchi z XI wieku, także wiązanego z Dantem - tam rzekomo poeta miał widywać Beatrice Portinari), ale samo muzeum nie jest interesujące - nie ma w nim żadnych eksponatów o wartości historycznej.

• Obaj, Girolamo Savonarola (1452-1498) i Niccolò Machiavelli (1469-1527), odegrali szczególną rolę w historii Florencji - pierwszy jako człowiek faktycznie rządzący w mieście od wkroczenia wojsk francuskich w roku 1494 (choć formalnie władzę, po ucieczce Piera di Lorenzo de' Medici, sprawowała Signoria) do roku 1498, gdy został skazany na śmierć i stracony na Piazza della Signoria, drugi jako bliski współpracownik Piera Soderiniego, faktycznego władcy Republiki Florenckiej od 1498 roku do powrotu do władzy Medyceuszy w 1512 roku, wówczas oskarżony przez nich o spisek, na pewien czas uwięziony i wygnany z miasta (choć później wrócił do Florencji, tamże umarł i został pochowany).

• Na początku listopada 1966 roku intensywne opady deszczu spowodowały znaczne podniesienie się poziomu wody w Arno i katastrofalną powódź we Florencji. Były ofiary w ludziach, zniszczeniu uległy liczne budynki i dzieła sztuki, których nie zdążono przenieść w bezpieczne miejsce. Woda dotarła aż na Piazza del Duomo, niszcząc drzwi Baptysterium św. Jana (odrywając 5 z 10 brązowych płaskorzeźb), zalała nisko położoną Bibliotekę Narodową (ogromne straty, podobno utracono ponad 1 mln pozycji), okolice kościoła Santa Croce (gdzie zniszczony został sławny krucyfiks Cimabuego), większość budynków uniwersytetu, sklepy złotników na Ponte Vecchio (choć sam most ocalał). Szacuje się, że zniszczeniu uległo ok. 1500 bezcennych dzieł sztuki.