Andora / Andorra la Vella

Andorra la Vella, w literaturze polskojęzycznej zwana najczęściej Andorą, jest stolicą państwa zwanego także Andorą, noszącego oficjalną nazwę Księstwa Andory (w języku katalońskim, który jest tu językiem urzędowym - Principat d’Andorra). Miasto leży na wysokości 1023 m n.p.m., w Pirenejach, 199 km na północ od Barcelony w Hiszpanii, 186 km na południe od Tuluzy we Francji (➤ mapka)(➤ mapka). Andorra la Vella liczy niecałe 25 tys. mieszkańców, zaś z sąsiadującą od wschodu miejscowością znaną jako Les Escaldes, z którą stanowi jeden organizm miejski - niemal dwukrotnie więcej. Miasto, znane od dawna jako strefa wolnocłowa, a obecnie także jako ośrodek narciarski, jest odwiedzane przez ok. 2,5 mln turystów rocznie. Dojazd: z południa, od strony La Seu d'Urgell w Hiszpanii, drogą N-145, a po przekroczeniu granicy drogą CG-1 (przez La Margineda i Santa Coloma ), zaś z Francji - drogą N-22, a po przekroczeniu granicy w El Pas de la Casa , drogą CG-2 i następnie CG-1; (➤ mapka)(➤ mapka).

Wiadomo, że tereny, na których leży dzisiejsza Andora, były zasiedlone już w czasach prehistorycznych. W końcu pierwszego tysiąclecia n.e. należały do utworzonej przez Karola Wielkiego tzw. Marchii Hiszpańskiej, strefy buforowej mającej chronić południowe granice państwa Franków przed Arabami. Osada leżąca w miejscu dzisiejszej stolicy Księstwa Andory zaczęła pełnić tę rolę w 1278 roku, gdy hiszpańscy biskupi rezydujący w La Seu d'Urgell i francuscy feudalni władcy Foix, wcześniej walczący o panowanie nad Andorą, uzgodnili, że odtąd będą nią wspólnie zarządzać. W 1607 roku prawa hrabiów Foix przeszły na królów Francji, a później na prezydentów Republiki Francuskiej; w każdym razie hiszpańsko-francuskie współrządzenie Andorą przetrwało aż do 1993 roku, gdy w referendum powszechnym uchwalona została pierwsza w historii konstytucja Księstwa Andory, odtąd niepodległego demokratycznego państwa, dziś pełnoprawnego członka ONZ i Rady Europy (biskupi La Seu d'Urgell i prezydenci francuscy zachowali wprawdzie pełnioną wspólnie funkcję głowy państwa Księstwa Andory, jednak ich kompetencje ograniczają się dziś jedynie do funkcji reprezentatywnych i niektórych spraw międzynarodowych, w tym ochrony suwerenności Andory i nienaruszalności jej granic).


Andorra la Vella leży nad rzeką La Valira, na południowy zachód od miejsca, gdzie dwie rzeki, jedna płynąca z północy (zwana najczęściej Valira del Nord), druga ze wschodu (Valira de l'Orient) łączą się tworząc rzekę znaną jako Gran Valira (lub krócej Valira, La Valira), wpadającą dalej, w Hiszpanii, w La Seu d'Urgell, do największej rzeki Katalonii, rzeki Segre, dopływu Ebro. Sama Andorra la Vella jest stolicą jednej z siedmiu tzw. parafii (parròquies) Andory i jedną z trzech miejscowości tej parafii (obok wspomnianych wyżej miasteczek znanych jako La Margineda i Santa Coloma). Bezpośrednio sąsiaduje z miejscowością Les Escaldes (częścią stolicy innej parafii, Escaldes-Engordany), tworząc z nią jeden organizm miejski; umowna granica między parafiami biegnie wzdłuż ulicy Carrer de la Unio i dalej wzdłuż ulicy Carrer de la Valira, i dalej, zaraz za mostem na Valirze, drogą CG-3, trzecią z głównych dróg Andory (obok wspomnianych wyżej CG-1 i CG-2), prowadzącą na północ. Markerem oznaczona jest główna atrakcja Les Escaldes - słynne, znane już w czasach rzymskich termy znane pod nazwą El Centre Termolúdic Caldea; marker oznacza interesujące muzeum perfum (Museu del Perfum). Jadąc drogą CG-1 najłatwiej dotrzeć do centrum miasta zjeżdżając z CG-1 w punkcie oznaczonym markerem lub .

Za główny zabytek miasta Andory uchodzi budynek zwany Casa de la Vall - dawny prywatny dom warowny, obecnie siedziba parlamentu (częściowo udostępniony dla turystów - zwiedzanie z przewodnikiem); w pobliżu warto rzucić okiem na zabytkowy budynek Casa Bauró , dziś będący siedzibą głównej biblioteki Andory (Biblioteca Nacional d'Andorra). Głównym kościołem jest pochodzący z przełomu XI i XII wieku (w XX wieku przebudowany) kościół św. Stefana (Església de Sant Esteve); miłośników architektury romańskiej może też zainteresować niewielka kaplica św. Andrzeja (Sant Andreu), oznaczona markerem .

Główną ulicą handlową Andory - a warto pamiętać, że jeszcze do niedawna właśnie sklepy uchodziły za najważniejszą atrakcję turystyczną miasta - jest Avinguda de Meritxell (biorąca swą nazwę od nazwy niewielkiej miejscowości w parafii Canillo, gdzie znajduje się sanktuarium będące centrum kultu patronki Andory, Matki Bożej z Meritxell), zaczynająca się w pobliżu placów Plaça Príncep Benlloch i Plaça Rebés , i prowadząca stąd na wschód do mostu na Valirze, w pobliżu Plaça de la Rotonda , i następnie (za mostem zaczyna się odcinek dostępny tylko dla pieszych) do punktu oznaczonego markerem , gdzie zaczyna się Avinguda de Carlemany, główna ulica handlowa Les Escaldes.


W ostatnich latach Andorra la Vella staje się ośrodkiem turystycznym coraz częściej odwiedzanym przez osoby zainteresowane nie tylko lub nawet nie przede wszystkim sklepami i instytucjami finansowymi.

Główną atrakcją przyciągającą gości jest położony na północ od stolicy tzw. region Vallnord, obejmujący w szczególności park krajobrazowy z wysokim na 2942 m n.p.m. najwyższym szczytem Andory, znanym jako Pic de Coma Pedrosa , mogący funkcjonować jako całoroczny region turystyczny (turystyka piesza i rowerowa), ale będący głównie nowoczesnym, dysponującym bogatą infrastrukturą ośrodkiem narciarskim, mniejszym niż największy region narciarski Andory, Grandvalira, ale równie interesujący.

Vallnord powstał z połączenia trzech wcześniej istniejących odrębnych ośrodków: Pal w pobliżu miejscowości o tej samej nazwie , Arinsal, w pobliżu miejscowości Arinsal i Arcalis. Tereny Pal i Arinsal są połączone; Arcalis leży dalej na północ (trzeba dojechać drogą CG-3 ok. 20 km przez miejscowości Llorts i El Serrat). Łącznie region Vallnord oferuje prawie 70 wyciągów i ok. 100 km tras narciarskich o różnym stoponiu trudności (tereny Pal i Arinsal uchodzą za łatwiejsze, Arcalis za odpowiedni dla narciarzy bardziej zaawansowanych, w tym uprawiających narciarstwo pozatrasowe), a także wszelkiego rodzaju atrakcje zimowe (snow parki, specjalne atrakcje dla dzieci, psie zaprzęgi, itp.).