Antalya

Duże miasto (ok. 1 mln mieszkańców) w południowo-zachodniej Turcji, na wybrzeżu Morza Śródziemnego, nad zatoką Antalya, otoczone górami Taurus, na terenach starożytnej Pamfylii, 544 km na południowy zachód od Ankary i 714 km na południe od Stambułu (➤ mapka)(➤ mapka). Stolica prowincji o tej samej nazwie, a także całej tzw. Riwiery Tureckiej, i jeden z najważniejszych jej kurortów skupiający, jak się szacuje, ok. 30% całego ruchu turystów zagranicznych w Turcji - samą Antalyę ma odwiedzać rocznie ponad 10 milionów turystów. Do Antalyi można dojechać samochodem autostradą D-650 (z północy) lub autostradą D-400 biegnącą wzdłuż wybrzeża Morza Środziemnego; dojeżdżają tu też autokary z większości miast tureckich. Zdecydowana większość turystów, zwłaszcza zagranicznych, dociera do Antalyi samolotem; lotnisko Antalya Havalimanı położone ok. 10 km na wschód od centrum miasta, z dwoma terminalami zagranicznymi i jednym krajowym, obsługuje loty z większości ważniejszych portów lotniczych Europy Zachodniej i oczywiście ze Stambułu. W Antalyi nie ma stacji kolejowej.

Według większości źródeł Antalya została założona około 150 roku p.n.e. przez króla Pergamonu Attalosa II jako baza dla floty wojennej (aczkolwiek z najnowszych badań zdaje się wynikać, że miasto istniało już wcześniej, co najmniej w III wieku p.n.e.) - miało wówczas nosić nazwę "Attalia" (Αττάλεια), co później, pod panowaniem tureckim, zmieniło się w "Adalię" i wreszcie w "Antalyę". Po śmierci Attalosa III w 133 roku p.n.e., ostatniego władcy z dynastii Attalidów, dobrze prosperujące miasto, na mocy jego testamentu, przeszło w ręce Rzymian.

Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego Antalya, pozostając pod władzą Bizancjum, mimo nękających miasto od VII wieku najazdów arabskich przeżywała w dalszym ciągu okres rozkwitu, stając się m.in. siedzibą biskupstwa. Po upadku Konstantynopola miasto przechodziło wielokrotnie z rąk do rąk (przez pewien czas pozostając w rękach Turków seldżuckich), by ostatecznie, w 1423 roku, znaleźć się w granicach Imperium Osmańskiego.


Na początku XX wieku Antalya była jeszcze stosunkowo niewielkim miastem (liczącym około 25 tysięcy mieszkańców różnej narodowości i różnych wyznań), pozostając takim również po I wojnie światowej i po powstaniu, w 1923 roku, Republiki Turcji. Gwałtowny rozwój miasta zaczął się dopiero kilkadziesiąt lat temu, w latach 70. XX wieku, wraz z dynamicznym, trwającym do dziś rozwojem turystyki. Zdecydowaną większość turystów zagranicznych przyjeżdżających do Antalyi stanowią klienci biur podróży, które oferują całościową organizację pobytu. Szczególna atrakcyjność tej destynacji turystycznej wynika z położenia geograficznego, pięknych widoków, ciepłego morza i długiego lata oraz możliwości poznania licznych zabytków sięgających Starożytności i bogatego życia kulturalnego regionu. Baza turystyczna regionu jest dobrze rozwinięta, oferuje także pobyty na zasadach "all-inclusive" w wielogwiazdkowych hotelach, których można w czasie pobytu nie opuszczać, korzystając z plaży, basenów, spa, i innych tego typu atrakcji.

Większość zabytków Antalyi znajduje się w granicach Kaleiçi - Starego Miasta, leżącego w centralnej części aglomeracji, na wschód i południowy wschód od portu jachtowego , którego początki sięgają czasów rzymskich i z którego dziś zaczynają rejsy statki wycieczkowe pływające po okolicznych wodach zatoki. Kaleiçi (jak większość "Starych Miast") - to otoczony pozostałościami dawnych murów obronnych labirynt wąskich, krętych, brukowanych uliczek, z pochodzącymi z czasów rzymskich, bizantyjskich, seldżuckich, osmańskich i współczesnych zabudowaniami mieszczącymi hotele, pensjonaty, restauracje, bary, kluby i sklepy z pamiątkami.

Za główne zabytki Kaleiçi uchodzą: tzw. Żłobkowany (lub: Żłobiony) Minaret (Yivli Minare) (pozostałość dawnego meczetu z XIII wieku, symbol miasta), wieża zegarowa (Saat Kulesi) , zbudowana w 1244 roku, za czasów sułtana seldżuckiego Alâeddina I Keykobada, jako fragment murów miejskich, a zarazem jako wejście na Stare Miasto, tzw. brama Hadriana , pochodząca z II wieku n.e., tzw. Ucięty (lub: Ścięty) Minaret (Kesik Minare) z czasów seldżuckich, oraz wieża zwana Hıdırlık Kulesi ,pochodząca z II wieku n.e. (a według niektórych źródeł z I wieku n.e.), później przebudowywana, pełniąca m.in funkcję latarni morskiej i elementu murów obronnych. Za wieżą Hıdırlık Kulesi, na południe i południowy wschód, rozciga się rozległy park zwany Karaalioğlu Parkı , z pięknymi widokami na port jachtowy, na miasto, zatokę Antalya i góry.


Głównym placem Antalyi jest Plac Republiki (Cumhuriyet Meydanı) , z konnym pomnikiem Mustafy Kemala Atatürka (1881-1938) , współtwórcy i pierwszego prezydenta Republiki Turcji. Plac jest miejscem, gdzie odbywają się czasowe wystawy na wolnym powietrzu i różnego rodzaju imprezy. Mniej więcej równoleżnikowo obok placu przebiega jedna z głównych ulic miasta, Cumhuriyet Caddesi (ul. Republiki); na wschód w stronę wspomnianej wyżej Wieży Zegarowej i dalej, do skrzyżowania z Atatürk Caddesi, zaś na zachód do skrzyżowania z Anafaltalar Caddesi, gdzie zaczyna się jej przedłużenie, Konyaaltı Caddesi, prowadzące w stronę słynnego Muzeum Archeologicznego (zob. niżej) i dalej w kierunku jednej z dwu głównych plaż Antalyi, plaży Konyaaltı.
Najstarszym zabytkiem starego miasta, poza wspomnianą wieżą Hıdırlık Kulesi, jest tzw. brama Hadriana.

Brama Hadriana (w angielskich źródłach zwana też Triple Gate) - to pozostałość łuku triumfalnego zbudowanego w starożytnej Attalei w II wieku n.e. dla uczczenia przybywającego do miasta cesarza Hadriana (który odwiedził je w 130 roku n.e.). Brama Hadriana jest jednym z wejść na Stare Miasto (od strony wschodniej), stanowiącym niegdyś część murów (na zdjęciu obok widać fragment jednej z wież stojących po obu stronach wejścia); zachowały się trzy łuki i cztery kolumny, stojące na piedestałach przed filarami bramy (nie zachowała się natomiast górna, niegdyś istniejąca kondygnacja łuku). Wszystkie przewodniki turystyczne zwracają uwagę na głębokie koleiny wyżłobione w dawnej ulicy pod bramą przez przejeżdżające tamtędy wozy.
Widoczny na zdjęciu obok minaret, zwany Żłobkowanym (lub: Żłobionym) Minaretem - Yivli Minare - pochodzi z czasów jednego z najwybitniejszych sułtanów seldżuckich, Alâeddina I Keykobada: powstał na jego zlecenie dla uczczenia ojca Alâeddina, zdobywcy Antalyi. Minaret ma 38 m wysokości; stoi na kwadratowej kamiennej podstawie. Czerwone cegły, z którego jest zbudowany, były obłożone turkusowymi fajansowymi płytkami; na szczyt prowadzi podobno 90 stopni. (Na lewo od minaretu, w głębi, widoczna jest wspomniana wyżej Wieża Zegarowa ).

Minaret został zbudowany w 1230 roku, razem z meczetem zwanym meczetem Alâeddina (Alâeddin Camii, albo Ulu Camii, także Yivli Minare Camii). W XIV wieku meczet ten jednak został zniszczony, a następnie odbudowany w 1373 roku, za czasów sułtana Mehmed Beya. Ów nowy meczet, pełniący do dziś swoje funkcje, z trzema parami kopuł i dwunastoma kolunami, uchodzi za jedną z najstarszych budowli tego typu na terenie Anatolii. Jednak nie on, lecz Żłobkowany Minaret, zbudowany razem z wcześniejszym meczetem, uważany jest za najsłynniejszy zabytek Antalyi i symbol miasta.


Drugim słynnym minaretem Antalyi, stojący także na Starym Mieście, jest tzw. Ścięty (lub: Ucięty) Minaret, Kesik Minare - wyglądający jak wieża pozbawiona szczytu. Pierwotnie wznosiła się w tym miejscu świątynia rzymska, zbudowana w II wieku n.e. W VII wieku została przekształcona w kościół bizantyjski, zniszczony poźniej podczas najazdów arabskich. W X wieku budowla została odbudowana, lecz po zdobyciu Antalyi przez Seldżuków kościół został przekształcony w meczet, do którego dobudowano minaret. W 1361 roku, gdy Antalya została odzyskana przez chrześcijan w czasie jednej z wypraw krzyżowych, meczet ponownie stał się kościołem, by wreszcie w czasie, gdy regentem w państwie osmańskim był Şehzade Korkut, syn sułtana osmańskiego Beyazit II, wrócić do roli świątyni muzułmańskiej. Meczet Korkuta pełnił tę funkcję aż do wielkiego pożaru w 1846 roku, gdy, zbudowany z drewna, całkowicie spłonął, odsłaniając ruiny wcześniejszych budowli z kamienia; częściowo zachował się także zbudowany z kamienia Kesik Minare - nie pełniący dziś już jednak funkcji religijnych.
Dwiema głównymi plażami Antalyi są plaża Konyaaltı i plaża Lara.

Długa na 7 km plaża Konyaaltı (Konyaaltı Plaji) jest usytuowana w zachodniej części miasta, ciągnąc się od klifów w stronę gór Beydağları. Wzdłuż plaży stoją hotele, funkcjonują liczne bary, kawiarnie i kluby. Plaża Lara , z nieprzerwanym długim ciągiem cztero- i pięciogwiazdkowych hoteli (z usługami "all-inclusive"), leży po przeciwnej, wschodniej stronie miasta.

Markerem oznaczona jest jedna z najbardziej znanych atrakcji Antalyi - tzw. dolny wodospad Düden (Aşagi Düden Şelalesi), jeden z grupy wodospadów nazywanych wspólnie wodospadami Düden, tworzących się na rzece o tej samej nazwie. Górny wodospad Düden (Yukari Düden Şelalesi) położony jest nieco ponad 10 kilometrów na północny-wschód od Antalyi (dojazd busem). Dolny wodospad, o wysokości 60 m, wpadający wprost do morza, najlepiej jest oglądać ze statku wycieczkowego, kursującego po zatoce.

Muzeum Archeologiczne w Antalyi (Antalya Müzesi) , najważniejsze muzeum miasta, uchodzi za jedno z największych, najlepszych i najważniejszych muzeów w Turcji w ogóle. Zostało założone w 1922 roku (jeszcze przed powstaniem Republiki Turcji) i w początkach swego istnienia funkcjonowało w meczetach na Starym Mieście. Obecny budynek mieszczący muzeum usytuowany jest w dzielnicy Konyaaltı, 2 km na zachód od centrum miasta. Nowocześnie urządzone muzeum obejmuje 13 sal wystawowych oraz galerię na wolnym powietrzu. Prezentowana kolekcja obejmuje około 5 tysięcy eksponatów z południowej Anatolii, zwłaszcza z Pamfilii (w tym m.in. przedmioty pochodzące z jaskini Karain i z pobliskiego Perge), z epok od prehistorycznej, greckiej, hellenistycznej, rzymskiej (wspaniały zbiór rzymskiej rzeźby z II wieku), bizantyjskiej, seldżuckiej , wreszcie osmańskiej.

• Antalya może być dobrą bazą wypadową do zwiedzania okolic (Phaselis, Termessos, Perge, Aspendos, Side); z Fethiye do Antalyi prowadzi słynny szlak trekkingowy zwany "drogą licyjską" - omówienie w przygotowaniu.