Colmar

Colmar (niem. Kolmar) - to miasto (ok. 67 tys. mieszkańców) w północno-wschodniej Francji, położone u stóp Wogezów, 73 km na południowy zachód od Strasburga , 65 km na północny zachód od Bazylei w Szwajcarii, 150 km na południowy wschód od Nancy , stolicy Lotaryngii, 158 km na południowy zachód od Karlsruhe i 50 km na zachód od Fryburga Bryzgowijskiego (Freiburg im Breisgau) w Niemczech. Po Strasbourgu i Miluzie Colmar jest trzecim największym miastem Alzacji i stolicą jednego z dwóch departamentów Alzacji, znanego jako Haut-Rhin (➤ mapka)(➤ mapka). Colmar jest uważane za jedno z najpiękniejszych miast Alzacji, słynącym z dobrze zachowanej starówki, licznych zabytków oraz interesujących muzeów, z których za najważniejsze uchodzi Musée Unterlinden (jedno z najpopularniejszych muzeów we Francji) ze słynnym Ołtarzem z Isenheim z początków XVI wieku. Miasto leży też na tzw. alzackim szlaku winnym i nazywane jest "stolicą win alzackich" ("capitale des vins d'Alsace"). Dojazd autostradą A35 (E25), z której trzeba zjechać jednym ze zjazdów: 23 (na drogę D83 i następnie D201), 24, 25 lub 26 (na drogę 201).

Tereny północno-wschodniej Francji były zasiedlone już w czasach prehistorycznych, ale pierwsze wzmianki o Colmar (pod nazwą "Columbarium") pochodzą z pierwszej połowy IX wieku. W tym czasie i w następnych stuleciach miasto szybko rozwijało się jako ważny ośrodek handlowy regionu, uzyskując w 1226 roku, za ponawania w Świętym Cesarstwie Rzymskim Fryderyka II Hohenstaufa (który odwiedził miasto w 1235 roku), status wolnego miasta cesarskiego. Od 1354 roku Colmar należało do pozostającego w granicach cesarstwa do 1679 roku dekapolu miast alzackich, ze stolicą w Haguenau.


W 1575 roku miasto przyjęło reformację (pozostawiając jednak mieszkańcom wolność wyznania). Podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648) Colmar zostało w 1632 roku zajęte na dwa lata przez wojska szwedzkie. Później jednak rejon dzisiejszej Alzacji znalazł się pod kontrolą Francji - wojska Ludwika XIV zdobyły Colmar w 1673 roku, a sześć lat poźniej miasto zostało przyznane Francji na mocy traktatów z Nijmegen; dekapol alzacki przestał wówczas istnieć, a obowiązująca w Colmar wolność wyznania została zawieszona. Dwa stulecia później, po porażce Francji w wojnie francusko-pruskiej, w wyniku podpisania traktatu frankfurckiego, Colmar, wraz całą Alzacją, znalazło się w granicach Cesarstwa Niemieckiego, jako jedno z miast prowincji Alzacja-Lotaryngia. Po pierwszej wojnie światowej, na mocy traktatu wersalskiego, Colmar wróciło do Francji, podczas drugiej wojny światowej, w 1940 roku, zostało ponownie przejęte przez Niemców, by ostatecznie wrócić pod kontrolę francuską dopiero w lutym 1945 roku, po bitwie o centralną Alzację (bitwa o "Poche de Colmar"), pozostającą wówczas (inaczej niż północna i południowa Alzacja oraz wschodnia Lotaryngia, zajęte już przez aliantów) wciąż w rękach Niemców.
Mimo wojen prowadzonych wokół Colmar przez stulecia miasto nie zostało nigdy zniszczone - czemu w znacznym stopniu zawdzięcza swoje znaczenie jako destynacji turystycznej. Jedną z głównych atrakcji Colmar jest dobrze zachowana, stosunkowo rozległa starówka - zabudowana w większości charakterystycznymi dla architektury alzackiej białymi lub kolorowymi domami o konstrukcji ryglowej (ze szkieletem najczęściej z drzewa kasztanowego) - rozciągająca się wokół Placu Katedralnego (Place de la Cathédrale), z dominującą nad nim kolegiatą św. Marcina (Collégiale Saint-Martin) oraz biegnącej z południowego zachodu na północny wschód jednej z głównych ulic miasta, Grand Rue . Markerem oznaczony jest neoklasycystyczny ratusz - Hôtel de ville de Colmar, z końca XVIII wieku. Drugim popularnym wśród turystów rejonem miasta są dzielnice na południowy wschód od dawnej komory celnej, zwanej Koïfhus (stojącej u zbiegu Grand Rue i rue des Marchands , drugiej głównej ulicy Starego Miasta) i placu znanego jako Place de la Ancienne Douane - w tym leżące na obu brzegach rzeki Lauch (La Lauch) dawna dzielnica garbarzy (Quartier des Tanneurs, okolice rue des Tanneurs i dawna dzielnica rybaków (wzdłuż rue de la Poisonnerie ) oraz tzw. Mała Wenecja (La Petite Venise), stanowiąca niegdyś część ufortyfikowanej dzielnicy miasta, znanej jako Quartier de la Krutenau (okolice rue Turenne ), gdzie w domach położonych tuż nad rzeką mieszkali ogrodnicy handlujący warzywami, pływający łódkami przypominającyjmi w kształcie gondole weneckie.

W większości przewodników turystycznych jako największa atrakcja Colmar wymieniane jest muzeum sztuki znane jako Muzeum Unterlinden (Musée Unterlinden). Jeśli chce się zacząć zwiedzanie Colmar od wizyty w tym muzeum (co jest jedną z dobrych koncepcji zwiedzania miasta), najlepiej będzie zostawić samochód (na 3 godziny bezpłatnie) na nieodległym dużym (ok. 400 miejsc) parkingu Place Scheurer-Kestner (na północ od ulicy rue des Ancêtres).

Muzeum, będące jednym z najczęściej odwiedzanych muzeów we Francji, mieści się XIII-wiecznym budynku dawnego klasztoru dominikańskiego stojącym dziś pod numerem 1 przy ulicy rue Unterlinden. Za najwybitniejsze eksponowane tu dzieło uchodzi tzw. Ołtarz z Isenheim (fr. Issenheim), uważane za arcydzieło gotycko-renesansowe retabulum ołtarzowe, autorstwa rzeźbiarza Niklausa von Hagenau i malarza Matthiasa Grünewalda (1480-1528), ukończone (według większości źródeł) w roku 1515, a wykonane dla kościoła klasztoru zakonu szpitalnego św. Antoniego w Isenheim. Poza tym muzeum szczyci się nadzwyczaj bogatymi zbiorami sztuki (malarstwo, rzeźba) od Średniowiecza do Baroku, prezentującymi przede wszystkim twórczość artystów Nadrenii (do najcenniejszych należą m.in. dzieła urodzonego w Colmar w 1450 roku Martina Schongauera, zmarłego w 1491 roku), ale także kolekcją sztuki XIX- i XX-wiecznej (obejmującą m.in. dzieła Renoira, Picassa, Légera i Braque'a) oraz zbiorami archeologicznymi.

Uwaga. W chwili obecnej (luty 2015) z powodu prowadzonych prac związanych z renowacją Muzeum Unterlinden Ołtarz z Isenheim jest udostępniony publiczności w położonym niedaleko kościele dominikanów; zakończenie renowacji pomieszczeń muzeum jest zapowiadane na kwiecień 2015.

Niedaleko Muzeum Unterlinden, w odległości paru minut spacerem, biegnie chętnie odwiedzana przez turystów ulica rue des Têtes, przy której pod numerem 19 stoi jeden z najbardziej znanych budynków Colmar, tzw. Dom pod Głowami - Maison des Têtes (dawna giełda winna), zwieńczony renesansowym szczytem, z fasadą (i okiennym wykuszem) ozdobionym licznymi (ponad 100) "głowami" ludzi i zwierząt, z 1609 roku.

Markerem oznaczony jest stojący niedaleko dawny kościół dominikanów (Eglise des Dominicains) w stylu gotyku reńskiego. Jego początki sięgają końca XIII wieku (gdy rozpoczęto budowę prezbiterium). Obecna budowla pochodzi z XIV i XV wieku. Kościół od dawna jest zsekularyzowany i funkcjonuje jako muzeum: można tu m.in. podziwiać główne dzieło Martina Schongauera, Madonna w ogrodzie różanym (La Vierge au Buisson de Roses) z 1473 roku (obraz do 1972 roku znajdujący się w kościele św. Marcina, skradziony stamtąd, lecz wkrótce potem odnaleziony), a także - czasowo - wspomniany wyżej Ołtarz z Isenheim; warto też zwrócić uwagę na liczne inne dzieła sztuki sakralnej (w tym ołtarze) oraz na witraże.

W odległości kolejnych kilku minut spaceru, na południowy wschód od kościoła dominikanów, znajduje się uchodzący za główny plac Colmar - Plac Katedralny (Place de la Cathédrale), z kościołem św. Marcina pełniący dziś funkcję kościoła parafialnego, ale dawniej mającym większe znaczenie, zwanym też kolegiatą św. Marcina (Collégiale Saint-Martin) lub nawet katedrą.

Kościół - gotycka świątynia będąca wynikiem przeprowadzonej w latach 1234-1365 przebudowy wcześniejszej bazyliki romańskiej, podjętej na polecenie papieża Grzegorza IX - ma jedną wysoką na 72 m wieżę (projektowane były dwie wieże flankujące fasadę, ale ukończona została tylko południowa) i cenny wczesnogotycki portal w południowym ramieniu transeptu; we wnętrzu (w znacznym stopniu zniszczonym podczas Rewolucji Francuskiej) warto zwrócić uwagę na gotyckie rzeźby i dobrze zachowane średniowieczne witraże. Zdjęcie obok przedstawia południową wieżę i południowe ramię transpetu świątyni.

Kościół św. Marcina jest największym kościołem Colmar i jednym z największych w całym departamencie Haut-Rhin.

W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła św. Marcina, w południowej pierzei placu katedralnego, stoją dwa budynki należące do najcenniejszych zabytków miasta: Ancien corps de garde de Colmar oraz tzw. Maison Adolph.

Oba są widoczne na zdjęciu zamieszczonym obok. Maison Adolph (w środku) - to jeden z najstarszych zachowanych budynków Colmar, zbudowany w stylu gotyku niemieckiego prawdopodobnie ok. 1350 roku. Z prawej, z fasadą nieco cofniętą w stosunku do Maison Adoplph, widać renesansowy budynek dawnej kordegardy (Ancien corps de garde de Colmar) z 1575 roku, stojący na miejscu wcześniej istniejącej kaplicy św. Jakuba. Wąskie przejście między kordegardą a budynkiem sąsiednim (za Maison Adoplph), zwane kiedyś Kragengässlein, pozwala przejść z placu katedralnego do rue des Marchands ; na rogu rue des Marchands i krótkiej rue Mercière, prowadzącej od kościoła św. Marcina na południe, stoi renesansowy Maison Pfister , z wieżyczką, oknem wykuszowym i drewnianym rzeźbionym balkonem, udekorowany freskami, z 1537 roku. Tuż obok - Musée Bartholdi , dom, w którym urodził się Frédéric Auguste Bartholdi (1834-1904), francuski rzeźbiarz najbardziej znany jako autor projektu słynnej nowojorskiej Statui Wolności (jej kopia stoi na jednym z rond na drodze D83); dziś urządzone tu jest muzeum poświęcone życiu i twórczości artysty.


Jeśli ulicą rue des Marchands pójdzie się od skrzyżowania z rue Mercière na południowy wschód, po paru minutach dojdzie się do skrzyżowania rue des Marchand z Grand Rue, niegdyś wyznaczającego centrum Colmar. Tu, po południowo-wschodniej stronie Grand Rue stoi gotycki budynek , widoczny na zdjęciu obok (w głębi po prawej stronie) znany jako Koïfhus (lub Ancienne Douane), zbudowany w 1480 roku, w którym mieścił się kiedyś dom handlowy i komora celna; na piętrze odbywały się spotkania przedstawicieli dekapolu alzackiego (dopóki istniał), a także władz miasta. Później budynek pełnił różne funkcje - w XIX wieku był w tak złym stanie, że planowano nawet jego rozbiórkę, poźniej jednak został wyremontowany i dziś jest miejscem, w którym organizowane są różne imprezy publiczne.

Niedaleko tego miejsca, nieco na północ, stoi przy Grand Rue protestancki kościół św. Mateusza (Église Saint-Matthieu de Colmar), dawny kościoł franciszkanów, w latach 1715-1939 służacy zarówno katolikom jak protestantom, z cennymi witrażami z XIV i XV wieku. Idąc jeszcze dalej na północ Grand Rue, a potem jej przedłużeniem, rue Vauban, można dotrzeć do szczególnej atrakcji Colmar, Muzeum Zabawek (Musée du Jouet et du Petit Train, 40, Rue Vauban), otwartego w 1993 roku.

Jeśli natomiast przejdziemy przez podcienia Koïfhus na drugą stronę budynku, znajdziemy się na kolejnym ważnym placu Colmar, zwanym Place de la Ancienne Douane (z fontanną będącą dziełem Bartholdiego); na południe i południowy wschód od tego placu rozciągają się wspomniane już wyżej historyczne dzielnice Colmar położone na obu brzegach rzeki Lauch , w tym "mała Wenecja" (La petite Venise).

Najbardziej spektakularne widoki "małej Wenecji" oferują dwa miejsca: jednym jest oznaczony markerem most, którym rzekę Lauch przekracza rue Turenne , drugim most, którym w punkcie przejeżdża się nad tą rzeką bulwarem Saint-Pierre (zdjęcie zamieszczone powyżej jest zrobione właśnie z tego miejsca).

Nazwa ulicy rue Turenne pochodzi od nazwiska żyjącego w latach 1611-1675 marszałka Francji, wybitnego dowódcy wojskowego Ludwika XIV, który w 1674 roku tę właśnie ulicę wybrał jako drogę triumfalnego wkroczenia do Colmar, zdobytego przez wojska francuskie. Okolice rue Turenne, w tym wspomniany przed chwilą most , mogą być, podobnie jak parking w pobliżu Muzeum Unterlinden, o którym była mowa wyżej, dobrym punktem wyjścia do zwiedzenia południowych dzielnic zabytkowej części Colmar. Na rue Turenne jest sporo miejsc do zaparkowania samochodu (od drogi D201 najwygodniej jest tu dojechać ulicą rue de la Semm, a potem Route de Bâle), drugi parking w tej okolicy znajduje się na placu znanym jako Place des 6 Montagnes Noires , po drugiej stronie rzeki (oba parkingi są płatne).

Place des 6 Montagnes Noires jest miejscem, gdzie zaczyna się wspominana już wyżej Grand Rue. Można stąd pójść na północy wschód aż do skrzyżowania z rue des Marchand, by tu przejść przez Koïfhus na Place de la Ancienne Douane . Stąd ulica rue des Tanneurs doprowadzi nas do rzeki. Zaraz za zabytkowym neo-barokowym budynkiem hali targowej (Marché couvert de Colmar) z 1865 roku, po przejściu na drugi brzeg rzeki, należy skręcić w prawo, by idąc malowniczym nabrzeżem zwanym Quai de la Poisonnerie , a potem rue de la Posionnerie, wrócić do rue Turenne (warto, będąc w tej okolicy, pamiętać o znajdującym się założonym w 1859 roku, interesującym muzeum przyrodniczym i etnograficznym - Musée d'histoire naturelle et d'ethnographie , z wejściem zarówno od strony rue Turenne, jak od strony rue de la Poisonnerie).