Ferrara

Miasto (nieco ponad 130 tys. mieszkańców) w północnych Włoszech, w regionie Emilia-Romania. Niegdyś siedziba potężnego rodu d'Este. Ferrara leży tuż przy biegnącej południkowo autostradzie A13 , między Padwą (77 km) a Bolonią (51 km), w pobliżu skrzyżowania tejże autostrady z drogą Raccordo Austradale Ferrara - Porto Garibaldi biegnącą na wschód, w stronę Adriatyku (➤ mapka)(➤ mapka).

Pierwsze wzmianki o Ferrarze (jako mieście wchodzącym w skład podległego Bizancjum egzarchatu Rawenny, istniejącego w latach 584-751) pochodzą z VIII wieku, jednak historia miasta jako ważnego centrum politycznego, gospodarczego i kulturalnego zaczyna się wraz z przejęciem władzy w XIII wieku przez ród d'Este i trwa aż do roku 1598, gdy pod naciskiem papiestwa d'Este musieli się wycofać z Ferrary do Modeny.

Szczególne znaczenie dla rozwoju miasta miało panowanie Herkulesa (Ercole) I d'Este (1431-1505), potężnego przywódcy politycznego, ale też w owym czasie bodaj najważniejszego, obok Medyceuszów we Florencji, mecenasa kultury na Półwyspie Apenińskim, a także jego (i Eleonory Aragońskiej) syna, Alfonso I, trzeciego męża Lukrecji Borgii, księcia Ferrary w czasach pierwszej fazy tzw. wojen włoskich na przełomie XV i XVI wieku, walczącego przeciwko papiestwu i za to w 1509 roku przez papieża Juliusza II ekskomunikowanego.


Do najważniejszych atrakcji Ferrary należą: zamek Castello Estense i katedra (Cattedrale di San Giorgio) wraz z muzeum (Museo della Cattedrale), a także Palazzo Comunale .

Budowę Castello Estense - warownego ceglanego zamku z potężnymi bastionami, otoczonego fosami - rozpoczęto w 1385 roku; później był wielokrotnie przebudowywany. Początkowo budynek był twierdzą wojskową, w końcu XV wieku stał się główną siedzibą rodu d'Este, wcześniej rezydującego w ratuszu.

Palazzo Comunale (Piazza Municipale 2), którego budowę zaczęto w pierwszej połowie XIII wieku (później wielokrotnie przebudowywany), był pierwszą siedzibą rodu d'Este w Ferrarze. Warto zwrócić uwagę na konny pomnik Nicolò III d'Este oraz pomnik jednego z jego synów (Borsa d'Este) (obie rzeźby są kopiami zniszczonych oryginałów z XV wieku).

Jeśli ma się w Ferrarze więcej czasu, warto zobaczyć otaczające miasto mury (jedne z najlepiej zachowanych we Włoszech renesansowych fortyfikacji bastionowych pochodzących z XV i XVI wieku), a także przejść biegnącą na północ od Castello Estense ulicą Corso Ercole I d'Este, która jest głównym traktem zbudowanej na polecenie księcia dzielnicy miasta (zob. niżej Addizione Erculea).

Przy Corso Ercole I d'Este, pod numerem 21, na północ od Castello Estense, stoi m.in. jeden z najbardziej znanych renesansowych pałaców Ferrary, Palazzo dei Diamanti z końca XV wieku, zaprojektowany przez Biaggia Rossettiego na zlecenia Sigismondo d'Este (brata ksiącia Ercole I), zawdzięczający swą nazwę tysiącom kamieni w kształcie diamentów, którymi oblicowana jest jego elewacja. W budynku mieszczą się muzea: Pinacoteca Nazionale (z bogatą kolekcją malarstwa tzw. szkoły Ferrary), Museo del Risorgimento e della Resistenza, a także galeria malarstwa nowoczesnego.

Z kolei spacer na południowy wschód od centrum pozwala zobaczyć cztery inne znane zabytki miasta:

• Casa Romei (Via Savonarola 30) - to dobrze zachowany renesansowy dom Giovanniego Romei, spowinowaconego z rodem d'Este, z interesującymi wnętrzami, mieszczący muzea malarstwa i rzeźby.
• Palazzo Schifanoia (Via Scandiana 23) - to letnia rezydencja rodu d'Este, zbudowana w końcu XIV wieku (później przebudowana w końcu XV wieku przez Biaggia Rossettiego), słynąca ze zleconych przez Borsa d'Este, a wykonanych przez artystów ze szkoły Ferrary fresków zdobiących tzw. Salone dei Messi.
• Palazzo di Ludivico il Moro (Via XX Settembre 122) mieści muzeum archeologiczne (Museo Archeologico Nazionale), z bogatą kolekcją grecko-etruskich wykopalisk ze Spiny (w delcie Padu), datowanych na VI-III wiek p.n.e.
• Monastero del Corpus Domini - klasztor dominikanów, , gdzie pochowani są liczni członkowie rodu d'Este, w tym Eleonora Aragońska (żona Ercole I), a także Alfonso I (syn Ercole I) i jego żona, Lukrecja Borgia.

Katedra w Ferrarze (Cattedrale di San Giorgio), z romańską marmurową fasadą z XII-XIII wieku, dobudowaną w drugiej połowie XV wieku renesansową dzwonnicą, zaprojektowaną prawdopodobnie przez Albertiego i do dziś nieukończoną, oraz z barokowym trzynawowym wnętrzem z XVII wieku (poprzedni wystrój został zniszczony w pożarze), jest największym i najwspanialszym kościołem w mieście. Była konsekrowana w 1135 roku.

Nad głównym portalem widoczne są płaskorzeźby przedstawiające sceny Sądu Ostatecznego.

W muzeum katedralnym można zobaczyć m. in. marmurowe płaskorzeźby z końca XII wieku, a także dzieła Cosmè Tury i Jacopa della Quercia.

• "Addizione Erculea" - to zbudowana na przełomie XV i XVI wieku na polecenie księcia Ercole I d'Este całkowicie nowa dzielnica Ferrary, na północ od Castello Estense, zaprojektowana przez Biaggia Rosettiego (punktem centralnym tej dzielnicy jest dziś skrzyżowanie Corso Ercole I d'Este z Corso Biaggio Resetti). Uważa się, że jest to pierwszy w nowożytnej historii Europy przykład racjonalnego planowania miejskiej przestrzeni publicznej na taką skalę. W tej dzielnicy stoi wspomniany wyżej Palazzo dei Diamanti, ale także wiele innych renesansowych budynków, m. in Palazzo Prosperi-Sacrati i Palazzo Turchi di Bagno.