Haarlem

Liczące ok. 160 tys. mieszkańców miasto w Holandii, położone w prowincji Holandia Północna, 60 km na północny wschód od Hagi , ok. 30 km na zachód od Amsterdamu , nad rzeką Spaarne, w pobliżu wydm nadmorskich (➤ mapka)(➤ mapka). Stolica prowincji Holandia Północna. Ośrodek turystyczny, znany z dobrze zachowanego historycznego centrum miasta oraz z kilku godnych uwagi muzeów.

Pierwsze wzmianki o Haarlemie pochodzą z X wieku. W XII wieku osada stała się siedzibą hrabiów holenderskich; w 1245 hrabia Wilhelm II nadał jej prawa miejskie. W następnych stuleciach rozbudowujące się miasto, ufortyfikowane i otoczone kanałem, stało się jednym z największych i najbogatszych miast historycznej Holandii, mimo kilku wielkich pożarów, epidemii, a także mimo przeniesienia, już w XIV wieku, siedziby hrabiów Holandii do Hagi. W 1572 roku, gdy Haarlem poparł ideę wyzwolenia Holandii spod panowania Habsburgów, miasto zostało zaatakowane i po długim oblężeniu, w lipcu 1573 roku, zdobyte przez wojska hiszpańskie; jednak już kilka lat później zostało odbite przez Wilhelma I Orańskiego. Wiek XVII był dla Haarlemu, podobnie jak dla innych miast holenderskich, "złotym wiekiem": miasto rozwijało się szybko jako ośrodek gospodarczy i handlowy (przemysł tekstylny, drukarnie, wydawnictwa, browary, handel tulipanami), a także kulturalny (działali tu m.in. Frans Hals, Jacob van Ruisdael i Adriaen van Ostade). Dziś Haarlem jest stolicą prowincji Holandia Północna i ważnym ośrodkiem turystycznym, odwiedzanym corocznie przez kilkaset tysięcy odwiedzających.


Centrum miasta stanowi Rynek Główny, Grote Markt . Po zachodniej stronie placu, w miejscu, gdzie wcześniej znajdował się zamek hrabiów Holandii, stoi XIV-wieczny ratusz (Stadhuis), z XVII-wieczną fasadą. Markerem oznaczony jest gotycki kościół zwany Grote Kerk lub Sint-Bavokerk, pierwotnie katolicki, zbudowany w latach 1370-1520, od 1559 roku pełniący funkcję siedziby diecezji, jednak wkrótce potem przejęty przez protestantów. We wnętrzu warto zwrócić uwagę m.in. na wielkie organy, na których podobno grali Händel, Mozart i Mendelssohn. W pobliżu kościoła stoi oznaczony markerem pomnik Laurensa Janszoona Costera, którego, według niektórych źródeł (zwłaszcza holenderskich), należy uważać za wynalazcę druku (co najmniej na równi z Gutenbergiem). Stojący nieco dalej XIII-wieczny budynek zwany Hoofdwacht , niegdyś pełniący funkcję ratusza, jest jednym z najstarszych zachowanych zabytków Haarlemu. Markerami i oznaczone są odpowiednio budynki Vishal i Vleeshal (w których niegdyś mieściły się, odpowiednio, targ rybny oraz rzeźnia i targ mięsny); w pierwszym, zbudowanym w w 1769 roku, organizowane sa czasowe wystawy sztuki współczesnej, zaś drugi, pochodzący z początków XVII wieku, jest wykorzystywany jako przestrzeń wystawiennicza należąca do Muzeum Fransa Halsa, o którym będziemy mówili za chwilę (a częściowo też jako siedziba Muzeum Archelogicznego).

Główny budynek Muzeum Fransa Halsa (mającego siedzibę w dawnym przytułku,w których artysta spędził ostatnie lata życia), będącego jedną z głównych atrakcji turystycznych Haarlemu, oznaczony jest markerem ; po przeciwnej stronie ulicy znajduje się miejskie Muzeum Historyczne . Marker oznacza Teylers Museum, najstarsze muzeum w Holandii, założone w 1778 roku jako centrum nauki i sztuki przez Pietera Teylera van der Hulsta (1702–1778), bogatego kupca i bankiera oraz filantropa pochodzenia szkockiego; muzeum eksponuje dzieła sztuki (w tym m.in. dzieła Michała Anioła i Rembrandta), ale ma też interesujące działy nauki i historii naturalnej.

Do najważniejszych wartych odwiedzenia miejsc położonych dalej od centrum należą: Amsterdamse Poort , zbudowana w 1355 roku jedyna zachowana brama miejska Haarlemu, oraz katolicka katedra św. Bawona (Pokoje-Katholieke Kathedrale Basiliek Sint Bavo), zaprojektowana przez Petrusa Josephusa Cuijpersa i zbudowana w latach 1895-1930. Katedra (której nie należy mylić z przejętym w XVI wieku przez protestantów kościołem Sint-Bavokerk, o którym wspominaliśmy wyżej) jest jedną z największych budowli sakralnych w Holandii.


Dla części czytelników tej strony interesująca może być informacja, że w Haarlemie zachowało się ok. 20 tzw. hofjes (zespołów domów mieszkalnych dla osób starszych, najczęściej kobiet, budowanych zazwyczaj w kształcie litery "U" wokół dziedzińca lub ogrodu - jednym z najbardziej znanych przykładów jest tzw. Begijnhof w Amsterdamie, będący tam jedną z ważniejszych atrakcji turystycznych miasta); niektóre z hofjes są (z pewnymi ograniczeniami) dostępne dla turystów.