Uwaga. Stosujemy pliki cookies. Więcej informacji.

Kreta

Grecja (➤ mapka)(➤ mapka)
Kreta - to jeden z 13 regionów administracyjnych, na które podzielona jest Grecja. Stanowi najbardziej wysuniętą na południe część kraju. Obejmuje wyspę Kreta, największą grecką wyspę i piątą pod względem wielkości wyspę na Morzu Śródziemnym (po Sycylii, Sardynii, Cyprzy oraz Korsyce), oraz położone w pobliżu niej mniejsze wysepki. Powierzchnia regionu Kreta wynosi 8336 km2, liczba ludności - ok. 625 tys.

Region dzieli się na 4 jednostki regionalne (a te na 24 gminy). Jednostka Heraklion (ze stolicą w mieście Heraklion [Ηράκλειο], będącym zarazem stolicą całego regionu Kreta) dzieli się na 8 gmin, jednostka Chania (Chania ) dzieli się na 7 gmin, jednostka Retimno (Retimno ) na 5 gmin, a jednostka Latisi (Ajos Nikolaos ) - na 4 gminy. Poza wymienionymi stolicami jednostek regionalnych do ważniejszych miast Krety należą jeszcze Jerapetra oraz Sitia , położone we wschodniej części wyspy.

Wyspa Kreta, wraz z otaczającymi ją wysepkami, leży we wschodniej części Morza Śródziemnego, między Morzem Kreteńskim na północy a Morzem Libijskim na południu. Linia brzegowa Krety ma długość 1046 km. Długość wyspy z zachodu na wschód wynosi ok. 260 km, największa szerokość ok. 60 km, a najmniejsza (we wschodniej części Krety) - ok. 12 km. Kreta jest górzysta: głównymi pasmami górskimi są Psiloritis (z najwyższym szczytem Ida , wznoszącym się na wysokość 2456 m), Lefka Ori (z najwyższym szczytem Pachnes , wysokim na 2453 m) oraz Dikti (z najwyższym szczytem Spathi , 2148 m). Do najbardziej znanych atrakcji przyrodniczych Krety należą min. wąwóz Samaria i jaskinia Gourgouthakas w górach Lefki Ora, jaskinia Dikti w paśmie Dikti, tzw. Jaskinia Idajska w masywie Idy, a także otoczona lasem palmowym plaża Wai , położona na wschodnim krańcu Krety.

Do najważniejszych z turystycznego punktu widzenia mniejszych wysp położonych w pobliżu wybrzeża Krety należą: Gramvousa , Elafonisi , Gavdos , Chrissi i Spinalonga .


Kreta była zamieszkała już w okresie paleolitu. W trzecim tysiącleciu p.n.e. i pierwszych czterech stuleciach drugiego tysiąclecia p.n.e. była centrum zaawansowanej cywilizacji, znanej jako kultura minojska. Później została opanowana przez cywilizację mykeńską z Grecji kontynentalnej. W III wieku p.n.e. Kretę podporzadkował sobie Filip V Macedoński, a w 69 roku p.n.e. wyspa, zdobyta przez Rzymian, stała się częścią rzymskiej prowincji Creta et Cyrenaica. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Kreta znalazła się pod kontrolą Bizancjum, następnie, w IX wieku - Arabów, w X wieku - ponownie Bizancjum, a w XIII wieku - Republiki Weneckiej, która utraciła wyspę dopiero w 1669 roku na rzecz Imperium Osmańskiego. Panowanie tureckie trwało aż do końca XIX wieku (mimo że nowożytna Grecja odzyskała niepodległość już w roku 1830). W latach 1898-1913, Kreta, wraz z okolicznymi wyspami, stanowiła (po interwencji w 1897 roku ówczesnych wielkich mocarstw europejskich w wojnę grecko-turecką wypowiedzianą przez Turków Grecji wspierającej trwające w latach 1895-1897 antytureckie powstanie na Krecie), autonomiczną republikę (pod protektoratem Imperium Osmańskiego), i dopiero w 1908 roku została de facto przyłączona do Grecji, co zostało zatwierdzone formalnie w podpisanym w Londynie traktacie pokojowym kończącym tzw. pierwszą wojnę bałkańską.
Dziś Kreta jest jednym z najpopularniejszych regionów turystycznych Grecji, z dużą liczbą prywatnych rezydencji, willi i domów wakacyjnych należących do cudzoziemców (głównie Brytyjczyków) oraz z bardzo rozbudowaną bazą noclegową, gastronomiczną i rekreacyjną obsługującą turystykę masową. Na wyspie funkcjonują dwa lotniska międzynarodowe (w pobliżu Heraklionu i w pobliżu Chanii), mniejsze lotnisko w Sitii, oraz kilka portów (Heraklion, Chania, Retimno, Ajos Nikoaols, Sitia) zapewniających regularne połączenia z Grecją kontynentalną i innymi wyspami.

Do najczęściej odwiedzanych miejsc na Krecie zalicza się, poza wszystkimi wspomnianymi wyżej miastami i atrakcjami przyrodniczymi, a także - oczywiście - dziesiątkami plaż należących do najpiękniejszych w Europie, słynne stanowiska archeologiczne, związane najczęściej z kulturą minojską, w tym Knossos , Zakros , Malia , Petras i Fajstos ; markerem oznaczone jest stanowisko Gortyna (Gortys), znane przede wszystkim z pozostałości z okresu greckiego i rzymskiego. Do ważnych atrakcji turystycznych należą też kreteńskie muza archeologiczne, zwłaszcza Muzeum Archeologiczne w Heraklionie.
Poniżej zamieszczamy skrócone informacje o regionach lub miejscowościach, których omówienia są już w witrynie a41.pl dostępne lub które są aktualnie przygotowywane, wraz ze stosownymi odsyłaczami.


  • jednostka regionalna Heraklion - jednostka granicząca z Retimno na zachodzie i Lasiti na wschodzie, ze stolicą w Heraklionie, składająca się z 8 gmin. Poza miastem Heraklion najważniejszymi atrakcjami turystycznymi na terenie jednostki Heraklion są trzy stanowiska archeologiczne - Knossos, Fajstos i Gortyna.

    Knossos ([Κνωσός]) leży ok. 5 km na południowy wschód od Heraklionu: obejmuje pozostałości odsłoniętego na przełomie XIX i XX wieku wielkiego kompleksu pałacowego o powierzchni ok. 17400 m2 (oraz zespołu otaczających go zabudowań) pochodzącego z okresu rozkwitu kultury minojskiej (pierwszych kilku stuleci drugiego tysiąclecia p.n.e.), powszechnie znanego jako pałac legendarnego króla Minosa - zob. Knossos. Na stanowisku Fajstos ([Φαιστός]) znaleziono m.in. słynny "Dysk z Fajstos", pokryty dwustronnie biegnącym spiralnie pismem obrazkowym (sensu zapisu nie udało się do dnia dzisiejszego zrozumieć), przechowywany dziś, jako jeden z najważniejszych eksponatów, w Muzeum Archeologicznym w Heraklionie. Gortyna ([Γόρτυνα]) była w czasach rzymskich stolicą prowincji Creta et Cyrenaica i chociaż tereny, na których leżała, były zamieszkałe już w okresie minojskim, najważniejsze pochodzące stąd znaleziska związane są z okresem klasycznym (jednym z nich jest słynny "Kodeks z Gortyny", zapis regulacji prawa karnego i cywilnego starożytnej Gortyny, wykuty prawdopodobnie pod koniec VI wieku p.n.e. na ścianach jednej z budowli stojących niegdyś na agorze miasta).
        • Heraklion (także: Iraklion) - to liczące ok. 140 tys. mieszkańców miasto, będące stolicą gminy, jednostki regionalnej oraz całego regionu Kreta. Miasto jest jednym z najpopularniejszych ośrodków turystycznych Krety, Grecji i Europy, znanym z zabytków, Muzeum Archeologicznego, a także z położenia w pobliżu słynnego stanowiska archeologicznego Knossos. ...więcej informacji

  • jednostka regionalna Chania - składająca się z 7 gmin jednostka obejmująca zachodnią część Krety, ze stolicą w mieście Chania. Graniczy na wschodzie z jednostką Retimno. Marker oznacza wznoszący się na wysokość 2453 m szczyt Pachnes ([Πάχνες]), najwyższy w paśmie górskim Lefka Ori ([Λευκά Όρη]). W tym paśmie, u stóp masywu Pachnes, znajduje się jedna z największych atrakcji turystycznych Krety, słynny wąwóz Samaria ([Φαράγγι της Σαμαριάς]), uważany za najdłuższy suchy wąwóz Europy, przez który biegnie popularny szlak turystyczny o długośc 16 km. Droga nie jest trudna technicznie, ale wycieczka wymaga dobrej kondycji (ok. 5-6 godzin marszu, jeśli idzie się w dół) i może być niebezpieczna (w razie gwałtownego przyboru wody w strumieniu, przez który się przechodzi). Marker oznacza odkrytą w latach 90. XX wieku (niedostępną dla turystów) jaskinię Gourgouthakas ([Γουργούθακας]), najgłębszą w Grecji. Innymi popularnymi atrakcjami zachodniej Krety są: laguna (i plaża, przez wielu uważana za najpiękniejszą w Grecji) Balos , położona w pobliżu Balos wysepka Gramvousa ([Γραμβούσα lub Γραμπούσα]), z imponującymi ruinami XVI-wiecznej weneckiej twierdzy, oraz mała wysepka Elafonisi ([Ελαφονήσι]) o unikatowych walorach przyrodniczych, poza tym znana m.in. z plaży z charakterystycznym różowym piaskiem oraz z tego, że można na nią przejść przez płytką wodę. Za jedną z piękniejszych plaż Krety uważa się też plażę Falasarna ([Φαλάσαρνα]). Markerem oznaczona jest pochodząca z XIV wieku potężna twierdza Frangokastello ([Φραγκοκάστελλο]), zbudowana przez Wenecjam dla obrony przed piratami. Do jednostki Chania należy mała (27 km2 powierzchni, zaledwie ok. 150 mieszkańców), najbardziej na południe wysunięta wyspa Europy, Gawdos ([Γαύδος]).
        • Chania [Χανιά] - stolica gminy i jednostki regionalnej Chania. Liczące dziś ok. 54 tys. mieszkańców miasto, położone 142 km na zachód od Heraklionu, znane z malowniczej zabudowy Starego Miasta, może być dobrą bazą wypadową do zwiedzania całej zachodniej Krety. ...więcej informacji

  • jednostka regionalna Retimno - jednostka ze stolicą w mieście Retimno, składajaca się z 5 gmin. Poza stolicą jednostki Retimno godnymi uwagi celami turystycznymi mogą być dwa klasztory, należące do najważniejszych na Krecie, zarówno jako ośrodki religijne, jak też jako miejsca ważne dla pamięci narodowej Greków. Jednym z nich jest zbudowany w XVI wieku klasztor Moni Preveli ([Μονή Πρέβελη]), składający się z dwóch kompleksów zabudowań: markerem oznaczony jest wciąż czynny, nowszy z nich, znany jako Moni Piso Preveli ([Μονή Πίσω Πρέβελη]), stojący na wysokości 170 m n.p.m. w pobliżu południowego wybrzeża Krety; drugi, starszy, Moni Kato Preveli ([Μονή Κάτω Πρέβελη]), położony nieco dalej od wybrzeża, jest zrujnowany, ale też bywa odwiedzany przez turystów (atrakcją turystyczną jest też plaża położona niedaleko kompleksu Moni Piso Preveli, u wylotu wąwozu Kurtaliotiko ([Κουρταλιώτικο Φαράγγι]), utworzonego przez górski potok zwany Megalopotamos ([Μεγαλοπόταμος]). Drugim z wymienionych klasztorów jest położony na wysokości ok. 500 m n.p.m., bliżej Retimno, klasztor Arkadi ([Μονή Αρκαδίου]) o historii sięgającej V wieku, z dobrze zachowanym weneckim kościołem z XVI wieku. Markerem oznaczona jest leżący w granicach jednostki Retimno najwyższy szczyt masywu Psiloritis i całej Krety, Ida (2456 m), a markerem - tzw. Jaskinia Idajska ([Σπήλαιο Ιδαίον Άντρον]), w której według mitologii greckiej (zgodnie z jedną z kilku wersji stosownego mitu) wychowywał się Zeus ukryty tu przed Kronosem.
        • Retimno [Ρέθυμνο] - liczące ok. 40 tys. miasto, położone 80 km na zachód od Heraklionu, ok. 70 km od Chanii. Miasto, w kształcie zbliżonym do dzisiejszego, zostało zbudowane przez Wenecjan i dziś jest jednym z najlepiej zachowanych zabytkowych miast Krety, chętnie odwiedzanym przez turystów. Jednym z najważniejszych zabytków Retimno jest położona na zachód od portu cytadela z czasów weneckich, Fortezza ([Ενετικό Κάστρο Φορτέτζα]), jeden z najlepiej zachowanych obiektów tego typu na Krecie. Do innych godnych uwagi zabytków zalicza się tzw. Wielką Bramę ([Μεγάλη Πόρτα]), XVII-wieczną wenecką fontannę Rimondi ([Ενετική Κρήνη Rimondi]), a także pochodzącą również z XVII wieku wzniesioną przez Wenecjan tzw. Loggię , dziś wykorzystywaną przez Muzeum Archeologiczne , mieszczące się w dawnym weneckim kościele św. Franciszka. Warto też rzucić okiem na dawny meczet Neratze (pierwotnie kościół, przekształcony w meczet po opanowaniu Krety przez Turków), dziś pełniący funkcję instytucji kultury (Dom Kultury "Odeon").

  • jednostka regionalna Lasiti - jednostka zajmującą wschodnią część Krety, ze stolicą w Ajos Nikolaos ([Άγιος Νικόλαος]); dwa inne ważniejsze miasta to Sitia i Jerapetra . Na terenie jednostki Latisi leży Spathi ([Σπαθη]) , najwyższy (2148 m) szczyt pasma górskiego Dikti ([Δικτη]); markerem oznaczona jest jaskinia Dikti ([Δικταῖον Ἄντρον]), także (według njednej z wersji mitu) uchodząca za jaskinię, gdzie wychowywał się Zeus ukryty tu przed Kronosem. Niższe pasmo górskie, Thrypti ([Θρυπτή]), z najważszym szczytem osiągającym 1476 m, leży bardziej na wschód, między Jerapetrą a Sitią. Markerem oznaczony jest zabytkowy, XV-wieczny ufortyfikowany klasztor Toplou ([Μονή Τοπλού]), z niewielkim, ale wartym odwiedzenia muzeum, a markerami - - odpowiednio trzy stanowiska archeologiczne z pozostałościami z epoki minojskiej, położone na terenie jednostki Lasiti: stanowisko Zakros ([Ζάκρος]) (z prehistorycznymi grobami w jaskiniach w ścianach przebiegającego przez Zakros górskiego wąwozu), stanowisko Malia ([Μάλια]) i stanowisko Petras ([Πετράς]).

    Jednostka regionalna Lasiti obejmuje kilka małych wysp położonych w pobliżu wybrzeża Krety, z których największe znaczenie turystyczne mają dwie, obie niezamieszkałe: Chrissi i Spinalonga. Jedną z atrakcji wyspy Chrissi ([Χρυσή]) , na którą można się dostać łodzią z miasta Ierapetra, jest największy w Europie uformowany w sposób naturalny las cedrowy (Juniperus macrocarpa); wyspa znana jest też z pięknych plaż. Naprzeciwko plaży w miejscowości Elunda (ok. 10 km na północ od Ajos Nikolaos) leży uważana za jedną z ważniejszych atrakcji Krety wyspa Spinalonga ([Σπιναλόγκα]), niegdyś pełniąca funkcję kolonii trędowatych, z pozostałościami weneckiej twierdzy z XVI wieku. Markerem oznaczona jest słynna, przypominająca plaże karaibskie plaża Wai ([Βάι]), otoczona największym w Europie naturalnym lasem palmowym gatunku tzw. kreteńskiej palmy daktylowej (Phoenix theophrastii), jedynego rodzimego gatunku palmy, występującego na Krecie jeszcze tylko w kilku innych miejscach.
        • Ajos Nikolaos ([Άγιος Νικόλαος]) - to licząca ok. 12 tys. mieszkańców siedziba jednoski regionalnej Lasiti, położona na zachodnim brzegu zatoki Mirabello, z centrum miasta otaczającym niegdyś słodkowodne, obenie połączone z morzem krótkim kanałem jezioro Voliusmeni ([Λίμνη Βουλισμένη]). Za najważniejszy zabytek miasta uważana jest cerkiew św. Mikołaja ([Ἁγίου Νικολάου]) z X wieku, jedna z najstarszych świątyń na Krecie, z freskami z XIV wieku. Markerem oznaczone jest założone w 1970 roku Muzeum Archeologiczne, eksponujące znaleziska pochodzące ze wsachodniej Krety.
        • Jerapetra [Ιεράπετρα] - licząca ok. 12,5 tys. mieszkańców, siedziba jednej z czterech gmin jednostki Lasiti. W okresie starożytnym jedno z ważniejszych miast na Krecie, zniszczone w IX wieku, ponownie rozwijające się w okresie panowania Wenecjan, a później Turków, z częściowo zachowaną zabudową pochodzącą z tych okresów historii miasta.
        • Sitia [Σητεία] - liczące ok 10 tys. mieszkańców miasto portowe, położone ok. 70 km na wschód od Ajos Nikolaos, ok. 60 km na północny wschód od Jerapetry. W odległości ok. 1,5 km (w linii prostej) na północny zachód od centrum miasta znajduje się małe lotnisko. Na wzgórzu w północnej części miasta zachowały się pozostałości weneckiej twierdzy z XIII wieku, częściowo zniszczonej przez Wenecjan wycofujących się z miasta atakowanego przez Turków w połowie XVII wieku.