Lejda / Leiden

Liczące ok. 125 tys. mieszkańców miasto w Holandii, położone w prowincji Holandia Południowa, ok. 20 km na północny wschód od Hagi , 55 km na południowy zachód od Amsterdamu (➤ mapka)(➤ mapka). Lejda jest miastem o bogatej historii, z dobrze zachowanym historycznym centrum, znanym też jako miejsce, gdzie w 1575 roku został założony najstarszy uniwersytet w Holandii, należący od chwili powstania do naszych czasów do najważniejszych ośrodków naukowych w Europie. Lejda słynie także ze swych muzeów oraz z tego, że jest miastem rodzinnym Rembrandta.

Lejda leży w miejscu, gdzie łączą się dwa ramiona Renu, "stary Ren" (Oude Rijn) i "nowy Ren" (Nieuwe Rijn), i gdzie na sztucznym wzgórzu już w X wieku (lub wcześniej) powstała drewniana konstrukcja stanowiąca zalążek później zbudowanego zamku (Burcht van Leiden), którego pozostałości oznaczone są markerem . Osada, która powstała wokół zamku i która w 1266 roku otrzymała prawa miejskie, szybko się rozwijała (głównie dzięki rozwojowi sukiennictwa), stając się w XVI i XVII wieku jednym z największych i najbogatszych miast Holandii, znanym też od 1575 roku jako siedziba uniwersytetu, najstarszego w Holandii i od początku uchodzącego za jeden z najważniejszych ośrodków naukowych Europy. Później Lejda jako ośrodek przemysłowy i handlowy straciła na znaczeniu, pozostała jednak ważnym europejskim miastem uniwwersyteckim. Dziś jest czwartą pod względem liczby ludności gminą w Holandii Południowej i popularnym ośrodkiem turystycznym, słynącym z atmosfery, zachowanych zabytków i kilku ważnych muzeów.

Według powtarzanej w wielu źródłach opowieści uniwersytet w Lejdzie (Universiteit Leiden) założył Wilhelm I Orański w akcie wdzięczności dla mieszkańców Lejdy za ich bohaterską obronę podczas trwającego od maja do października 1574 roku oblężenia miasta przez Hiszpanów (usiłujących odzyskać kontrolę nad miastem, które wcześniej, w 1572 roku, stanęło po stronie prowincji holenderskich zbuntowanych przeciwko Habsburgom). Niezależnie od tego, czy rzeczywiście o taką motywację chodziło, faktem jest, że po pierwsze, Hiszpanie istotnie zostali zmuszeni do odstąpienia od oblężenia (każdego roku 3 października, w dniu zakończenia oblężenia, organizowane są w mieście uroczystości upamiętniające to wdarzenie), po drugie zaś, że uniwersytet w Lejdzie powstał już w 1575 roku (jako pierwszy uniwersytet w Holandii) i bardzo szybko stał się ważnym europejskim ośrodkiem naukowym pozostając do dziś jedną z najlepszych uczelni w Europie.

Uniwersytet w Lejdzie nie ma jednego kampusu; należące do niego budynki znajdują się w różnych punktach miasta. Zabytkowy główny budynek uczelni oznaczony jest markerem ; marker oznacza inny zabytkowy (XV-wieczny) budynek należący dziś do Uniwersytetu, Gravensteen, a marker - należący do Uniwersytetu, założony w 1590 roku, od początku ogólnodostępny ogród botaniczny (Hortus Botanicus Leiden), najstarszy w Holandii.

Do najważniejszych muzeów Lejdy należą: (1) Rijksmuseum Boerhaave , Muzeum Historii Nauki i Medycyny, biorące swą nazwę od nazwiska wybitnego holenderskiego lekarza i biologa Hermana Boerhaave (1668-1738), dysponujące bogatą kolekcją zabytkowych instrumentów naukowych, (2) Nederlands Centrum voor Biodiversiteit Naturalis , położone niedaleko głównego dworca kolejowego, Leiden Centraal , Muzeum Historii Naturalnej, (3) Rijksmuseum van Oudheden , założone w 1818 roku Muzeum Archeologiczne, uważane za jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych Lejdy, oraz (4) Rijksmuseum voor Volkenkunde , Muzeum Etnograficzne, z dużym działem poświęconym Indonezji i dawnym koloniom holenderskim.

Część turystów mogą też zainteresować trzy inne muzea: (1) historyczne muzeum miejskie w XVII-wiecznych sukiennicach, znane jako Museum De Lakenhal , obejmujące także kolekcję malarstwa (z dziełami Rembrandta oraz grupy malarzy należących do założonej w Lejdzie w 1917 roku grupy De Stijl), (2) Molenmuseum De Valk , muzeum mieszczące się w zabytkowym wiatraku, oraz (3) Leiden American Pilgrim Museum - małe muzeum poświęcone tzw. pielgrzymom, uchodźcom religijnym z Anglii, którzy na przez pewien czas osiedlili się w Lejdzie, a w latach 20. XVII wieku wyemigrowali do Ameryki.

Marker oznacza ratusz (Stadhuis) zbudowany po pożarze w 1929 roku w miejscu wcześniej tu stojącego XVI-wiecznego budynku (jedyny ocalałym z pożaru elementem tego budynku była renesansowa fasada, wychodząca na Breestraat, główną ulicę handlową Lejdy), a marker - dawny Dom Wagi (Waag) z połowy XVII wieku.

Wreszcie, markery i oznaczają odpowiednio dwa kościoły: XVI-wieczny późnogotycki Pieterskerk, nie pełniący już dzisiaj funkcji religijnych, oraz XV-wieczny gotycki Hooglandsekerk, stojący w miejscu wcześniejszej drewnianej kaplicy z pierwszej połowy XIV wieku, pierwotnie katolicki, w 1572 roku przejęty przez protestantów. Budynek pełni dziś funkcję kościoła, ale organizowane są tu też konferencje, koncerty, itp.