Ludźmierz

Wieś w południowej Polsce, położona 83 km na południe od Krakowa , na Podhalu, 6,5 km na zachód od Nowego Targu , u ujścia rzeki Lepietnicy do Czarnego Dunajca (➤ mapka)(➤ mapka). Ludźmierz jest uważany za najstarszą parafię katolicką na Podhalu i jest najważniejszym centrum religijnym w tym regionie, słynnym z uchodzącej za cudowną figurki Matki Boskiej Ludźmierskiej, od stuleci przyciągającej rzesze pielgrzymów. Dojazd z Nowego Targu drogą 957.

Ludźmierz, założony w pierwszej połowie XIV wieku, jest jedną z najstarszych wsi na Podhalu. Parafia w Ludźmierzu powstała jeszcze wcześniej i uchodzi za najstarszą parafię katolicką w regionie - jej początki sięgają 1234 roku, gdy cystersi, wezwani przez Teodora, krakowskiego wojewodę z rodu Gryfitów, upoważnionego przez Henryka Brodatego, księcia krakowskiego i śląskiego, oraz przez biskupa krakowskiego Wisława, przystąpili na ziemi zwanej "Ludźmierz" do budowy kościoła i zabudowań klasztornych.

Cystersi zarządzali Ludźmierzem do roku 1824, choć tamtejsze zabudowania klasztorne prawie od początku nie były zamieszkałe, bowiem za bezpieczniejszą siedzibę uważali mnisi opactwo w Szczyrzycu, położonym 50 km na północny wschód od Nowego Targu; później parafia przeszła pod zarząd diecezji krakowskiej.

W 1796 roku zabudowania cysterskie w Ludźmierzu spłonęły, stary kościół został w latch 1869-1877 rozebrany, a na jego miejscu powstała murowana świątynia w stylu neogotyckim (od 2001 roku bazylika mniejsza), do której przeniesiono ze starego kościoła rokokowy ołtarz z figurą Matki Boskiej Ludźmierskiej.

Z tą właśnie niewielką (125 cm), drewnianą figurką, wyrzeźbioną, jak się uważa, w pierwszej połowie XV wieku przez twórcę z tzw. szkoły sądecko-spiskiej, wiąże się znaczenie Ludźmierza dla całego regionu. Według legendy, została ufundowana przez kupca, który omal nie stracił życia w grzęzawiskach podczas podróży do Nowego Targu, lecz ocalał, jak sądził, dzięki cudownej interwencji Matki Boskiej. Jakkolwiek było, od Średniowiecza figurka uchodzi za cudowną i od stuleci przyciąga do Ludźmierza pielgrzymów, a także turystów. W starym kościele figurka umieszczona była podobno najpierw w ołtarzu bocznym, później znalazła się w głównym ołtarzu i wraz z nim została przeniesiona do nowej świątyni. Replika figurki znajduje się przy źródełku, także uchodzącym za cudowne, przy wejściu do sanktuarium.


Za kościołem w Ludźmierzu rozciąga się rozległy tzw. Ogród Różańcowy, starannie zaprojektowany i zadbany, przypominający o wizycie w Ludźmierzu, w 1997 roku, papieża Jana Pawła II - w centralnym miejscu w ogrodzie umieszczona jest rzeźba przedstawiająca papieża, klęczącego, zwróconego ku kościołowi.

Sanktuarium ludźmierskie jest najważniejszym centrum religijnym na Podhalu, a Matka Boska Ludźmierska nazywana jest "Gaździną Podhala". Pielgrzymi przybywają tu głównie 15 sierpnia, na święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, ale także w pierwszą niedzielę września, na święto Matki Bożej Siewnej.

• W Ludźmierzu urodził się Kazimierz Przerwa-Tetmajer (1865-1940), młodopolski poeta i pisarz, którego ojciec, Adolf Przerwa-Tetmajer, kupił w Ludźmierzu w 1859 roku majątek (który jednak w latach 1877-1883 rozsprzedał, przenosząc się do Krakowa). Warto wiedzieć, że Ludźmierz był w rękach rodziny Tetmajerów już w końcu drugiej dekady XIX wieku, gdy dobra ziemskie w Ludźmierzu kupił od władz austriackich Wojciech Przerwa-Tetmajer, bodaj pierwszy przedstawiciel rodziny związany z Podhalem; poźniej, prawdopodobnie w 1824 roku, dobra ludźmierskie przejęła, do roku 1859, węgierska rodzina Homolacsów.