Nowy Targ

Miasto (niecałe 34 tys. mieszkańców) w południowej Polsce, 84 km na południe od Krakowa , 23 km na północ od Zakopanego i Tatr, położone na wysokości ok. 600 m n.p.m., w kotlinie u zbiegu Białego i Czarnego Dunajca, u podnóża pasma Gorców (➤ mapka)(➤ mapka). Historyczna stolica, największe miasto oraz główny ośrodek handlowy i przemysłowy Podhala, ważny węzeł komunikacyjny. Główne atrakcje turystyczne Nowego Targu to dwa zabytkowe kościoły (kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej i kościół św. Anny), Muzeum Podhalańskie, odbywający się raz do roku tzw. Jarmark Podhalański, a także słynny cotygodniowy targ (odbywający się w każdy czwartek i w każdą sobotę rano), o tradycji sięgającej przywilejów, jakie nadali niegdyś miastu Kazimierz Wielki i Kazimierz Jagiellończyk. Dojazd z Krakowa "zakopianką" - najpierw drogą 7 (E77), a następnie drogą 47.

Początki historii Nowego Targu sięgają XIII wieku i związane są z działalnością przybyłych na Podhale cystersów, którzy m.in. założyli klasztor w Ludźmierzu i inne osady, w tym osadę zwaną Stare Cło w miejscu bliskim dzisiejszemu położeniu miasta, a także osadę zwaną Nowy Targ, podobno zniszczoną w końcu XIII wieku podczas najazdu Tatarów. Powtórna lokacja Nowego Targu miała miejsce w 1346 roku, podczas panowania Kazimierza Wielkiego, który wcześniej przejął posiadłości cystersów. Odtąd, aż do utraty niepodległości przez Polskę w XVIII wieku, Nowy Targ, wraz z całym Podhalem, stanowił własność królewską i przez długi czas, dzięki przywilejom nadawanym miastu przez kolejnych władców (a także dzięki położeniu blisko granicy z Węgrami), pełnił rolę najważniejszego w regionie ośrodka rzemiosła i handlu.


W XVII wieku zaczął się, a w XVIII wieku postępował okres powolnego upadku miasta, częściowo w wyniku działań wojennych (Szwedzi, Rosjanie), epidemii, a także często dotykających miasto wielkich pożarów (z których pierwszy miał miejsce w 1601, a kolejne odnotowano m.in. w latach 1673, 1696, 1710 i 1719). Początkowy okres zaborów też nie przyniósł poprawy - w 1784 roku (ziemia nowotarska już wówczas była w rękach austriackich) wybuchł kolejny wielki pożar (po którym miasto zostało przebudowane), w pierwszej połowie XIX wieku nastąpiła kolejna seria klęsk żywiołowych i dopiero w drugiej połowie XIX wieku, a zwłaszcza w XX wieku, po powrocie Nowego Targu w ręce polskie po I wojnie światowej, miasto znowu zaczęło się rozwijać i odzyskiwać znaczenie.

Dziś Nowy Targ jest przemysłowym i handlowym centrum Podhala i całej południowej części Małopolski. Nadaj funkcjonuje słynny coroczny Jarmark Nowotarski, którego początki sięgają czasów Kazimierza Wielkiego, który nadał miastu prawo organizowania jarmarku w dzień św. Katarzyny, i czasów Kazimierza Jagiellończyka, który dodał prawo organizowania jeszcze jednego corocznego jarmarku (na św. Jakuba) oraz prawo do jarmarków tygodniowych - w czwartki (później Zygmunt I przeniósł je z czwartku na sobotę). Dziś jarmarki tygodniowe odbywają się w czwartki oraz soboty, stanowiąc szczególną atrakcję dla turystów.

Nowy Targ leży w miejscu, gdzie zbiegają się Biały i Czarny Dunajec , tworząc Dunajec - prawy dopływ Wisły. Centrum miasta stanowi duży rynek , ze stojącym na środku ratuszem z końca XIX wieku, pomnikiem Władysława Orkana, otaczającymi go zabytkowymi kamienicami mieszczańskimi (wcześniejsza drewniana zabudowa rynku spłonęła) i licznymi lokalami gastronomicznymi. Główne zabytki Nowego Targu to dwa kościoły: kościół św Katarzyny , stojący w pobliżu rynku, i kościół św. Anny , położony na wzgórzu, na terenie cmentarza. Warto odwiedzić Muzeum Podhalańskie, mieszczące się w ratuszu. Ekspozycja stała przedstawia m.in. rzemiosło podhalańskie XIX i XX wieku (wyposażenie i wyroby warsztatów rzemieślniczych); organizowane są wystawy czasowe. Czwartkowe i sobotnie targi w Nowym Targu odbywają się na placu targowym, oznaczonym markerem .


Nowy Targ nie ma reputacji miejscowości, w której warto zatrzymać się na dłuższy wypoczynek. Z uwagi na położenie może być jednak doskonałą bazą wypadową do zwiedzania Podhala i całej południowej Małopolski. Turystykę pieszą można uprawiać w Gorcach - z Targu prowadzą m.in. dwa szlaki na najwyższy szczyt Gorców - Turbacz . Jadąc ok 15 km z Nowego Targu na wschód można dotrzeć do Zalewu (Jeziora) Czorsztyńskiego , gdzie możliwe jest uprawianie sportów wodnych; nieco dalej leżą Pieniny ze słynnym przełomem Dunajca. Niecałe 60 km na zachód od Nowego Targu wznosi się masyw Babiej Góry , a niecałe 25 km na południe leży Zakopane i Tatry .

Warto też pamiętać o Ludźmierzu , z jednym z najważniejszych na Podhalu sanktuariów maryjnych, oraz o Dębnie Podhalańskim , z kościołem Św. Michała Archanioła, uważanym za jeden z najważniejszych zabytków architektury drewnianej w Polsce. Kilkanaście kilometrów na południe od Nowego Targu leżą znane miejscowości wypoczynkowe (a w zimie ośrodki narciarskie) - Białka Tatrzańska i Bukowina Tatrzańska (również w samym Nowym Targu są dwa wyciągi narciarskie; można też uprawiać narciarstwo biegowe).


Drewniany kościół św. Anny, stojący na terenie cmentarza, na wzgórzu, powstał prawdopodobnie w końcu XV wieku (wieża została dobudowana w drugiej połowie XVIII wieku). Został zbudowany w stylu gotyckim, ale później był wielokrotnie przebudowywany (najpierw przez 1610 rokiem, potem kilkakrotnie w wieku XIX i XX). Należy do najważniejszych zabytków architektury drewnianej na Podhalu.

We wnętrzu kościoła warto zwrócić uwagę na

• ołtarz główny, pochodzący z pierwszej połowy XVIII wieku, z dwoma malowidłami, przedstawiającymi Świętą Rodzinę i (wyżej) Matkę Boską z Dzieciątkiem,
• ołtarze boczne z końca XVII wieku z barokowymi obrazami
• ambonę,
• organy (z drugiej połowy XVIII wieku),
• gotyckie rzeźby przedstawiające Matkę Boską Bolesną i św. Jana Ewangelistę.

Kościół św. Katarzyny (poświęcony św. Katarzynie Aleksandryjskiej), ufundowany przez Kazimierza Wielkiego i zbudowany w 1346 roku uchodzi za najstarszy kościół na Podhalu, choć oczywiście jego obecny wygląd i wyposażenie jest wynikiem całej serii remontów i przebudów następujących po kolejnych zniszczeniach spowodowanych pożarami lub działaniami wojennymi.

Wnętrze kościołą jest barokowe. Obraz w ołtarzu głównym przedstawia patronkę kościołą i miasta - św. Katarzynę Aleksandryjską. Warto też zwrócić uwagę na malowidła w obu ołtarzach bocznych i na ścianach nawy, a także na zdobienia na balustradzie chóru, mające ilustrować fragmenty psalmów.