Lukka / Lucca

Miasto w Toskanii (niecałe 90 tys. mieszkańców), na północny wschód od Pizy , jedno z najbogatszych w regionie, a niegdyś, od XI do XIV wieku, będące potęgą gospodarczą i polityczną. Najbardziej znane z doskonale zachowanych murów obronnych z XVI-XVII wieku, a także jako miasto rodzinne Giacomo Pucciniego. Przez wielu uważane jest też za jedno z najpiękniejszych miast Włoch. Lukka leży tuż przy autostradzie A11 (E76) (Autostrada Firenze-Mare), w pobliżu miejsca, gdzie od tej autostrady odchodzi rozgałęzienie w kierunku Viareggio (➤ mapka)(➤ mapka).

Miasto zostało założone przez Etrusków. Od 180 roku p.n.e. Lukka była kolonią rzymską, czego ślady zachowały się w strukturze urbanistycznej. W historii starożytnej Lukka zapisała się jako miejsce odbytego w 56 roku p.n.e. spotkania triumwirów - Gajusza Juliusza Cezara, Gnejusza Pompejusza i Marka Krassusa - na którym przedłużyli oni na kolejne 5 lat porozumienie zawarte 4 lata wcześniej. Po upadku cesarstwa zachodnio-rzymskiego miasto znalazło się na pewien czas pod panowaniem Longobardów (którzy jako książęta Toskanii mieli siedzibę właśnie w Lukce), poźniej - w strefie wpływów Karola Wielkiego i jego następców.

W XII wieku Lukka stała się niezależnym państwem-miastem i następnie przez wiele stuleci (po Wenecji bodaj najdłużej ze wszystkich miast włoskich), początkowo jako demokracja, później jako oligarchia, zachowała niezależność, budując bogactwo początkowo na rolnictwie i produkcji oliwy z oliwek, później (zwłaszcza w wiekach XII-XIV) na sukienictwie i jedwabnictwie.

W 1799 roku Lukka została zdobyta przez Napoleona; od 1805 roku władała miastem siostra cesarza, Eliza Bonaparte. Po upadku Napoleona i Kongresie Wiedeńskim Lukka znalazła się w rękach Marii Ludwiki Bourbon (z parmeńskiej linii Bourbonów), a następnie jej syna Karola Ludwika. Po jego śmierci w 1847 roku Lukka stała się częścią Wielkiego Księstwa Toskanii i wreszcie w 1860 roku - częścią zjednoczonych Włoch.

Do głównych atrakcji turystycznych Lukki należą m.in.: katedra San Martino (przy Piazza San Martino ), pobliski kościół San Giovanni , rejon Piazza San Michele (z kościołem San Michele in Foro) oraz kościół San Frediano . Markerem oznaczone są otaczaace miasto doskonale zachowane mury obronne o długości ponad 4 km, pochodzące z XVI i XVII wieku. Na początku XIX wieku na polecenie Marii Ludwiki Bourbon zostały przekształcone w park miejski. Ich koroną biegnie dziś piękna aleja spacerowa, z której można podziwiać panoramę miasta i okolic.

Poza tym warto zajść na Piazza del Anfiteatro (na miejscu rzymskiego amfiteatru, stąd nazwa) i Piazza Napoleone , a także zobaczyć Museo dell'Opera del Duomo , Museo Nazionale di Villa Guinigi , Palazzo Pfanner , sławną wieżę Torre dei Guinigi (z dębami skalnymi rosnącymi w ogrodzie na szczycie), wreszcie dom urodzenia Giacomo Pucciniego - Casa di Puccini . Via Fillungo , biegnąca z centrum w kierunka Piazza del Anfiteatro - to główna ulica handlowa Lukki.


Jedną z dobrych strategią zwiedzania Lukki jest rozpoczęcie wizyty od przejścia ciągiem praktycznie połączonych ze sobą placów, poczynając od Piazza San Martino, przy którym od strony południowo-wschodniej stoi katedra z charakterystyczną asymetryczną fasadą.

Od północnego wschodu z placem San Martino łączy się Piazza Anteminelli z fontanną, przy którym, po przeciwnej stronie niż katedra, stoi Palazzo Bartolomeo Ammannati Bernardi z połowy XVI wieku; idąc na zachód wchodzi się z Piazza San Martino prawie bezpośrednio na Piazza San Giovanni z kościołem Santi Giovanni e Reparata ; jeszcze dalej na zachód leżą Piazza del Giglio i wreszcie Piazza Napoleone , zamkniety od strony zachodniej gmachem Palazzo Ducale .

Katedra San Martino, poświęcona św. Marcinowi, budowana (na miejscu wcześniej istniejących budowli) od XI wieku w stylu romańskim i poźniej przebudowywana, odznacza się asymetryczną fasadą, ponieważ była dobudowana do wcześniej wzniesionej (pierwotnie jako wieża obronna) dzwonnicy, wykonanej w dolnej części z brązowego marmuru, a w górnej, dodanej poźniej, z białego. Patrząc na (również marmurową) fasadę warto zwrócić uwagę na trzy kondygnacje zdobiących ją kolumn i arkad oraz rzeźby w portalach (w tym, nad lewym portalem, na płaskorzeźby "Pochód Trzech Króli" i "Zdjęcie z krzyża" Nicoli Pisana), a także na widoczną na prawo od środkowego wejścia rzeźbę św. Marcina dzielącego się swym płaszczem rzymskiego legionisty z napotkanym żebrakiem (kopia, oryginał we wnętrzu, obok wejścia). Na zdjęciu poniżej - katedra i dzwonnica widziane z sąsiedniego placu, Piazza San Giovanni.

We wnętrzu katedry szczególnym zabytkiem jest tempietto, mała ośmiokątna marmurowa kaplica z kolumienkami wykonana w 1484 roku przez Mattea Civitaliego, w której przechowywana jest rzeźba z XIII wieku - Volto Santo. Jest to najważniejsza relikwia przechowywana w Lukce - drewniany krucyfiks uważany przez średniowiecznych pielgrzymów za wyrzeźbiony z natury przez faryzeusza Nikodema (asystującemu Józefowi z Arymatei przy zdjęciu ciała Chrystusa z krzyża i przy złożeniu go do grobu) i sprowadzony w 742 roku w cudowny sposób do Lukki.

Warto też zwrócić uwagę na grobowiec Ilarii del Carretto (młodo zmarłej drugiej żony Paola Guinigiego, panującego w Lukce od 1400 do 1430 roku) autorstwa Jacopa della Quercia z początków XV wieku (w głębi po lewej stronie), a także na obraz Domenica Ghirlandaia La Madonna in trono col Bambino e santi z drugiej połowy XV wieku (w zakrystii). Liczne cenne dzieła sztuki z katedry można zobaczyć we wspomnianym wyżej muzeum przy Via Arcivescovado, mieszczące się w dawnym pałacu arcybiskupim z XIV wieku.

Zamieszczone zdjęcie przedstawia kościół San Giovanni (właściwie Santi Giovanni e Reparata przy Piazza San Giovanni. Obecna budowla pochodzi z XII wieku, z fasadą z XVI wieku; wcześniej stał tam kościół z czasów Longobardów zbudowany na jeszcze wcześniejszym kościele wczesnochrześcijańskim (a ten z kolei na miejscu wcześniejszych budowli rzymskich). Pierwotnie kościół San Giovanni był siedzibą biskupstwa; gdy w początkach VIII wieku funkcję katedry zaczął pełnić kościół San Martino, kościół przy Piazza San Giovanni stał się baptysterium. Na początku XIX wieku zarządzeniem Napoleona świątynia została zamknięta (i przeznaczona na archiwum); później jednak (w 1828 roku) została przywrócona do kultu.

W 1858 roku kościół był miejscem chrztu Giacomo Pucciniego; sześć lat poźniej - miejscem pogrzebu ojca kompozytora (który był również znanym w Lukce muzykiem, organistą, kompozytorem i dyrygentem orkiestry miejskiej).

Idąc z Piazza San Giovanni dalej na zachód wchodzi się na kolejne dwa połączone ze sobą place: Piazza del Giglio i Piazza Napoleone (zwany też Piazza Grande).

Przy Piazza del Giglio, od strony południowej, stoi budynek Teatro Comunale del Giglio (główny teatr i opera Lukki), a na samym placu pomnik Garibaldiego.

Piazza Napoleone powstał na polecenie Elizy Bonaparte (Maria Anna Eliza Bonaparte Baciocchi), siostry Napoleona, która rządziła Lukką w latach 1805-1815 - wyburzono wtedy wiele budynków, urzędów, nawet kościół, by dostosować strukturę placu do stojącego od strony zachodniej Palazzo Ducale (gdzie Eliza Bonaparte rezydowała w czasie swego panowania), budowli zaprojektowanej i rozpoczętej przez Bartolomea Ammannatiego w drugiej połowie XVI w., a wzniesionej na miejscu dawnej fortecy i pałacu Castruccia Castracaniego (kondotiera i władcy Lukki w latach 1316-1328), zniszczonej w 1370 roku, później (na początku XV wieku) odbudowanej i używanej jako rezydencja przez Paola Guinigiego (panującego w Lukce w latach 1400-1430), a następnie częściowo rozebranej i przekształconej w Palazzo Pubblico. Na placu miał też stanąć pomnik Napoleona; gdy jednak po upadku cesarza Lukka przeszła w ręce parmeńskiej linii Bourbonów, projekt upadł, a w 1843 roku umieszczono na placu pomnik nie Napoleona, lecz Marii Ludwiki Bourbon, panującej w Lukce w latach 1815-1824.


Na północ od Piazza Napoleone leży Piazza San Michele , przy którym wznosi się kościół San Michele in Foro . Idąc na północ wąską średniowieczną ulicą Via Fillungo , główną ulicą handlową Lukki, dochodzi się do Piazza del Anfiteatro .

W pobliżu Piazza San Michele stoją Palazzo Pfanner - monumentalna budowla z drugiej połowy XVII wieku, ze słynną zewnetrzną klatką schodową, bogatą kolekcją strojów dworskich z XVIII i XIX wieku oraz założonym w XVIII wieku ogrodem, uchodzącym za jeden z najpiękniejszych w Toskanii, a w pobliżu Piazza del Anfiteatro - kościół San Frediano .

Piazza San Michele (z kościołem San Michele in Foro i dzwonnicą wyrastającą z prawego transpetu świątyni) - to szczelnie wypełniony straganami, ruchliwy główny plac miasta, usytuowany na miejscu rzymskiego forum (stąd nazwa kościoła). Plac jest otoczony średniowiecznymi i renesansowymi budynkami; warto rzucić okiem m.in. na Palazzo Gigli z 1529 roku i Palazzo Pretorio (zwany też Palazzo del Podestà) z 1492 roku (po południowej stronie).

Bardzo blisko Piazza San Michele stoi dom urodzenia Giacomo Pucciniego - Casa di Puccini . Dziś mieści się w nim małe muzeum, w którym można zobaczyć portrety Pucciniego, projekty kostiumów do jego oper oraz fortepian kompozytora.

Wzmianki o kościele w Lukce ad foro sięgają podobno końca VIII w.; obecną bazylikę San Michele in Foro budowano od XI do XIV wieku. Na uwagę zasługuje bogata romańska fasada w stylu pizańskim. Główne wejście znajduje się w środku ciągu ślepych arkad stanowiących dolną część fasady; część górna - to cztery kondygnacje małych loggii. Na szczycie stoi czterometrowy posąg św. Michała Archanioła, z dwoma mniejszymi postaciami aniołów po bokach. W dolnej części fasady, po prawej stronie, widoczna jest kopia sławnej rzeźby Mattea Civitaliego Madonna Salutis Portus (1480), wykonana na zlecenie wybitnego polityka, dyplomaty i uczonego z Lukki, Domenica Bertiniego (1417-1506) po wygaśnięciu epidemii dżumy w 1476 roku (oryginał rzeźby we wnętrzu kościoła). We wnętrzu warto zobaczyć malowidło Filippina Lippiego przedstawiające czworo świętych (Helenę, Hieronima, Sebastiana i Rocha).

Wspomniany wyżej plac - Piazza del Anfiteatro (zwany też Piazza del Mercato) - leży na terenie dawnego rzymskiego amfiteatru z II wieku n.e.; z amfiteatru zachował się właściwie tylko kształt - ale plac, otoczony średniowiecznymi domami, warto zobaczyć. W pobliżu placu wznosi się kościół San Frediano (San Frediano) , z fasadą pokrytą mozaiką Wniebowstąpienie z XIII wieku. Fridianus (San Frediano) był pochodzącym z Irlandii biskupem Lukki w pierwszej połowie VI wieku Sam kościół uzyskał obecny wygląd w pierwszej połowie XII wieku; konsekrowany był w roku 1147. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na romańską chrzcielnicę z XII wieku, freski Amica Aspertiniego z początku XVI wieku w drugiej kaplicy w nawie północnej, polichromowaną rzeźbę Madonny Mattea Civitaliego, a także rzeźbę ołtarzową dłuta Jacopa della Quercia.


Osobliwością Lukki jest wspomniana już wyżej wieża - Torre dei Guinigi (Via Sant'Andrea 45), z dębami skalnymi rosnącymi w ogrodzie na szczycie, przekazana przez spadkobierców rodziny Guinigich gminie Lukka. Wieża, będąca jedną z licznych niegdyś wież Lukki, stanowiąca obronną część Palazzo dei Guinigich z końca XIV wieku, ma wysokośc 41 metrów; ze szczytu można podziwiać rozległe widoki na Lukkę i okolicę. Sama jest widoczna z wielu punktów miasta i może stanowić dobry punkt orientacyjny. Nieco dalej na wschód, iedaleko murów obronnych, przy Via della Quarqonia, stoi renesansowa willa zbudowana dla Paola Guinigiego, mieszcząca Museo Nazionale di Villa Guinigi z kolekcjami malarstwa i rzeźby, a także zbiorami innych dzieł sztuki z Lukki i regionu.



W odległości 30 km na zachód od Lukki, nad morzem, leży luksusowa miejscowość wypoczynkowa Viareggio , z plażami (ok. 10 km, z czego prawie połowa - to plaże bezpłatne), licznymi secesyjnymi willami i hotelami oraz portem jachtowym, znane także jako miejsce Carnevale - odbywającego się od roku 1873 karnawału słynnego m. in. z żywych obrazów pokazywanych na ruchomych platformach.

Na południe od centrum Viareggio, nad jeziorem Lago di Massaciuccoli (rezerwat przyrody), w Torre del Lago Puccini (dawna nazwa miejscowości - Torre del Lago), miał dom Giacomo Puccini, kompozytor, ale też miłośnik polowań na ptactwo wodne. Mieści się w nim dzisiaj Museo Villa Puccini: mauzoleum (pochowani są tam Puccini i jego żona) oraz małe muzeum - pokój muzyczny i pokój myśliwski. Od 1930 roku co roku w lipcu i sierpniu w amfiteatrze na brzegu jeziora Massaciuccoli odbywa się festiwal operowy.

Natomiast na północny wschód od Lukki leży Bagni di Lucca , w XIX w. jeden z najmodniejszych kurortów europejskich (siedziba pierwszego w Europie licencjonowanego kasyna), znany ze źródeł wapienno-siarczanowych, dzisiaj również chetnie odwiedzany przez kuracjuszy i turystów.