Marsylia / Marseille

Miasto w południowej Francji, stolica regionu Prowansja-Alpy-Lazurowe Wybrzeże i departamentu Delta Rodanu (Bouches-du-Rhône). Trzecie pod względem wielkości, po Paryżu i Lyonie, miasto we Francji (ok. 850 tys. mieszkańców). Port handlowy. Miasto o długiej historii, ze szczególnym klimatem i kilkoma interesującymi zabytkami. Dojazd z północy autostradą A7, z północnego zachodu - A55, ze wschodu - A50. Z Aix-en-Provence autostradą A51 i następnie A7. Lotnisko międzynarodowe Marseille-Provence jest położone ok. 25 km na północny zachód od centrum miasta.

Marsylia uchodzi za najstarsze miasto Francji - została założona ok. 600 roku p.n.e. przez Greków z Fokai (starożytnego potężnego miasta greckiego w Azji Mniejszej) jako port handlowy zwany Massalia (Μασσαλία). Była pierwszym greckim państwem-miastem w Europie Zachodniej. Zagrożona przez Etrusków, Kartagińczyków i Celtów, pozostawała w sojuszu z Rzymem. W czasie walk o władzę w Rzymie w I wieku p.n.e. miasto opowiedziało się po stronie Pompejusza. W 49 roku p.n.e. zostało zajęte przez zwycięskiego Juliusza Cezara i poddane represjom (m.in. utraciło całą flotę), pozostając jednak ważnym ośrodkiem handlowym imperium (nosząc wówczas nazwę Massilia).

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Marsylia została w 476 roku n.e. zdobyta przez Wizygotów; w połowie VI wieku znalazła się w rękach Franków. Od Karola Wielkiego otrzymała liczne przywileje, pozostając przez stulecia ważnym portem handlowym. Od XV wieku przyłączona, wraz z Prowansją, do Królestwa Francji.
Za główne zabytki i atrakcje turystyczne Marsylii uważa się: Vieux Port z wejściem między dwoma fortami, Saint-Jean i Saint-Nicolas , bazylikę Saint-Victor , warowny kościół stojący na południe od portu, należący niegdyś do jednego z prowansalskich opactw założonego w V wieku, rozbudowany między XI a XIV wiekiem, katedrę - Cathédrale de La Major , na północ od wejścia do portu, ogromny zespół Vieille Charité stojący w pobliżu katedry, oraz bazylikę Notre-Dame de la Garde , stojącą na wzgórzu na południe od portu. Szczególną atrakcją jest Château d'If (marker na drugiej z mapek zamieszczonych na tej stronie) - słynna twierdza-więzienie stojąca na jednej z wysepek archipelagu Frioul w Zatoce Marsylskiej.

Markery - oznaczają najważniejsze marsylskie muzea - zob. niżej.


Neobizantyjska katedra - Cathédrale de La Major - powstała w drugiej połowie XIX wieku na polecenie Napoleona III (ukończona w 1893 roku); w krypcie znajdują się groby biskupów Marsylii.

Najwieksze wrażenie robi jej wielkość (jest o kilka metrów dłuższa od katedry w Kolonii), a także bogate wyposażenie wnętrza. Obok stoi stara romańska katedra z XI-XII wieku, częściowo rozebrana podczas budowy nowej; we wnetrzu można podziwiać kilka wielkiej klasy dzieł sztuki, np. terakotowy relief z XI wieku, którego twórcą był Luca dell Robbia, czy romański relikwiarz z XII wieku.

Vieille Charité - to leżący nieco na wschód od katedry ogromny zespół hospicjum, zaprojektowany przez Pierre'a Pugeta na polecenie Ludwika XIV, stosunkowo niedawno odrestaurowany, z kaplicą z owalną kopułą, otoczoną czworobokiem trzypiętrowych budynków z arkadami. Początkowo Vieille Charité miała być schroniskiem dla ubogich, później pełniła funkcję koszar, następnie przytułku dla żołnierzy, wreszcie nawet zespołu tanich mieszkań komunalnych. Obecnie jest centrum kulturalnym, z dwoma muzeami: Musée Archéologie Méditerranéenne, z eksponatami z Egiptu, Etrurii, Bliskiego Wschodu, Grecji i Rzymu (na szczególną uwagę zasługuje kolekcja sztuki egipskiej) oraz Musée des Arts Africains, Océaniens et Amérindiens.

Między katedrą i Vieille Charité a portem rozciąga się dzielnica Le Panier, najstarsza część miasta, miejscami malownicza, zamieszkała jednak głównie przez imigrantów i w dużej części przekształcona w slumsy.

Główną ulicą Marsylii jest La Canebière, biegnąca od Vieux Port na północny wschód, do neogotyckiego kościoła Saint-Vincent-de-Paul (z dwiema spiczastymi wieżami widocznymi na zamieszczonym zdjęciu). Dzielnice na północ od Canebière, zamieszkałe przez imgirantów (np. "arabska" Belsunce), są biedniejsze, a wieczorem, zwłaszcza w okolicach dworca kolejowego, uchodzą za dość niebezpieczne. Południe - to bogate centrum, z licznymi ulicami i pasażami handlowymi, Operą, Prefekturą, Palais de Justice i wieloma zabytkowymi pałacami.

Stosunkowo niedaleko od centrum, na południe od Vieux Port, na szczycie niewysokiego (ok. 160 m) wzgórza, stoi nebizantyjska bazylika z XIX wieku, Notre-Dame de la Garde, z charakterystyczną, widoczną z wielu miejsc w mieście, złoconą figurą Madonny (La Bonne Mère) na szczycie 60-metrowej dzwonnicy. Dla wielu turystów główną atrakcją jest tu rozległy widok na Marsylię i okolice z tarasu widokowego otaczającego bazylikę, sięgający również wysp w Zatoce Marsylskiej i Château d'If (zob. niżej).


W Marsylii, poza wspomnianymi już wyżej muzeami mieszczącymi się w Vieille Charité, jest kilka wartych odwiedzenia muzeów.

• Co się tyczy sztuk pięknych, bodaj najbardziej interesujące jest Musée Cantini (19 rue Grignan), mieszczące się w budynku przekazanym miastu przez urodzonego i zmarłego w Marsylii rzeźbiarza Julesa Cantiniego (1826-1916), od II wojny światowej eksponujące głównie sztukę nowoczesną - z dziełami artystów takich jak Matisse, Kandinsky, Chagall, Picasso, Miró czy Giacometti.
• W Musée des Beaux Arts mieszczącym się w lewym skrzydle Palais Longchamp (dość daleko od centrum) eksponowane są dzieła marsylczyków - rzeźbiarza, malarza i architekta Pierre'a Pugeta (1620-1694) oraz karykaturzysty, rzeźbiarza i malarza Honoré Daumiera (1808-1879), a także innych twórców XVI do XIX wieku (m.in. Courbeta, Milleta, Corota, Ingrèsa, Davida). W prawym skrzydle Palais Longchamp ma siedzibę inne muzeum - Musée d'Histoire Naturelle.
• Na północ od Vieux Port, przy Place Vivaux, w małym Musée des Docks Romains , można zobaczyć znaleziska z odkrytych podczas odbudowy miasta po II wojnie światowej rzymskich doków.
• Również po północnej stronie portu, w tzw. Maison Diamantée (2 rue de la Prison) z XVI wieku, stojącym za XVII-wiecznym Hôtel de Ville (przy Quai du Port) mieści się Musée du Vieux Marseille, eksponujące meble, obrazy, przedmioty codziennego użytku, ubiory, XVIII-wieczne szopki, tradycyjne prowansalskie figurki zwane santons, itp.).
• Na parterze kompleksu handlowego Centre-Bourse (square Belsunce), mieści się Musée d'Histoire de Marseille, eksponujące makiety dawnej Marsylii, przedmioty znalezione podczas wykopalisk, dokumenty, a także fragmenty statku rzymskiego. Obok muzeum, w Jardin des Vestiges, można zobaczyć m.in. resztki greckich fortyfikacji i pozostałości starożytnego portu.

• Dla wielu turystów przyjeżdżających do Marsylii jedną z największych atrakcji turystycznych miasta jest zwiedzanie Château d'If - zamku na małej skalistej wysepce oddalonej od brzegu o ok. 3,5 km. Zamek został zbudowany w pierwszej połowie XVI w. na polecenie Franciszka I. Sławę zdobył jako więzienie, w które poźniej został przekształcony - tu mieli być więzieni m.in. hrabia Monte Christo z powieści Aleksandra Dumasa i tzw. człowiek w żelaznej masce. Statki na wyspę odpływają z Vieux Port.
• Na południe od Marsylii, w okolicach La Madrague , zaczyna się jeden z najpiękniejszych odcinków wybrzeża Morza Śródziemnego, z licznymi zatoczkami (calanques) wrzynającymi się, jak fiordy, w skaliste wybrzeże, ciągnący się przez kilkadziesiąt kilometrów, do Cassis i dalej (więcej informacji).

• W 1347 roku do Marsylii, jako do jednego z pierwszych miejsc w Europie Zachodniej, dotarła "czarna śmierć", zabijając w mieście podobno więcej niż połowę mieszkańców. Równie katastrofalna dla Marsylii była ostatnia epidemia dżumy (z 1720 roku), gdy zmarła połowa mieszkańców miasta.
• Marsylia była miastem, które entuzjastycznie odniosło się do wybuchu Rewolucji Francuskiej i wysłało w 1792 roku do Paryża kilkuset wolontariuszy, którzy mieli stanąć po stronie rewolucyjnego rządu. Wezwanie do rewolucji, śpiewane przez nich podczas marszu, znane jako Marsylianka, jest obecnie hymnem narodowym Francji.
• Podczas II wojny światowej Marsylia była wielokrotnie bombardowana, najpierw w 1940 roku przez Niemców i Włochów (w listopadzie 1942 roku Niemcy zajeli miasto i pozostali w nim do sierpnia 1944 roku), później w 1944 roku przez aliantów.
• Od 1950 roku do niedawna Marsylia była główną "bramą wejściową" dla milionów imigrantów do Francji; szczególny napływ imigrantów miał miejsce w 1962 roku, po wycofaniu się Francuzów z Algerii. Do dziś miasto pozostaje metropolią wyjątkowo wielonarodową i wielokulturową, z dużymi dzielnicami zamieszkałymi przez Arabów i czarnoskórych imigrantów z Afryki.