Monako

Księstwo Monako - to miasto-państwo (nieco ponad 35 tys. mieszkańców) malowniczo położone na wybrzeżu Morza Śródziemnego, ok. 15 km na północny wschód od Nicei , ok. 10 km na południowy zachód od Mentony , w pobliżu granicy francusko-włoskiej, od strony lądu całkowicie otoczone przez terytorium Francji (➤ mapka)(➤ mapka). Monako jest państwem o najwyższym na świecie dochodzie i najwyższą na świecie liczbą milionerów i milarderów na głowę mieszkańca oraz o najwyższej na świecie oczekiwanej długości życia (life expectancy), sięgającej prawie 90 lat. Znany "raj podatkowy" dla osób prywatnych (osiedla się tu wielu biznesmenów, słynnych sportowców, artystów) i dla firm (mają tu siedziby liczne korporacje międzynarodowe, przede wszystkim instytucje finansowe i banki). Miasto, kojarzone najczęściej ze słynnym kasynem w dzielnicy Monte Carlo, cumującymi w porcie luksusowymi jachtami i rozgrywanym corocznie w maju wyścigiem samochodowym Grand Prix Monako Formuły 1, opisywane jest często w przewodnikach jako cel turystyczny dla osób o możliwościach finansowych znacznie przekraczających średnią. W rzeczywistości - oferuje liczne atrakcje dostępne również dla turystów dysponujących niezbyt wygórowanym budżetem, o ile są oni skłonni ograniczyć się do krótkiego pobytu. W pobliżu Monako przebiega autostrada A8 (E80); jadąc jednak np. z Nicei lub z Mentony, lepiej wybrać niezwykle malowniczą drogę D6007, jedną z trzech głównych corniches biegnących wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego, zwaną Route Moyenne Corniche, uchodzącą za jedną z najpiękniejszych drog na Lazurowym Wybrzeżu. Najbliższe lotnisko jest w Nicei, skąd można dotrzeć do Monako autobusem, koleją, helikopterem lub drogą morską.

Monako jest drugim (po Watykanie) najmniejszym pod względem powierzchni niezależnym państwem na świecie (niecałe 2 km², z czego część, w tym stosunkowo nowa, przemysłowa dzielnica Fontvieille, na południowy zachód od portu Fontvieille, jest terenem odebranym morzu), a także państwem o największej gęstości zaludnienia na świecie. Mniej niż 20% mieszkańców to obywatele księstwa, rodowici Monakijczycy (mówiący dialektem monakijskim), blisko 40% mieszkańców stanowią Francuzi, ok. 20% - Włosi; językiem oficjalnym jest język francuski, choć ostatnio podobno dialekt monakijski staje się coraz popularniejszy. Całkowita długość granicy lądowej Monako (z Francją, która otacza księstwo z trzech stron) wynosi 4,4 km, całkowita długość linii wybrzeża - 4,1 km. Prawie całe terytorium Monako, położonego nad samym morzem i na otaczających wzgórzach, to infrastruktura miejska, z licznymi parkami i ogrodami, ale praktycznie bez roślinności naturalnej. W mieście przetrwało trochę niskiej zabudowy, ale w krajobrazie miasta przeważają wieżowce - i gigantyczne dźwigi, wciąż budujące kolejne wieżowce w każdym dostępnym miejscu.

Historia Monako jako jednego z najbogatszych państw Europy sięga zaledwie połowy XIX wieku, gdy księżna Maria Karolina, małżonka Florestana I, panującego w Monako w trudnych latach 1841-1856, wpadła na pomysł, by dla ratowania dramatycznie podupadających finansów księstwa otworzyć kasyno. Pierwsze kasyno w Monako otwarto w 1856 roku w niewielkim budynku zwanym Villa Bellevue w dzielnicy La Condamine; później kilkakrotnie przenoszono siedzibę kasyna, by ostatecznie wybrać rejon na północ od głównego portu Monako, gdzie były wówczas nieużytki nadmorskie, i gdzie później, od strony morza w kierunku wzgórz, zaczęła się rozrastać dzielnica nazwana Monte Carlo (na cześć księcia Karola III, syna Florestana I i Marii Karoliny, panującego w Monako w latach 1856-1889). Biznes nie od razu był sukcesem, ale już w 1859 roku zaczął przynosić zyski, a od 1863 roku, gdy zarządzaniem kasynem zgodził się zająć François Blanc (1806-1877), przedsiębiorca francuski wcześniej zarządzający m.in. przemysłem rozrywkowym i hazardowym w Bad Homburg, nastąpiło tak gwałtowne przyspieszenie, że już w 1870 roku książę mógł zwolnić poddanych z podatków, a kasyno stało się jedną z głównych atrakcji przyciągających do Monako - spełniającego poza tym wszelkie inne warunki sprzyjające rozwojowi turystyki, takie jak piękne położenie i łagodny klimat - gości z wielkiego świata, poczynając od przedstawicieli wielkiej francuskiej, angielskiej (regularnie bywał podobno w kasynie król Edward VII) czy rosyjskiej arystokracji.

Dziś hazard nie jest już główną gałęzią gospodarki Monako. Jej podstawą są usługi - głównie finansowe i bankowe oraz handel nieruchomościami (od niedawna rozwijają się też inne gałęzie przemysłu, np. przemysł elektroniczny czy farmaceutyczny), oraz, oczywiście, turystyka, od dawna systematycznie stymulowana poprzez organizowanie rozmaitego typu imprez.

Bodaj najsłynniejszą z nich jest wspomniany już wyścig samochodowy Grand Prix Monako Formuły 1 (zob. niżej), rozgrywany corocznie w maju. Inną ważną imprezą motoryzacyjną jest tzw. Rajd Monte Carlo, którego ostatnie odcinki rozgrywane są na górskich drogach południowej Francji, z metą w Monako, rozgrywany od 1911 roku corocznie w styczniu. Również w styczniu odbywa się w Monako festiwal cyrkowy. Z kolei w lecie organizowany jest festiwal sztucznych ogni (Festival International de Feux d'Artifice). Na otwarciu sezonu operowego można zawsze spodziewać się występów najsłynniejszych śpiewaków. Koncerty z udziałem najwybitniejszych wykonawców odbywają się także na dziedzińcu Pałacu Książęcego oraz w katedrze. Różne imprezy kulturalne odbywają się przez cały rok w teatrze w dawnym forcie zwanym Fort Antoine. Na tarasie dachu budynku w pobliżu Muzeum Oceanograficznego odbywają się audiowizualne pokazy pod nazwą "Monte Carlo Story", a obok funkcjonuje kino pod gołym niebem z podobno największym ekranem w Europie. Od 1897 roku rozgrywany jest na kortach klubu tenisowego Monako prestiżowy turniej tenisowy, otwierający sezon na kortach ziemnych.

Różne źródła podają różne informacje o początkach Monako i o pochodzeniu samej nazwy państwa. Wiadomo, że region był zamieszkany już w czasach prehistorycznych, a w Starożytności w miejscu, gdzie dziś leży księstwo, istniał port najpierw fenicki, a później, prawdopodobnie od VI wieku p.n.e, grecki. Po zwycięskich wojnach Juliusza Cezara terytorium przeszło w ręce rzymskie, jako część jednej z prowincji galijskich, i pozostało pod panowaniem Rzymian aż do upadku zachodniego cesarstwa w roku 476. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego miasto - w wyniku najazdów Saracenów i różnych plemion barbarzyńskich - zostało zniszczone i opuszczone; w X i XI wieku teren zostało ponownie zasiedlony, tym razem przez Ligurów.

W końcu XII wieku cesarz Henryk VI przekazał niewielki fragment dzisiejszego terytorium Monako w ręce władców Genui, którzy na początku XIII wieku rozpoczęli budowę twierdzy. 8 stycznia 1297 roku do twierdzy podstępem przedostał się, przebrany za franciszkanina, wraz z grupą "współbraci", niejaki Francesco vel François Grimaldi, zwany Il Malizia, (wywodzący się zresztą także z jednego ze szlacheckich rodów Genui, lecz pozostający z ówczesnymi władzami Genui w konflikcie), by po zamordowaniu załogi opanować twierdzę.

Wydarzenie to uchodzi za początek trwającego do dziś panowania rodziny Grimaldich w Monako. Często można spotkać się z twierdzeniem, że ród Grimaldich (skądinąd rzeczywiście jeden z dominujących przez stulecia rodów w tej części wybrzeża Morza Śródziemnego, od Antibes do Mentony) - to najstarsza panująca dynastia w Europie. W rzeczywistości polityczna historia Księstwa Monako nie była tak prosta. Grimaldi bynajmniej nie panowali w Monako bez przerw; zresztą już w 1301 roku zostali z twierdzy Monako przez Genueńczyków wyparci. Później, już w XV wieku, Grimaldi ponownie weszli w posiadanie terytorium Monako, tym razem wzbogaciwszy się uprzednio na handlowych wyprawach morskich, kupując Monako od Jolanty Aragońskiej, władczyni Prowansji, do której wówczas Monako należało; pod koniec XV wieku suwerenność Monako została uznana przez Francję i przez papieża. Później jednak, po pierwsze, też zdarzały się okresy, gdy Grimaldi tracili w ogóle władzę nad księstwem (choćby w czasie Rewolucji Francuskiej czy podczas II wojny światowej), po drugie zaś, nawet gdy panowali, często nie byli w pełni suwerenni, lecz zależni - od Hiszpanów, od Mediolanu, od Francuzów, od Królestwa Sardynii (po Kongresie Wiedeńskim); nie od początku też władca Monako miał prawo do tytułu księcia.

W istocie rzeczy o pełnej (czy prawie pełnej) suwerenności księstwa Monako można mówić dopiero od roku 1861 (traktat z Francją, od której w tym momencie Monako było zależne), aczkolwiek równocześnie Monako utraciło na rzecz Francji Roquebrune i Mentonę (wcześniej zaliczane do monakijskiego państwa), a ponadto Francja zachowywała decydujący wpływ na politykę zagraniczną księstwa, mając prawo do zatwierdzania (lub nie zatwierdzania) podpisywanych przez Monako umów międzynarodowych. Poźniejsze umowy ograniczyły wpływ Francji na politykę zagraniczną księstwa - od 1993 roku Monako jest pełnoprawnym członkiem ONZ; pozostaje jednak z Francją w unii monetarnej i celnej, Francja też odpowiada za obronę monakijskiej niepodległości.

Warto też wiedzieć, że choć obecnie panujący w Monako książę Albert II jest potomkiem pierwszego władcy Monako z rodu Grimaldich, to jednak, wbrew niektórym źródłom, nie jest potomkiem "podstępnego" Francesca, bo ten, choć żonaty, nie miał dzieci, lecz jego kuzyna, Rainiera I (podówczas seniora Cagnes), który po zdobyciu genueńskiej twierdzy został pierwszym seniorem Monako, a także, że męska linia rodu Grimaldich wygasła już w pierwszej połowie XVIII wieku - później władza była dziedziczona w linii żeńskiej, choć kolejni panujący w Monako zachowali nazwisko Grimaldi.



Cztery główne dzielnice Monako - to Monaco-Ville, La Condamine (dzielnica składająca się z osiedli La Condamine, Moneghetti i Jardin Exotique oraz sektora Ravin de Sainte-Dévote), Monte-Carlo (składające się z osiedli Monte Carlo, Larvotto i La Rousse) i Fontvieille. Pierwsze trzy dzielnice odpowiadają trzem gminom istniejącym w 1911 roku, gdy Monako przyjmowało swą pierwszą konstytucję; czwarta dzielnica, Fontvieille, powstała później, w II połowie XX wieku, na terenach odebranych morzu.

Za główny punkt orientacyjny w Monako najwygodniej jest przyjąć oznaczony markerem port, zwany Portem Herkulesa (Port Hercule), w nawiązaniu do imienia bohatera starożytnego mitu, który jakoby przechodził przez tereny, na których dziś leży Monako, podczas wykonywania jednej ze swych dwunastu prac.

Dzielnica Monaco-Ville, najstarsza część Monako, zajmuje "rocher de Monako" - skalisty, wysunięty w morze na 800 m, wysoki na 60 m półwysep, na południe od Portu Herkulesa. Głównymi atrakcjami dzielnicy są: Pałac Książęcy - Palais du Prince (siedziba władcy księstwa i siedziba rządu), monakijska katedra , a także słynne Muzeum Oceanograficzne .

Dzielnica Monte Carlo ciągnie się wzdłuż wybrzeża na północ od portu. Najbardziej znaną atrakcją osiedla Monte-Carlo, położonego najbliżej portu, jest słynne kasyno (Casino de Monte-Carlo); dalej leży Larvotto (markerem oznaczony jest tzw. ogród japoński, a markerami - publiczne plaże), a jeszcze dalej La Rousse, najbardziej na północ wysunięte rezydencjalne osiedle Monako (nie mające raczej znaczenia z turystycznego punktu widzenia).

Osiedle La Condamine - to najbliższe otoczenie Portu Herkulesa (włącznie z nabrzeżami i długim wychodzącym w morze pomostem). Do dzielnicy La Condamine zalicza się też specjalny sektor zwany Ravin de Sainte-Dévote (wąwóz biegnący mniej więcej od kościoła Sainte-Dévote na północny zachód, oddzielający dzielnicę La Condamine od dzielnicy Monte-Carlo, Moneghetti (osiedle rezydencjalne na wzgórzu, na północny zachód od dzielnicy portowej), oraz najbardziej na zachód wysunięte osiedle Monako znane jako Jardin Exotique (tak, jak znajdujący się tu słynny ogród botaniczny, Jardin exotique de Monaco , położone bardzo blisko drogi D6007 (Moyenne Corniche), na zboczu góry Tête de Chien , znajdującej się już we Francji.

Czwarta dzielnica Monako, Fontvieille, obejmująca też Port Fontvieille , leży na południowy zachód od Monaco-Ville, przy granicy z Francją, sąsiadując z położoną u stóp Tête de Chien francuską popularną (nie należącą jednak, podobnie jak Monako, do najtańszych) miejscowością turystyczną Cap d'Ail, ze znanym portem jachtowym .



Oficjalna nazwa państwa Monako brzmi "Księstwo Monako" ("Principauté de Monaco"). Do roku 1910 władza panujących w Monako była władzą absolutną; w 1911 przyjęta została pierwsza konstytucja państwa, która nałożyła pewne ograniczenia na władzę księcia. Później panujący w Monako jeszcze parokrotnie próbowali pod różnymi pretekstami konstytucję państwa zawiesić, jednak na dłuższą metę bezskutecznie, w czym istotną rolę odegrały szczególne relacje łączące Monako z Francją. W 1962 roku przyjęta została nowa konstytucja, ograniczająca wpływ Francji na politykę zagraniczną Monako, a zarazem bardziej liberalna od wcześniej obowiązującej, w szczególności zwiększająca kompetencje jednoizbowego parlamentu (Conseil National), składającego się z 24 członków wybieranych na 5-letnie kadencje i mogącego działać niezależnie od księcia (aczkolwiek książę zachowuje prawo do rozwiązania parlamentu, pod warunkiem, że w ciągu 3 miesięcy zorganizowane zostaną następne wybory). W 1993 roku Monako stało się członkiem ONZ.

Panującym obecnie władcą Monako jest książę Albert II, syn Rainiera III (który rządził państwem 56 lat, od 1949 do 2005 roku) i księżnej Grace (wcześniej amerykańskiej aktorki filmowej znanej pod nazwiskiem Grace Kelly, z którą Rainier III ożenił się w 1956 roku, co było wówczas jednym z ekscytujących, szeroko komentowanych w ówczesnych mediach wydarzeń z "wielkiego świata").

Pałac Książęcy
Pałac Książęcy (Palais du Prince, zwany także Palais Princier), siedziba panującego i siedziba rządu, stojący od północno-zachodniej strony dużego placu (Place du Palais ), z którego rozciągają się wspaniałe widoki zarówno na północ, w stronę Portu Herkulesa i dzielnic La Condamine i Monte-Carlo, jak na południe, w stronę portu i dzielnicy Fontvieille, pochodzi z XVI-XVII wieku (tylko dwie wieże z 1215 roku są pozostałością pierwszej twierdzy genueńczyków). Codziennie w południe (dokładnie o 11:55) przed głównym wejściem do pałacu odbywa się widowiskowa ceremonia zmiany warty, obserwowana przez licznych turystów. Latem część wnętrz jest udostępniona zwiedzającym. Można zobaczyć m.in. renesansową reprezentacyjną Salę Tronową (Salle du Trône), gdzie odbywają się ceremonie oficjalne, główny dziedziniec (Cour d'Honneur), na który prowadzą XVII-wieczne schody z marmuru karraryjskiego (na dziedzińcu od czasu do czasu odbywają się koncerty), XVII-wieczną kaplicę (Chapelle Palatine), wieżę znaną dziś jako Tour Saint-Marie, dawniej noszącą nazwę Wieży Zegarowej (Toru de l'Horloge), salę Ludwika XV, tzw. Salę Niebieską, i inne pomieszczenia, z bezcenną kolekcją mebli, dywanów, fresków, itp. Szczególną atrakcję może stanowić mieszczące się w pałacu Musée des Souvenirs Napoléoniens et Archives Historiques, z bogatą kolekcją różnego rodzaju pamiątek po Napoleonie (rodziny Grimaldi i Bonaparte było skoligacone), a także zbiorami eksponatów związanych z historią Monako.

Na wschód od Place du Palais rozciąga się malownicze, prawie całkowicie wolne od ruchu samochodowego stare miasto z licznymi hotelami, restauracjami i sklepami, po którym warto pospacerować godzinę lub dwie; jeśli ma się wiecej czasu, warto zajrzeć do muzeum historycznego (Le Musée du Vieux Monaco, 2, rue Emile de Loth).

Markerem oznaczona jest monakijska katedra (La cathédrale Notre Dame-de-l'Immaculée-Conception), główna rzymsko-katolicka świątynia Archidiecezji Monako. Katedra została wzniesiona w stylu łączącym elementy neoromańskie i neobizantyjskie za panowania Karola III, w latach 1875-1903 (konsekrowana w 1911 roku), w miejscu wcześniej istniejącego i rozebranego kościoła św. Mikołaja (Saint-Nicolas). W katedrze przechowywane są relikwie św. Dewoty (zob. niżej), patronki Monako i rodziny Grimaldich. We wnętrzu warto zwrócić uwagę przede wszystkim na retabulum św. Mikołaja (Le Retable de Saint Nicolas) z 1500 roku, autorstwa Ludovico Brea (Louis Bréa) z Nicei, ołtarze boczne, tron biskupi z marmuru karraryjskiego, a także uchodzące za wybitne dzieło sztuki budownictwa organowego 4-klawiaturowe organy z 1976 roku, później jeszcze rekonstruowane, używane podczas nabożeństw oraz podczas organizowanych w katedrze koncertów muzyki religijnej. W monakijskiej katedrze znalazło miejsce wiecznego spoczynku wielu przedstawicieli dynastii Grimaldich, w tym rodzice obecnego władcy, Alberta II, Rainier III i księżna Grace.

Na zachód od katedry, po drugiej stronie rue de l'Église, stoi gmach sądu, Palais de Justice , zbudowany w 1924 roku za panowania Ludwika II, otwarty w 1930 roku. Budynek nie jest udostępniony zwiedzającym, ale warto zwrócić uwagę na jego fasadę i piękne schody wejściowe.

Od południa ogranicza stare miasto rue Colonel Bellando de Castro , ulica biegnąca od południowo-wschodniego narożnika Place du Palais na południowy wschód, a dalej jej przedłużenie, Avenue Saint-Martin , aleja biegnąca na północny wschód w stronę cypla półwyspu. Z Avenue Saint-Martin ku morzu opadają piękne ogrody Saint-Martin z wąskimi ścieżkami prowadzącymi wśród śródziemnomorskiej roślinności, uzupełnionej egzemplarzami bardziej egzotycznych gatunków, a także rzeźb, małych zbiorników wodnych itp. Dalej, na północny wschód od ogrodów Saint-Martin, znajduje się wbudowany w klif ogromny gmach Muzeum Oceanograficznego (Musée océanographique de Monaco), jednej z największych atrakcji Monako.

Muzeum, wraz z ogromnym akwarium z wodą morską, zostało ufundowane przez syna Karola III, Alberta I (1848-1922), księcia Monako od 1889 roku, i otwarte w 1910 roku. Można tu zobaczyć najrzadsze okazy flory i fauny morskiej ze wszystkich mórz na Ziemi, szkielety zwierząt morskich, kolekcje muszli, korali, pereł, wyrobów z bursztynu, modele statków badawczych (w tym sprzętu do badań podwodnych) - wszystko, co może być przedmiotem zainteresowania wszelkich nauk zajmujących się badaniem morza. W muzeum działają też laboratoria, w których prowadzi się badania naukowe, sale konferencyjne i wystawowe, biblioteka, itp. Od 1957 do 1988 roku dyrektorem muzeum był słynny oceanograf Jacques-Yves Cousteau.

Markerem oznaczony jest na zamieszczonej wyżej mapce Fort Antoine - twierdza pochodząca z początków XVIII wieku, zniszczona w 1944 roku, ale w 1953 roku na polecenie Rainiera III odbudowana; dziś jest miejscem, gdzie odbywają się przedstawienia teatralne pod gołym niebem. Z okolic twierdzy rozciągają się wspaniałe widoki na Port Herkulesa, La Condamine i Monte-Carlo.


Gmach, w którym mieści się jedna z największych atrakcji Monako, kasyno (Le Casino de Monte-Carlo ), w jego obecnym kształcie jest dziełem słynnego architekta francuskiego Charlesa Garniera (twórcy także m.in. opery paryskiej). Jak wspomniano wyżej, pierwsze kasyno otwarto w Monako już w roku 1856, ale szybszy rozwój przemysłu hazardowego w Monako zaczął się w 1863 roku, gdy zajął się nim przesiębiorca francuski François Blanc. Blanc utworzył w tym celu specjalne przedsiębiorstwo zwane Société des Bains de Mer et du Cercle des Étrangers à Monaco (SBM) i zdołał pozyskać wystarczający kapitał dla rozwoju biznesu. Dzisiejszy gmach kasyna został zaprojektowany przez Gilesa Dutrou i Charlesa Garniera i zbudowany na przełomie lat 70. i 80. XIX wieku; obok daleko idącej przebudowy pomieszczeń kasyna przeznaczonych dla graczy dodana została m.in. sala koncertowa, dzisiaj zwana Salle Garnier (stąd mówi się często o "gmachu kasyna i opery Monte-Carlo"), uważana za jedną z najbardziej prestiżowych europejskich sal koncertowych. Wspaniałe, bogato zdobione wnętrza, zaprojektowane w stylu Belle Époque, są utrzymywane w tym stylu do dzisiaj (mimo nieustannej przebudowy i renowacji). Część pomieszczeń kasyna można zwiedzać (oczywiście za opłatą, wymagany jest też odpowiedni strój), a nawet bez większego ryzyka można spróbować hazardu w mniej prestiżowych salach z automatami do gry; do poważniejszej gry dopuszcza się jednak tylko osoby dysponujące środkami znacznie przekraczającymi możliwości przeciętnego turysty.

Główna, północno-zachodnia fasada kasyna wychodzi na stosunkowo niewielki Place du Casino . Od południowego zachodu zamyka plac budynek jednego z najbardziej prestiżowych (i jednego z najdroższych) hoteli w Monako, Hôtel de Paris Monte-Carlo , otwartego w 1863 roku, stanowiącego własność wspomnianego przed chwilą SBM i zarządzanego przez SBM; po przeciwnej stronie można zajść do słynnej (goszczącej niegdyś gości z rodzin królewskich Europy) kawiarni, Café de Paris . Na północny zachód od Place du Casino rozciągają się wypielęgnowane ogrody Jardins des Boulingrins (których część została stosunkowo niedawno zabudowana futurystycznymi butikami różnych wielkich firm, ale większa część zachowała ogrodowy charakter); tarasy położone na południowy wschód od gmachu kasyna, od strony morza, oferują wspaniałe widoki na Port Herkulesa i jego otoczenie.

Markerem na mapce powyżej zaznaczony jest tzw. Ogród Japoński (Jardin Japonais), położony przy Avenue Princesse Grace park o powierzchni 7000 m², stylizowany na naturalny teren z wzgórzami, potokami, wodospadami, plażą itp. (i tworzący, jak się zapewnia turystów, dzieło zgodne z zasadami nauki zen), zaś markerem położona także przy Avenue Princesse Grace, ale nieco dalej na północny wschód, tzw. Villa Sauber, jedna z dwóch budowli, w których mieści się muzeum sztuki nowoczesnej, Nouveau Musée National de Monaco (drugim miejscem, gdzie muzeum organizuje wystawy czasowe, corocznie po dwie w każdym z miejsc, jest tzw. Villa Paloma, oznaczona markerem , położona w dzielnicy La Condamine, w rejonie Jardin Exotique (zob. niżej). Po drugiej stronie Avenue Pricesse Grace, nad morzem, znajduje się Grimaldi Forum , ogromne nowoczesne centrum kongresowe, z salami konferencyjnymi, wystawowymi i koncertowymi. Markerem oznaczony jest neorenesansowy kościół św. Karola (Église Saint-Charles) z 30-metrową dzwonnicą, zbudowany w 1883 roku.



Największą atrakcją dzielnicy La Condamine, drugiej, po Monaco-Ville, najstarszej dzielnicy Monako, jest Port Herkulesa , dokładniej - nabrzeża portowe wraz z długim molem. Spacerując tu można godzinami podziwiać cumujące w porcie luksusowe jachty i parkujące w pobliżu równie luksusowe samochody należące do ich właścicieli, ale też stojące na redzie lub przepływające w pobliżu statki wycieczkowe, od całkiem małych do gigantycznych, a południowe nabrzeża i długi pomost oferują niezrównane widoki samego miasta i otaczających je wzgórz, od Tête de Chien do Mont Agel.

Markerem oznaczony jest kościoł św. Dewoty (Sainte-Dévote), stojący przy Place Sainte-Dévote, poświęcony męczennicy zamordowanej przez Rzymian na Korsyce podczas prześladowań chrześcijan za panowania Dioklecjana, na przełomie III i IV wieku. Według legendy Rzymianie nakazali spalić jej ciało, ale chrześcijanom udało się je przed spaleniem uratować i złożyć w łodzi płynącej do Afryki, gdzie miała być pochowana. Dotarcie do celu udaremniła jednak burza morska i łódź ze szczątkami świętej została wyrzucona na brzeg w pobliżu miejsca, gdzie dziś stoi poświęcony jej kościoł. Dziś św. Dewota jest uznawana za patronkę Korsyki, ale też Księstwa Monako i monakijskiej rodziny panującej. Początki niewielkiej kaplicy jej poświęconej sięgają XI wieku; później świątynia była wielokrotnie przebudowywana, a od 1887 roku pełniła funkcję kościoła parafialnego. Uroczystość św. Dewoty, zawsze z udziałem rodziny panującej, obchodzona jest corocznie 27 stycznia (nabożeństwo w katedrze i procesja); poprzedzają ją, poprzedniego dnia wieczorem, obchody przed kościołem i w porcie (symboliczne podpalenie łodzi rybackiej, pokazy ogni sztucznych, itp.).

Trzecią, obok portu i kościoła św. Dewoty, główną atrakcją dzielnicy La Condamine, jest Jardin Exotique , położony przy alei znanej jako Boulevard du Jardin Exotique ogród, przez wielu uważany za jeden z najpiękniejszych w Europie. Otwarty w 1933 roku, usytuowany na skalistym zboczu góry Tête de Chien, szczyci się niezwykle bogatą kolekcją rzadkich roślin tropikalnych i subtropikalnych, przede wszystkim sukulentów. Z wielu miejsc rozciągają się rozległe spektakularne widoki na Monako i na długi odcinek wybrzeża Morza Śródziemnego. Szczególną atrakcję stanowi położona u podstawy klifu, na którym leży ogród, 60 m pod ziemią, grota zwana La Grotte de l'Observatoire (nazwa bierze się stąd, że niegdyś znajdowało się tu małe obserwatorium astronomiczne), z licznymi stalaktytami, stalagmitami i innymi formami nacieków jaskiniowych, niegdyś zamieszkiwana przez człowieka prehistorycznego.

Markerem oznaczone jest Muzeum Antropologii Prehistorycznej (Le musée d'anthropologie préhistorique) z kolekcją prehistorycznych znalezisk z regionu Monako (kości, narzędzia, figurki, itp.), a markerem - wspomniana już wyżej tzw. Villa Paloma, jedna z dwu siedzib Nouveau Musée National de Monaco.


Jak wspomniano wyżej, dzielnica Fontvieille, wraz z nowoczesnym portem jachtowym powstała w II połowie XX wieku na terenach odebranych morzu. Z turystycznego punktu widzenia interesujący może być rejon północno-zachodniego nabrzeża portu (Avenue Albert II), gdzie usytuowane jest duże centrum handlowe (Centre Commercial de Fontvieille) i trzy muzea: Musée naval de Monaco (muzeum morskie, z bogatą kolekcją makiet i modeli różnego rodzaju morskich jednostek pływających, w tym eksponaty pochodzące z prywatnej kolekcji księcia Rainiera III), Musée des Timbres et des Monnaies (z kolekcją emitowanych przez Księstwo Monako znaczków pocztowych oraz monet i banknotów) oraz Collection de Voitures Anciennes de S.A.S. le Prince de Monaco (kolekcja starodawnych samochodów, gdzie można podziwiać ok. 100 luksusowych aut produkowanych od początku XX wieku, w tym kilku pojazdów należących niegdyś do księcia Rainiera III).

Markerem oznaczony jest piękny park krajobrazowy i ogród różany znany jako Parc Paysager de Fontvieille et la Roseraie Princesse Grace, z małym stawem otoczonym palmami i oliwkami oraz licznymi rzeźbami. Rosarium zostało otwarte w 1984 roku, jako miejsce upamiętniające zmarłą tragicznie w 1982 roku żonę księcia Rainiera III, księżną Grace. Niedawno otwarty został nowy, znacznie większy ogród różany (o powierzchni ok. 5000 m²), w którym można podziwiać ok. 8 tysięcy krzewów róż reprezentujących niemal wszystkie znane ich odmiany.

Dla części turystów interesująca może być informacja, że w dzielnicy Fontvieille znajduje się otwarty w 1985 roku nowoczesny, wielofunkcyjny stadion sportowy (Stade Louis II ), na którym m.in. rozgrywa swoje mecze znany klub piłkarski biorący udział w rozgrywkach ligi francuskiej, AS Monaco.


Warto wiedzieć, że Port Herkulesa , zdolny do przyjmowania statków o dużym zanurzeniu, funkcjonował już w Starożytności; obecny port powstał w połowie lat 20. XX wieku, a później, w drugiej połowie XX wieku i na początku obecnego stulecia był jeszcze kilkakrotnie w istotny sposób modernizowany. Port może przyjmować ponad 500 jednostek, w tym nawet największe; odbywa się tu też intensywny ruch statków wycieczkowych.

Port Fontvieille jest portem jachtowym. Jest mniejszy i może przyjmować kilkadziesiąt jednostek (o długości nie przekraczającej 30 m). Bardzo blisko Portu Fontvieille, ale po francuskiej stronie granicy, znajduje się port jachtowy Cap d'Ail .

Wyścig samochodowy - zwany Grand Prix Monako Formuły 1 - jest jednym z cyklu wyścigów rozgrywanych przez cały rok na różnych torach wyścigowych, ale z całego cyklu jest bodaj najsłynniejszy, a z pewnością szczególny, ponieważ jest rozgrywany właśnie nie na specjalnym torze, lecz na krętych, wąskich i miejscami stromych ulicach miasta. Składająca się z wielu okrążeń trasa przebiega w rejonie portu i kasyna; ulice, którymi prowadzi, można rozpoznać po charakterystycznych oznakowaniach, widocznych np. na zamieszczonym tu zdjęciu. Wyścig jest organizowany od 1929 roku przez Automobile Club de Monako.