Nicea

Miasto we Francji, nad Morzem Śródziemnym, na Lazurowym Wybrzeżu, w regionie Provence-Alpes-Côte d'Azur, 932 km na południowy wschód od Paryża, ok. 190 km na północny wschód od Marsylii (stolicy regionu Provence-Alpes-Côte d'Azur), 30 km na zachód od granicy włoskiej (➤ mapka)(➤ mapka). Stolica departamentu Alpes-Maritimes. W miejscowym dialekcie zwana Niça lub Nissa, po włosku Nizza. Nicea jest piątym, po Paryżu, Marsylii, Lyonie i Tuluzie, największym miastem Francji (ok. 350 tys. mieszkańców). Ważny ośrodek handlowy i finansowy oraz węzeł komunikacyjny. Duży port handlowy, pasażerski i rybacki. Od XIX wieku Nicea jest jednym z najważniejszych ośrodków turystycznych we Francji, do II wojny światowej szczególnie popularnym wśród europejskiej arystokracji. Słynie z pięknego położenia i łagodnego klimatu, długiej promenady nadmorskiej (Promenade des Anglais) i wielu interesujących muzeów. Najlepszy dojazd - biegnącą wzdłuż wybrzeża autostradą A8 (E80). Lotnisko - Nice Côte d'Azur - jest trzecim (po dwóch paryskich lotniskach) pod względem znaczenia lotniskiem we Francji, obsługującym rocznie ok. 10 milionów pasażerów.

Najwcześniejsze, prehistoryczne ślady osad ludzkich w rejonie Nicei należą do najstarszych w Europie. Początki historii Nicei sięgają prawdopodobnie połowy III wieku p.n.e. (różne źródła podają różne informacje), gdy Grecy, którzy wcześniej, w VI wieku p.n.e., założyli Marsylię, zbudowali, dla ochrony swych interesów handlowych, twierdzę i port wojenny u stóp wzgórza zwanego dziś "la colline du Château", mniej więcej w miejscu obecnej nicejskiej starówki. Po zdobyciu Marsylii przez Rzymian w 49 roku p.n.e. również terytorium Nicei znalazło się w ich rękach - pozostałości rzymskiego amfiteatru i łaźni przetrwały na innym wzgórzu, w dzielnicy Cimiez (rzymskie Cemenelum).

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Nicea wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk. Przez pewien czas była w rękach władców prowansalskich, później, od 1388 roku należała do Sabaudii i tym samym, od 1720 roku, do Królestwa Sardynii - jednego z państw włoskich istniejących przez zjednoczeniem Włoch. Przez cały ten czas pozostawała terenem nieustannych sporów między Francją a Sabaudią - aż do roku 1860, gdy została ostatecznie włączona do Francji.

Ta data była dla miasta i regionu przełomowa. Rozwój Nicei zaczął się wprawdzie już wcześniej, bo pod koniec XVIII wieku, gdy zaczęli do miasta przyjeżdżać, przede wszystkim z Anglii, pierwsi kuracjusze, by leczyć tzw. suchoty i inne choroby układu oddechowego, i gdy część z nich zaczęła się w Nicei i w regionie osiedlać. Jednak po przyłączeniu Nicei do Francji rozwój ten uległ gwałtownemu przyspieszeniu, zwłaszcza gdy do Anglików, którzy odegrali kluczową rolę w stymulowaniu gospodarczego i kulturalnego rozkwitu miasta i całego tzw. Lazurowego Wybrzeża, dołączyła arystokracja i bogata klientela z innych państw europejskich, przede wszystkim z Rosji, oraz gdy, z drugiej strony, na przełomie XIX i XX wieku i w XX wieku cały region stał się znany jako ulubione miejsce artystów - takich jak Picasso, Chagall, Renoir, Bonnard czy Matisse.

Dziś turystyka (oraz, szerzej, obsługa podróżnych przyjeżdżających z takich lub innych powodów do miasta) jest jedną z głównych gałęzi gospodarki Nicei. Miasto ma drugą, po Paryżu, infrastrukturę hotelową we Francji (a także bardzo rozbudowaną infrastrukturę gastronomiczną), zdolną obsłużyć 4 miliony osób rocznie, oraz, jak wspomniano wyżej, trzecie w kraju, po dwóch lotniskach paryskich, lotnisko pasażerskie. Jest siedzibą wielkich centrów businessowych, konferencyjnych i handlowych, uniwersytetu, licznych muzeów, sal koncertowych.

Nicea leży nad zatoką zwaną "la Baie des Anges". Jej terytorium rozciąga się od ujścia rzeki Le Var na zachodzie do Mont Boron na wschodzie; od strony lądu, w szczególności od północnego zachodu miasto jest osłonięte wzgórzami, co ma decydujące znaczenie dla nicejskiego klimatu. Główne punkty orientacyjne w Nicei to port , lotnisko i dworzec kolejowy . Najbardziej znaną ulicą Nicei jest Promenade des Anglais , niegdyś osłonięta ścieżka spacerowa prowadząca wzdłuż wybrzeża (zbudowana przez Anglików chcących spacerować również w zimie wzdłuż brzegu morza, stąd nazwa), dziś szeroka, biegnąca od lotniska do centrum promenada i ulica, zabudowana od strony północno-zachodniej hotelami (jak słynny hotel Negresco ), galeriami i innymi reprezentacyjnymi budynkami. W okolicy pomnika znanego jako La statue de la ville de Nice oraz parku zwanego Jardin Albert I (oznaczonego markerem na mapce zamieszczonej niżej) Promenade des Anglais zmienia się w Quai des États-Unis , ulicę idącą dalej wzdłuż wybrzeża aż do podnóża Colinne du Château (wzgórza oznaczonego markerem na mapce zamieszczonej niżej). Za skrzyżowaniem z rue de Ponchettes wybrzeże nazywa się Quai Rauba Capeu, a dalej, gdy się już minie pomnik ofiar wojny (Monument aux Morts) - Quai Lunel, prowadzące do portu. Wzdłuż całej promenady ciągnie się długa żwirowa (z miejscami piaszczystymi, z nawiezionym piaskiem) plaża, w znacznej części publiczna.

Za główny plac miasta uchodzi Place Masséna . Idąc stąd na wschód dociera się po kilku minutach do kolejnego placu (Place du Palais de Justice ), przy którym stoi m.in. budynek Palais de Justice, skąd po kolejnych kilku minutach, kierując się na południowy wschód, dochodzi się do dużego podłużnego rynku, zwanego Cours Saleya . Wokół Cours Saleya oraz na północ i północny wschód rozciąga się starówka - Vieux-Nice, z zabudową we włoskim stylu i z włoskim klimatem. Warto zajść na Place Rosetti, przy którym wznosi się nicejska katedra ; paręset metrów dalej (15, rue Droite) stoi znany Palais Lascaris z drugiej połowy XVII wieku, dziś siedziba niewielkiego muzeum.
Place Masséna leży bardzo blisko miejsca, gdzie Promenade des Anglais zmienia się w Quai des États-Unis, w pobliżu ogrodu Jardin Albert I i La statue de la ville de Nice; od brzegu morza można tu dojść w parę minut. Podłużna oś placu przebiega w przybliżeniu południkowo. Do placu doprowadza kilka ważnych nicejskich ulic: z północy Avenue Jean-Médecin, od zachodu rue Masséna, Avenue de Verdun i Avenue des Phocéens, od wschodu rue Gioffredo, Avenue Félix Faure i Boulevard Jean Jean Jaurès. Plac otaczają budynki w charakterystycznym kolorze kolorze czerwonej ochry, parki i fontanny. Przez plac prowadzi linia tramwajowa, ale nie ma ruchu samochodowego. Place Masséna jest w Nicei miejscem, gdzie odbywają się wielkie imprezy publiczne, w szczególności parada wojskowa z okazji święta narodowego (14 lipca), imprezy Karnawału Nicejskiego (w lutym), a także koncerty organizowane w ramach licznych letnich festiwali muzycznych.

Ok. 250 m na wschód od południowej części placu Masséna leży Place du Palais de Justice, przy którym stoi m.in. neoklasycystyczny Palais de Justice, a także Palais Rusca (również należący do wymiaru sprawiedliwości) i wieża zegarowa. W sezonie letnim na placu odbywają się różne imprezy (koncerty, pokazy filmów, itp.).

Wspomniany wyżej Cours Saleya - to duży, podłużny, zawsze pełen ludzi rynek ciągnący się równolegle do wybrzeża i Quai des États-Unis. Codziennie od wtorku do niedzieli funkcjonuje tu (od rana) targ spożywczy i kwiatowy; w poniedziałki - targ antyków. Po południu i wieczorami otwarte są liczne restauracje (oferujące specjały miejscowej kuchni, ale także z całego świata), kawiarnie, puby, sklepiki i stragany z pamiątkami, itp.

Wzgórze, leżące między dzisiejszym Starym Miastem (Vieux-Nice) a portem, jest nazywane Colinne du Château, ponieważ oprócz katedry, której początki sięgały XI wieku, niegdyś stał tam też zamek, będący centrum większego systemu fortyfikacji. Na rozkaz Ludwika XIV zamek został zniszczony w XVIII wieku (z dawnych budowli pozostały ledwie ślady), a później, w drugiej połowie XIX wieku wzgórze zostało zdemilitaryzowane.

Dzisiaj jest to głównie park, teren spacerów, ze wspaniałymi widokami na Niceę i otaczające miasto wzgórza, a także - w kierunku wschodnim - na port. Na terenie parku leży też ogrodzony cmentarz, z częścią katolicką, protestancką i żydowską.
Główny kościół Nicei, barokowa katedra Sainte-Réparate, zbudowana w drugiej połowie XVII wieku, konsekrowana w 1699 roku, stoi w centrum Starego Miasta, przy niewielkim placu, zwanym placem Rosetti, otoczonym budynkami w różnych kolorach ochry i przypominającym podobne place w miastach włoskich.

Pierwszy kościół w tym miejscu, poświęcony św. Reparacie z Cezarei Plestyńskiej (Sainte-Réparate, po włosku Santa Reparata), patronce Nicei (a także Florencji), męczennicy z III wieku, powstał na początku XIV wieku i od 1246 roku był kościołem parafialnym - aż do roku 1590, gdy ówczesny biskup Nicei w obecności księcia Sabaudii, Karola Emanuela I, przeniósł tu swą siedzibę ze świątyni wcześniej pełniącej funkcję katedry. W 1649 roku, gdy uznano, że istniejący kościół św. Reparaty jest za mały, biskup Didier Palletis zlecił jego przebudowę. Obecna budowla powstała w drugiej połowie XVII wieku według projektu Jeana-André Guiberta i została konsekrowana w 1699 roku; w XVIII wieku została dobudowana dzwonnica, a całość była przebudowywana później jeszcze parokrotnie.

Zamieszczone zdjęcie przedstawia wejście do katedry; po prawej stronie widoczna jest podstawa dzwonnicy. Najbardziej charakterystycznem elementem katedry jest pokryta kolorowymi ceramicznymi płytkami kopuła, słabo widoczna z placu przed świątynią.

W barokowym wnętrzu warto zwrócić uwagę na bogate zdobienia (sztukaterie, marmury, malowidła) oraz na dziesięć kaplic bocznych, a także na malowidło w ołtarzu głównym przedstawiające patronkę kościoła, św. Reparatę (jej relikwie są tu czczone od 1690 roku). Szczególną ciekawostką może być przechowywany w katedrze akt chrztu sławnego marszałka cesarstwa francuskiego z czasów napoleońskich - André Masséna (wł. Andrea Masséna), urodzonego w Nicei 6 maja 1758 roku.

NICEA
Hotel Negresco
fot. PL
• Zamieszczone zdjęcie djęcie przedstawia stojący przy Promenade des Anglais (nr 37) legendarny, luksusowy pięciogwiazdkowy Hotel Negresco, zabytkowy hotel-pałac-muzeum uchodzący za symbol świetności Nicei. Został zbudowany w 1912 roku (otwarty 4 stycznia 1913 roku) przez wybitnego architekta Édouarda-Jeana Niermansa na zamówienie maître d'hôtel i restauratora pochodzenia rumuńskiego, Henri Negresco, który działał wówczas z niezwykłym powodzeniem na Lazurowym Wybrzeżu, oferując usługi dla najbogatszej klienteli Europy. Po wybuchu I wojny światowej hotel został zasekwestrowany i przekształcony w szpital wojskowy. Negresco odzyskał hotel w 1918 roku, ale wobec strat poniesionych w czasie wojny i wobec braku klienteli, popadł w kłopoty finansowe i wkrótce, w 1920 roku, zmarł jako bankrut w Paryżu. Hotel został przejęty przez wierzycieli, a następnie sprzedany firmie belgijskiej, która - w latach 20. i 30. XX wieku - przywróciła mu status jednego z najelegantszych hoteli na Lazurowym Wybrzeżu. W 1957 roku hotel kupił Jean-Baptiste Mesnage i przekazał go córce, Jeanne, żonie Paula Augiera (znanego nicejskiego przedsiębiorcy i polityka). W rękach Augierów hotel, dodatkowo wyposażony i ozdobiony licznymi dziełami sztuki najwyższej klasy, utrzymał powodzenie i renomę przez kolejne pół wieku. Paul Augier zmarł w roku 1995. Po jego śmierci Jeanne Augier w dalszym ciągu zajmowała się przedsiębiorstwem, by dopiero niedawno przekazać hotel fundacji Fonds de dotation Mesnage-Augier-Negresco, mającej prowadzić działalność charytatywną (ale również opiekować się samym hotelem i jego zbiorami sztuki - jako zabytkiem kultury).

W Nicei jest wiele interesujących muzeów. Do najważniejszych należą:

• Musée Matisse (164 Avenue des Arènes, Cimiez). Muzeum, otwarte w 1963 roku, w 9 lat po śmierci artysty, mieści się w starej willi położonej obok cmentarza w Cimiez (gdzie Matisse jest pochowany), rozbudowanej w roku 1993. Eksponowane są rysunki, obrazy (w tym Martwa natura z owocami granatu, Rokokowy fotel, Akt niebieski IV, Czytająca przy żółtym stole), rzeźby (m.in. Stojący tors), tkaniny i dzieła sztuki użytkowej oraz kolekcja fotografii dokumentująca życie i twórczość Henri Matisse'a.
• Musée Chagall (36 Avenue du docteur Ménard). Otwarte w 1973 roku, posiada najbogatszą w świecie kolekcję dzieł artysty, obejmującą obrazy, rysunki, rzeźby, witraże (m.in. trzy witraże przedstawiające Stworzenie świata) i mozaiki. Do nejcenniejszych dzieł należy 17 obrazów z serii poświęconej Biblii, w tym Stworzenie człowieka, Arka Noego i kilka wersji Pieśni nad pieśniami.
• Musée d'Art moderne et d'Art contemporain . Siedzibą muzeum jest oryginalny zespół czterech wież połączonych pasażami, stojący przy Promenade des Arts, niedaleko placu Garibaldiego. Muzeum zostało otwarte w 1990 roku. Posiada bogatą kolekcję dzieł nowego realizmu (m.in. César, Arman, Martial Raysse, Niki de Saint Phalle, Jean Tinguely) i pop artu (m.in. Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Tom Wesselmann, Robert Indiana, Jim Dine); osobna sala poświęcona jest pracom Yvesa Kleina. Muzeum organizuje też wystawy czasowe.
• Musée des Beaux-Arts Jules Chéret (33 Avenue des Baumettes). Muzeum, otwarte w 1878 roku, mieści się w willi z drugiej połowy XIX wieku. W zbiorach muzeum, których początkiem była darowizna Napoleona III z roku 1860 (po przyłączeniu Nicei do Francji), są m.in. prace Julesa Chéreta (zmarłego w Nicei w roku 1932) i Gustava-Adolfa Mossy (urodzonego w Nicei w roku 1883 i zmarłego tamże w roku 1971), a także dzieła Claude'a Moneta, Edwarda Sisleya, Pierre'a Bonnarda, Keesa Van Dongena, Raoula Dufy'ego, i innych.
• Le musée des Arts asiatiques (405 Promenade des Anglais). Zbudowane w 1998 roku według projektu Kenzo Tange - prezentuje, w ramach ekspozycji stałej i wystaw czasowych, dzieła dawnej i współczesnej sztuki azjatyckiej.
• Musée Masséna (Palais Masséna, rue de France, niedaleko hotelu Negresco). Mieści się w willi z końca XIX wieku, zbudowanej dla Victora Masséna przez architekta cesarzowej Eugenii, żony Napoleona III. W budynku, zakupionym w 1921 zakupionej przez miasto, mieści się muzeum sztuki i historii regionu.

Osoby zainteresowane starożytną historią Nicei mogą się też wybrać do muzeum archeologicznego - Musée Archéologique de Cimiez (160 av. des Arènes de Cimiez, niedaleko Musée Matisse). Muzeum jest usytuowane na terenie dawnych łaźni rzymskich, obok resztek amfiteatru; eksponowane są w nim przedmioty wydobyte w czasie wykopalisk.

Z licznych kościolów nicejskich, oprócz omówionej wyżej katedry, warto zwiedzić:

• Chapelle de la Miséricorde z XVIII wieku (przy Cours Saleya), słynną ze wspaniałego barokowego wystroju;
• barokowy (z neoklasycystyczną fasadą) kościół Saint-François-de-Paule , stojący przy ulicy o tej samej nazwie, blisko Cours Saleya;
• barokowy kościół w stylu włoskim, zwany Saint-Jacques-le-Majeur lub du Gesù , w stylu włoskim, pochodzący z 1607 roku, z dzwonnicą z XVIII wieku, przebudowany w pierwszej połowie XIX wieku;
• kościół Saint-Martin-Saint-Augustin , przy placu św. Augustyna, z neoklasycystyczną fasadą, budowany od końca XVII wieku do lat 30. XIX wieku:
• kościół i klasztor Notre-Dame de Cimiez , bodaj najstarszy z zachowanych nicejskich obiektów sakralnych, położony ok. 300 m na wschód od muzeum Matisse'a i postałości z czasów rzymskich (na pobliskim cmentarzu pochowani są m.in. Henri Matisse i Raoul Dufy).

Warto też pamiętać o co najmniej dwóch kościołach innych wyznań, zbudowanych przez dwie społeczności, które odegrały ważną rolę w rozwou Nicei:

• kościele anglikańskim , wzorowanym na King's College Chapel uniwersytetu w Cambridge, oraz
• prawosławnej katedrze św. Mikołaja (Cathedrale Orthodoxe Russe St-Nicolas ), zbudowanej w 1912 roku dla uczczenia carewicza Mikołaja Aleksandrowicza, który w 1865 roku zmarł w Nicei na suchoty.

Obecny port w Nicei (Port Lympia) zaczęto budować w roku 1748 z rozkazu Karola Emanuela III, panującego w Królestwie Sardynii w latach 1730-1773. Pełni rolę portu handlowego, rybackiego i jachtowego. Jest głównym portem łączącym Francję kontynentalną z Korsyką.

Zamieszczone zdjęcie przedstawia nocny widok portu w Nicei od południowego wschodu, z drogi prowadzącej wybrzeżem od strony Monaco, wokół Mont Boron. Na lewo od portu widać Colinne du Château, a dalej wschodni fragment nicejskiej promenady.

• Bodaj najbardziej znaną imprezą cykliczną organizowaną w Nicei jest tzw. Karnawał Nicejski (Carnaval de Nice), odbywający się co roku w lutym. Najwcześniejsze wzmianki o święcie pochodzą z końca XIII wieku, ale w obecnej postaci karnawał jest organizowany od roku 1873, gdy powstał specjalny komitet mający koordynować promocję miasta adresowaną w szczególności do zagranicznych bogatych gości spędzających na francuskiej Riwierze okres zimy. Parady i zabawy karnawałowe, pokazy dekoracji i kostiumów, przejazdy ukwieconych platform, przemarsze tanecznych korowodów, pokazy sztucznych ogni - trwają ponad trzy tygodnie. Karnawał Nicejski uchodzi za najważniejszą tego typu imprezę we Francji i jedną z najważniejszych na świecie, porównywalną z analogicznymi imprezami w Rio de Janeiro czy Wenecji i przyciągającą do Nicei tysiące turystów.