Norymberga / Nürnberg - to liczące ok. 520 tys. mieszkańców miasto na prawach powiatu, położone w Bawarii, 450 km na południowy zachód od Berlina , 170 km na północ od Monachium (➤ mapka(➤ mapka)). Miasto o długiej i bogatej historii, dziś najważniejszy ośrodek gospodarczy, kulturalny i naukowy Frankonii. Ważny węzeł komunikacyjny (międzynarodowy port lotniczy, dworzec kolejowy, węzeł autostradowy). Popularny ośrodek turystyczny, znany z zabytków architektury, instytucji kultury, a także licznych organizowanych przez miasto różnego rodzaju imprez, w tym słynnego, przyciągającego corocznie ponad milion turystów jarmarku Bożonarodzeniowego (Christkindlesmarkt). Miasto rodzinne Albrechta Dürera.

Norymberga leży w rejencji Środkowa Frankonia (jednej z trzech składających się na Frankonię i jednej z siedmiu składających się na Bawarię), na wysokości 302 m n.p.m., nad rzeką Pegnitz, powyżej miejsca, gdzie Pegnitz wpada do rzeki Regnitz, lewego dopływu Menu. Jest drugim pod względem liczby mieszkańców miastem Bawarii (po Monachium). Pierwsze wzmianki o Norymberdze pochodzą z połowy XI wieku. Od 1219 roku Norymberga była wolnym miastem Rzeszy, przez długi czas jednym z najważniejszych miast Świętego Cesarstwa Rzymskiego, w XV i XVI wieku centrum niemieckiego Renensansu. W 1525 roku miasto przyjęło protestantyzm. W XVIII wieku Norymberga stracila na znaczeniu, by w XIX wieku, po włączeniu miasta do Bawarii, wejść znowu w okres rozwoju. W czasach III Rzeszy była ważnym ośrodkiem ruchu nazistowskiego (w 1935 roku na zjeździe NSDAP zostały ogłoszone tzw. ustawy norymberskie). W 1945 roku miasto, będące do tego czasu jednym z najlepiej zachowanych średniowiecznych miast niemieckich, zostało zbombardowane i w 90% zniszczone; po wojnie zostało odbudowane w kształcie odtwarzającym, na ile to było możliwe, dawny wygląd miasta.


Dawna Norymberga otoczona była w całości długimi na ok. 5 km murami obronnymi zbudowanymi w XIV-XV wieku, tworzącymi, wraz z położonym w północnej części miasta zespołem zamkowym, jeden z najpotężniejszych systemów fortyfikacji w Europie. Dziś zrekonstruowane historyczne centrum miasta, otoczone odtworzonymi na długości ok. 4 km murami miejskimi, składa się z tzw. Sebalder Altstadt na północnym brzegu rzeki Pegnitz , oraz Lorenzer Altstadt, na brzegu południowym (nazwy pochodzą od nazw kościołów - św. Sebalda i św. Wawrzyńca)

Markerem oznaczony jest jeden z najważniejszych zabytków Norymbergi, położony na wzgórzu rozległy zespół zamkowy składający się z zamku cesarskiego (Kaiserburg) oraz dwóch innych (znanych jako Burggrafenburg i Stadtburg). Najstarsza część kompleksu, wieża Fünfeckturm, pochodzi z pierwszej połowy XI wieku; później cały zespół był przez stulecia wielokrotnie rozbudowywany i przebudowywany. Wpomniany już wyżej romańsko-gotycki kościół św. Sebalda (St. Sebald) jest najstarszym kościołem Norymbergi, wzniesionym w XIII-XIV wieku; od 1525 roku, gdy Norymberga przyjęła Reformację, należy do gminy ewangelickiej. We wnętrzu znajdują się cenne dzieła sztuki, m.in. XV-wieczny nagrobek patrona świątyni, dzieło Piotra Vischera Starszego, trzy rzeźby Wita Stwosza, i in. Naprzeciwko kościoła stoi renesansowy ratusz z XIV-XVII wieku. Na Rynku Głównym , uważanym za główny plac miasta, warto zwrócić uwagę na późnogotycką fontannę Schöner Brunnen oraz kościół Najświętszej Marii Panny (Frauenkirche) z XIV wieku, z bogatą dekoracją rzeźbiarsko-architektoniczną oraz cennymi dziełami sztuki we wnętrzu. Markerem oznaczony jest XV-wieczny dom, w którym w latach 1509-1528 mieszkał Albrecht Dürer (dziś mieści się tu małe muzeum biograficzne), markerem - XVI-wieczna patrycjuszowska kamienica Fembo-Haus, mieszcząca muzeum miejskie, a markerem - XVI-wieczny pałac miejski rodziny Tucherów, dziś także pełniący funkcję muzeum. Nad Pegnitz zachował się częściowo gotycki kompleks Szpitala św. Ducha (Heilig-Geist-Spital), zbudowanego w XIV wieku dawnego szpitala miejskiego.

W południowej części miasta stoi gotycki kościół św. Wawrzyńca (St. Lorenz) z XIII–XIV wieku (od imienia patrona bierze nazwę cała południowa część norymberskiego Starego Miasta - Lorenzer Altstadt). We wnętrzu warto zwrócić uwagę m.in. na tabernakulum wykonane przez Adama Krafta w końcu XVI wieku oraz na grupę rzeźbiarską Engelsgruss (Pozdrowienie Anielskie), uważaną za jedno z najwybitniejszych dzieł Wita Stwosza z okresu norymberskiego. Stojący naprzeciwko kościoła św. Wawrzyńca budynek zwany Nassauer Haus jest jednym z najstarszych budynków w mieście. Markerem oznaczony jest pochodzący z przełomu XV i XV wieku budynek Mauthalle (pierwotnie spichlerz, później komora celna), uważany za jeden z najważniejszych zabytków Norymbergi.

Marker oznacza istniejące od 1852 roku Germańskie Muzeum Narodowe (Germanisches Nationalmuseum), największe muzeum sztuki w Niemczech i w całym niemieckim obszarze językowym, przechowujące pond 1,3 mln eksponatów związanych z germańską i niemiecką kulturą i sztuką. Za szczególnie ważną uchodzi znajdująca się w muzeum kolekcja malarstwa niemieckiego Renesansu, z dziełami m.in. Albrechta Dürera i Lucasa Cranacha starszego. Między Germańskim Muzeum Narodowym a głównym dworcem kolejowym Norymbergi stoi budynek Neues Museum - Staatliches Museum für Kunst und Design Nürnberg , otwartego w 2000 roku muzeum poświęconego sztuce współczesnej.