Ronda

Miasto (ok. 35 tys. mieszkańców) na południu Hiszpanii, w Andaluzji, położone 550 km na południowy zachód od Madrytu, 128 km na północny wschód od Sewilli , stolicy Andaluzji, 103 km na zachód od Malagi , stolicy prowincji (➤ mapka)(➤ mapka). Miasto jest malowniczo położone na wyskości 723 m n.p.m., na skale przeciętej na dwie części głęboką rozpadliną, nad którą przerzucony jest spektakularny, bardzo wysoki most, zwany Puente Nuevo, zbudowany w drugiej połowie XVIII wieku, dziś uważany za jedną z największych atrakcji turystycznych Rondy.

Tereny, na których leży dzisiejsza Ronda, były pierwotnie zamieszkałe przez Celtów (którzy nazywali to miejsce Arunda); później w okolicy osiedlili się Fenicjanie. Historia samej Rondy jednak sięga czasów rzymskich - miasto zostało założone jako ufortyfikowana osada podczas tzw. drugiej wojny punickiej, przez Scypiona Afrykańskiego Starszego, uzyskała status miasta za panowania Juliusza Cezara, funkcjonując później przez długi czas jako ośrodek handlowy.

Po upadku Cesarstwa Rzymskiego miasto przechodziło kilkakrotnie z rąk do rąk, pozostając przez pewien czas pod panowaniem Bizancjum, później - Wizygotów, by wreszcie w 713 roku znaleźć się na kilka wieków pod panowaniem arabskim, w granicach emiratu, a później kalifatu Kordoby. Po rozpadzie, w XI wieku, kalifatu Kordoby na dziesiątki niepodległych państw zwanych taifami, Ronda stała się na krótko stolicą jednej z nich, a w 1065 została podporządkowana Sewilli, rządzonej wówczas przez Abbadydów. W 1485 roku Ronda - jako jeden z ostatnich bastionów arabskich na Półwyspie Iberyjskim - została po krótkim oblężeniu zdobyta przez chrześcijan, dzieląc odtąd losy innych miast regionu, w granicach zjednoczonej Hiszpanii.


Jedną z najbardziej charakterystycznych cech Rondy jest wyjątkowe położenie miasta - na płaskowyżu przeciętym głęboką, urwistą rozpadliną, wąwozem El Tajo , którym płynie rzeka Guadalevín. Na prawym, północnym brzegu rzeki leży dzielnica Mercadillo, zbudowana przez chrześcijan po rekonkwiście, na lewym - stara dzielnica arabska, zwana La Ciudad, a na południe od La Ciudad, za murami miejskimi z mauretańską bramą zwaną Puerta del Almocábar i poźniejszą, XVI-wieczną bramą Karola V (Puerta de Carlos V) - dzielnica San Francisco.

Rozdzielone przez rzekę północną i południową część Rondy łączą trzy mosty: najstarszy, zwany Puente Romano (znany też jako Puente San Miguel), późniejszy, Puente Viejo , prawdopodobnie zbudowany przez Arabów (i nazywany niekiedy Puente Árabe), wreszcie najpóźniejszy, łukowy most o długości 100 m, poprowadzony na wysokości 120 m nad dnem wąwozu El Tajo spektakularny most zwany Puente Nuevo , zbudowany w latach 1751-1793 przez José Martína de Aldehuela, a dziś uchodzący za jedną z największych atrakcji turystycznych Rondy.

Most biegnie mniej więcej południkowo. Po północnej stronie rozciąga się, jak wspomniano, dzielnica Mercadillo, znacznie większa, co do powierzchni, od południowej części miasta, ale bodaj mniej licznie odwiedzana przez turystów. Zaraz za mostem Puente Nuevo, po północnej stronie, leży spory plac, zwany Plaza de Espana ; w jednym z budynków po północnej stronie placu ma swą siedzibę biuro informacji turystycznej, zaś po zachodniej stronie, w budynku mieszczącym niegdyś ratusz, funkcjonuje Parador de Turismo de Ronda (widoczny na zdjęciu obok).

Za placem zaczyna się Calle Virgen de la Paz. Idąc tą ulicą, po kilku minutach dochodzi się do Plaza de Toros , słynnej na cały świat areny "walk byków", uważanej za jedną z najstarszych w Hiszpanii. Na niewielkim placyku tuż obok areny można podziwiać pomniki słynnych matadorów, a osoby bardziej zainteresowane mogą też odwiedzić mieszczące się w Plaza de Toros muzeum korridy, Museo de la Tauromaquia (zwane też Museo Taurino); więcej informacji o znaczeniu Rondy w historii "walk byków", zob. niżej.

La Ciudad - to stara arabska dzielnica Rondy (po rekonkwiście w znacznym stopniu przebudowana), z wąskimi uliczkami i białymi domami z balkonami z kutego żelaza. Ulica zaczynająca się na Puente Nuevo nosi nazwę Calle Armiñán i biegnie na południe przez całe stare miasto, kończąc się w pobliżu murów miejskich na granicy dzielnic La Ciudad i San Francisco. Warto pójść Calle Armiñán i zaraz za budynkiem klasztoru Santo Domingo (który był niegdyś siedzibą lokalnych władz inkwizycji) skręcić w lewo w ulicę Calle Cuesta de Santo Domingo, by po kilku minutach spaceru dojść do Casa del Rey Moro - dworu zbudowanego w XVIII wieku na fundamentach istniejącego w czasach arabskich władcy taify, od którego można zejść do rzeki monumentalnymi schodami (365 stopni) z XIV wieku, znanymi jako La Mina. Sam budynek nie jest otwarty dla gości, zwiedzić można tylko ogrody, założone w 1912 roku, zaprojektowane przez Jeana-Claude'a Forestiera (tego samego, ktory projektował park Marii Luizy (Parque de María Luisa) w Sewilli.

Nieco dalej należy zwrócić uwagę na Palacio del Marqués de Salvatierra - stosunkowo niewielką rezydencję wzniesioną w XVIII wieku w stylu renesansowym, z portalem i balkonem ozdobionym posągami przypominającymi rzeźby prekolumbijskie. Idąc dalej w dół, wciąż Calle Cuesta de Santo Domingo, przez charakterystyczną niewielką bramę w kształcie łuku (Arco de Felipe V ) można dojść do drugiego ze wspomnianych wyżej mostów Rondy, Puente Viejo , za którym (już w dzielnicy Mercadillo) ulica Calle Real prowadzi wprost ku kościołowi zwanemu Iglesia de Padre Jesus (widocznemu na zdjęciu obok); jeśli się jednak wcześniej skręci w kamienną ścieżkę oznaczoną odpowiednim drogowskazem, dojdzie się do tzw. Baños Árabes , dobrze zachowanych mauretańskich łaźni zbudowanych w końcu XIII wieku.


Jeśli się natomiast pójdzie, od Palacio del Marqués de Salvatierra, ulicą o tej samej nazwie (Calle Marqués de Salvatierra) na południowy zachód, szybko dojdzie się do skrzyżowania z główną ulicą, Calle Armiñán, na której zaczynał się opisany wyżej spacer, mijając, tuż przed tym skrzyżowaniem, minaret św. Sebastiana (El Alminar de San Sebastián), pierwotnie minaret meczetu, później, już w chrześcijańskiej Rondzie, dzwonnica kościoła św. Sebastiana (dziś już nie istniejącego).

Markerem oznaczony jest jeden z ważniejszych placów miasta, Plaza Duquesa de Parcent.

Od północnej strony wznosi się tu kolegiata Santa María la Mayor stojąca w miejscu, gdzie niegdyś stał główny meczet Rondy (który z kolei, według niektorych źródeł, powstał na fundamentach świątyni rzymskiej). Z pierwotnej budowli zachował się do dziś minaret (przebudowany i pełniący dziś rolę dzwonnicy) oraz łuk w kształcie podkowy, zdobiony arabską kaligrafią, stanowiący fragment muzułmańskiej niszy modlitewnej z XIII wieku, mihrabu. Ponieważ kościół był budowany przez ponad 200 lat, można w nim dostrzec elementy wielu stylów.

Wschodnią pierzeję Plaza Duquesa de Parcent stanowi ratusz (Ayuntamiento), zbudowany w 1734 roku, pierwotnie jako więzienie wojskowe, później przebudowany i przystosowany do innych funkcji, z dwukondygnacyjną arkadową fasadą.

Na północny zachód od Plaza Duquesa de Parcent (kilka minut spacerem) stoi, tuż nad krawędzią klifu, Palacio de Mondragón , uchodzący, obok kolegiaty, za jeden z najważniejszych zabytków Rondy. Pałac, choć niewielki, był niegdyś pałacem arabskich władców miasta (po rekonwiście korzystali też z niego "królowie katoliccy", Ferdynand II Aragoński i IzabelaI Kastylijska. Losy budynku były różne, przez pewien czas był w ruinie, później został zrestaurowany, dzięki czemu uratowano wiele elementów oryginalnych. Mimo daleko idących zmian w stosunku do stanu pierwotnego, zachowało się wiele elementów oryginalnych (sufity w stylu mudejar, zdobienia ścian, poozostałości azulejos i sztukaterii, arkadowe patia, a przede wszystkim ogrody, zwane niekiedy "małą Alhambrą").

Pałac jest siedzibą muzeum miejskiego (Museo de la Ciudad), z ekspozycją poświęconą historii Rindy, a także z kolekcją etnograficzną.

• Dla części turystów jedną z najbardziej interesjących informacji o Rondzie jest to, że miasto może być uważane za ojczyznę "walk byków", przynajmniej w ich obecnej formie. Tu mianowicie, około roku 1700, urodził się Francisco Romero, który ułożył obowiązujące do dziś zasady rytualnej walki z bykiem, wprowadzając w szczególności używanie peleryny i mulety. Jego następcy, syn Juan i zwłaszcza wnuk Pedro (1754-1839), uważany za jednego z najwybitniejszych matadorów w historii, rozwinęli zasady jego zasady ustanawiając kanon współczesnej korridy jako nie tylko pokazu odwagi, siły i zręczności, lecz jako pewnego rodzaju sztuki, zbliżonej do teatru (poprzez choreografię, kostiumy, itp.). Miłośnikiem korridy był Francisco Goya, który malował m.in. obrazy przedstawiające "walki byków" w Rondzie (namalował też portret Pedra Romero) i projektował kostiumy używane podczas korrid. Znanymi miłośnikami korridy (i samego miasta) byli też Ernest Hemingway i Orson Welles: obaj wielokrotnie przyjeżdżali do Rondy, a ich opinie o wyjątkowej urodzie samego miasta, jak o szczególnej tradycji tutejszych "walk byków", w znacznym stopniu przyczyniły się do spopularyzowania Rondy jako atrakcji turystycznej.
  
  Zaprojektowana przez architekta José Martina de Aldehuela (tego samego, który projektował Puente Nuevo) i zbudowana w 1784 roku arena w Rondzie - Plaza de Toros de Ronda - jest jedną z najstarszych w Hiszpanii. Co roku w pierwszej połowie września odbywa się tu Corrida Goyesca - niezykle popularna, pokazywana w telewizji (i przyciągająca podobno miliony widzów) fiesta dla uczczenia pamięci Pedro Romero, której uczestnicy występują w kostiumach zaprojektowanych przez Goyę (stąd nazwa), choć np. na jednej z korrid w ramach Corrida Goyesca w 2009 roku słynny matador hiszpański Cayetano Rivera Ordóñez wystąpił w kostiumie zaprojektowanym specjalnie na tę okazję przez Giorgia Armaniego.

• Warto wiedzieć, że wiele czasu w pierwszych dekadach XX wieku spędził w Rondzie zafascynowany miastem Rainer Maria Rilke (1875-1926), zatrzymując się w zbudowanym w 1906 roku hotelu Reina Victoria; w pokoju, w którym mieszkał, funkcjonuje dziś mini-muzeum.
• Szczególną atrakcją w Rondzie jest mieszczące się w typowym budynku z końca XIX wieku interesujące Museo del Bandolero , otwarte w 1995 roku (a dziś odwiedzane przez ponad 50 tys. odwiedzających rocznie) muzeum poświęcone zjawisku rozbójnictwa (bandolerismo), skądinąd rozpowszechnionego niegdyś w otaczających Rondę górach, ułatwiające ukrycie się osobom wyjętych spod prawa (zresztą nie tylko rozbójnikom, ale również np. Arabom w ostaniej fazie rekonkwisty, partyzantom hiszpańskim walczącym z wojskami Napoleona, czy ludzi uciekających przed wojskami generała Franco podczas wojny domowej w Hiszpanii)