Szentendre

Licząca ok. 26 tys. mieszkańców popularna miejscowość turystyczna na Węgrzech, położona w północnej części kraju, w komitacie Pest, 20 km na północ od Budapesztu (➤ mapka)(➤ mapka). Niegdyś miasto z dużą populacją serbską, od połowy XIX wieku "miasto artystów" znane z setek pracowni artystycznych, muzeów, galerii autorskich i sklepów.

Szentendre leży na południowym końcu tzw. Zakola Dunaju (Dunakanyar), gdzie rzeka zmienia kierunek ze wschodniego na południowy.

W Zakolu Dunaju leżą, poza Szentendre, historyczne miasta węgierskie - Ostrzyhom (Esztergom), Wyszehrad (Visegrád) i Vác.

Od okolic Wyszehradu do północnych przedmieść Budapesztu w korycie Dunaju leży wielka wyspa rzeczna (31 km długości) Szentendrei-sziget , oddzielona od głównego nurtu rzeki płynącą bardziej na zachód odnogą - Szentendrei-duna . Szentendre leży na prawym, zachodnim brzegu tej odnogi.

Nazwa miasta odsyła do imienia patrona pierwszego zbudowanego tu kościoła, św. Andrzeja. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z początków XI wieku, gdy tereny nad Dnajem znajdowały się już pod kontrolą państwa węgierskiego. Kilka wieków później, po bitwie na Kosowym Polu w 1389 roku, w Szentendre zaczęli się osiedlać uchodźcy z Bałkanów stopniowo podbijanych przez Turków, głównie Serbowie, którzy pozostali tu, stanowiąc większość ludności, aż do XIX wieku (później struktura ludności uległa zmianie - Serbowie zaczęli wyjeżdżać, a napływali do Szentendre Węgrzy i Słowacy). W drugiej połowie XIX wieku i w XX wieku miejscowością zaczęli się interesować artyści, kórzy osiedlali się tu i otwierali pracownie oraz różnego rodzaju mniejsze i większe galerie czy muzea. Wspomniane ślady przeszłości oraz charakter "miasta artystów" są, jak się wydaje, głównymi czynnikami desydującymi o turystycznej atrakcyjności Szentendre, obok bliskości Budapesztu i wygodnego dojazdu, a także malowniczej zabudowy historycznego centrum miasta, z wąskimi, krętymi uliczkami oraz małymi nieregularnymi placykami i zaułkami.

Historyczne centrum miasta stanowią okolice głównego placu - Fő tér - zabudowane zabytkowymi kamieniczkami pochodzacymi w większości z XVIII wieku. Na placu stoi żelazny krzyż morowy z 1763 roku, a od północno-wschodniej strony placu - nie pełniąca już dziś funkcji sakralnych, lecz udostępniona publiczności jako muzeum, barokowa cerkiew pod wezwaniem Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny, Blagovesztenszka-templon z 1752 roku, zaprojektowana przez Andrása Meyerhoffera, z bogato zdobioną fasadą, wysoką na 28 metrów wieżą, ogromnym ikonostasem i innymi godnymi uwagi elementami wnętrza.


Markerem oznaczony jest położony w pobliżu Fő tér, na wzgórzu, otoczony niewysokim murkiem Plac Kościelny (Templom tér), na którym stoi katolicki kościół parafialny św. Jana Chrziciela (Szent János-plébániatemplom), zwany też kościołem zamkowym. Ze wzgórza rozciąga się interesujący widok na dachy Szentendre i okolice (w tym na wspomnianą wyżej zachodnią odnogę Dunaju i utworzoną przez nią wyspę). Początki kościoła, stojącego w miejscu, gdzie pierwotnie znajdował się kościół św. Andrzeja, sięgają XII wieku. W następnych stuleciach świątynia była wielokrotnie przebudowywana - ostatnia większa przebudowa, w stylu barokowym, miała miejsce w połowie XVIII wieku). Warto zwrócić uwagę na znajdujący się nad wejściem zegar słoneczny, najstarszy na Węgrzech. Innym godnym uwagi kościołem katolickim w Szentendre jest kościół św. Piotra i Pawła (Péter-Pál templom), zbudowany pierwotnie przez Serbów jako cerkiew w połowie XVIII wieku, poźniej, od początków XX wieku, z powodu spadku liczby wyznawców prawosławia nieużywany, w połowie XX wieku przekształcony w kościół katolicki.

Na północ od Templom tér, na nieco niższym pagórku, stoi zbudowana na początku drugiej połowy XVIII wieku tzw. Cerkiew Belgradzka (Belgrád-székesegyház), czynna do dziś katedra jednej z eparchii Serbskiego Kościoła Prawosławnego, ośrodek życia religijnego wyznawców prawosławia w regionie. W pobliżu Cerkwi Belgradzkiej znajduje się Muzeum Katedralne (Szerb Egyházi Múzeum), z kolekcją ikon, druków, rzeźb w drewnie, wyrobów ze słota, itp. Na północ od Fő tér biegnie Bogdányi út , główna promenada Szentendre, z licznymi pracowniami artystów i galeriami, sklepami z pamiątkami i lokalami gastronomicznymi. Jej przedłużeniem na południe jest Dumtsa Jenő utca . Za jedną z bardziej interesujących atrakcji przy tej ulicy uchodzi Muzeum Marcepanu , reklamowane jako jedyne na świecie (co nie jest prawdą, bo podobne muzea są też choćby w Budapeszcie i Egerze), z bogatą kolekcją eksoponatów, cukiernią i sklepem.

Dla części turystów interesująca może być informacja, że w pobliżu Szentendre, ok. 4 km na północny zachód za miastem (dojazd drogą lokalną), znajduje się założony w 1967 roku jeden z największych skansenów na Węgrzech - Szentendrei Szabadtéri Néprajzi Múzeum, gdzie można obejrzeć blisko trzysta budynków (domów mieszkalnych, budynków gospodarczych, kościołów) charakterystycznych dla różnych węgierskich regionów etnograficznych. Na terenie skansenu organizowane są też co pewien czas pokzay rzemiosła ludowego i jarmarki.