Berno

Berno - to liczące ok. 135 tys. mieszkańców niemieckojęzyczne miasto w centralnej Szwajcarii, położone w dystrykcie Bern-Mittelland w kantonie Berno, 159 km na północny wschód od Genewy , 121 km na południowy zachód od Zurychu (➤ mapka)(➤ mapka). Stolica kantonu Berno, siedziba władz federalnych Szwajcarii oraz wielu instytucji międzynarodowych, ważny węzeł komunikacyjny kolejowy i drogowy. Główną atrakcją turystyczną Berna jest dobrze zachowane Stare Miasto, położone w zakolu rzeki Aare, w 1983 roku wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Przyjmuje się, że Berno zostało założone w 1191 roku przez Bertholda V z dynastii Zähringerów. Po jego bezpotomnej śmierci w 1218 roku Berno stało się wolnym miastem Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W 1353 roku miasto przystąpiło do (pierwszej) Konfederacji Szwajcarskiej i w następnych stuleciach rosło w siłę stając się najpotężniejszym kantonem ówczesnej Szwajcarii. Pod koniec XVIII wieku, w okresie napoleońskim, Berno zostało zajęte przez Francuzów, ale po Kongresie Wiedeńskim odzyskało niezależność i dawną pozycję, a w 1848 stało się siedzibą władz federalnych Szwajcarii.


Najważniejszym rejonem turystycznym Berna jest dobrze zachowane historyczne centrum (Stare Miasto), budowane od XII do XV wieku, zajmujące wąskie, zbudowane z piaskowca wzgórze otoczone z trzech stron przez rzekę Aare . Najstarsza część miasta powstała w końcu XII wieku, początkowo wokół niewielkiego, dziś już nieistniejącego (rozebranego w 1268 roku) zamku Nydegg zbudowanego przez wspomnianego Bertholda V Zähringera w miejscu, gdzie dziś stoi kościół znany jako Nydeggkirche , wkrótce potem rozbudowanego na zachód do linii murów obronnych pokrywającej się w przybliżeniu z linią, którą dziś stanowi ciąg ulic placów i ulic biegnący od wieży Zytglogge na północ przez plac Kornhausplatz (na którym stoi jedna z najbardziej znanych fontann Berna, Kindlifresserbrunnen ) i dalej przez most Kornhausbrücke w stronę północnych dzielnic dzisiejszego Berna, zaś na południe przez Theaterplatz i Casinoplatz do mostu Kirchenfeldbrücke doprowadzającego do Helvetiaplatz na prawym brzegu rzeki Aare. W tej części miasta, oprócz wspomnianego kościoła Nydeggkirche, znajduje się berneńska katedra (Berner Münster) oraz Ratusz .

Na początku drugiej połowy XIII wieku miasto rozrosło się jeszcze dalej na zachód do nowych murów obronnych, których część stanowiła wieża zwana Käfigturm . Wreszcie, pod koniec drugiej połowy XIV wieku powstała trzecia linia murów, na wysokości nie istniejącej już dziś wieży Christoffelturm (rozebranej w XIX wieku) stojącej w rejonie dzisiejszego głównego dworca kolejowego Berna . Najważniejszymi zabytkami i atrakcjami zachodniej części Starego Miasta są: (1) siedziba rządu i parlamentu Konfederacji Szwajcarskiej, Bundeshaus przy placu Bundesplatz (z 26 fontannami symbolizującymi 26 kantonów Szwajcarii), (3) pobliski Bärenplatz , (4) kościoł św. Ducha (Heiliggeistkirche), koło dworca kolejowego, oraz (5) najważniejsze muzeum Berna, Kunstmuseum .

W rejonie wspomnianego już wyżej Helvetiaplatz, na prawym brzegu rzeki Aare znajduje się kila innych godnych uwagi muzeów: Kunsthalle , Alpines Museum der Schweiz , Bernisches Historisches Museum , Naturhistorisches Museum Bern , oraz Museum für Kommunikation .

Markerem oznaczony jest pochodzący z końca pierwszej połowy XIX wieku most Nydeggbrücke, markerem - położony w pobliżu most Untertorbrücke z drugiej połowy XV wieku (najstarszy zachowany i do połowy XIX wieku jedyny most w Bernie przez Aare), markerem - istniejący od XVI wieku wybieg dla niedźwiedzi brunatnych, symboli Berna, a markerem - Rosengarten, położone na wzgórzu, utworzone w 1913 roku rosarium, z którego roztacza się piękny widok na Berno.


Jak wspomnino wyżej, całe historyczne centrum Berna jest wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO - jako dobrze zachowany średniowieczny zespól urbanistyczny i architektoniczny. W rzeczywistości Berno uległo wielu zmianom już po wspomnianej wyżej rozbudowie miasta w połowie XIV wieku. Jedną z najważniejszych była odbudowa po wielkim pożarze, który w 1405 zniszczył większość drewnianej wówczas zabudowy Berna: miasto zostało w całości odbudowane w kamieniu, w jednolitym stylu, z arkadami na niemal wszystkich ulicach (o łącznej długości ok. 6 km), stanowiącymi dziś bodaj jedną z najbardziej charakterystycznych cech Berna i jedną z jego największych atrakcji. Inną charakterystyczną cechą i atrakcją Berna są pochodzące z XVI wieku fontanny, z których jedenaście (łącznie jest dziś w Bernie ok. 200 fontann) zdobią renesansowe algoryczne posągi, zbudowane w większości przez działającego głównie we Fryburgu i w Bernie rzeźbiarza Hansa Gienga. Wreszcie, pewne zmiany pochodzą z XIX wieku. Dopiero wówczas ukończona została dzwonnica katedry, powstał (w latach 1842-1844) wspomniany wyżej most Nyddegbrücke, rozebrana została też wieża Chrisrtoffelturm (dziś w tym rejonie znajduje się główny dworzec autobusowy i główny dworzec kolejowy); odnowiono też wówczas dużą część zabudowy Starego Miasta. Wszystko to jednak nie zniszczyło pierwotnego układu urbanistycznego średniowiecznego Berna ani nie zmieniło w zasadniczy sposób jego wyglądu - dzięki czemu całe zabytkowe centrum miasta znalazło się na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.

We wschodniej części Starego Miasta bodaj najbardziej znanym zabytkiem Berna jest Zytglogge - średniowieczna wieża-dzwonnica zbudowana w pierwszej połowie XIII wieku, ze skonstruowanym przez Kaspara Brunnera w pierwszej połowie XVI wieku zegarem astronomicznym i mechanizmem uruchamiającym co godzinę procesję figurek. W sezonie letnim dostępne jest dla zwiedzających wnętrze wieży i platforma widokowa. Dwoma głównymi zabytkami sakralnymi są: stojąca przy placu Münsterplatz późnogotycka katedra (Berner Münster), pierwotnie katolicka, później przejęta przez protestantów, oraz kościół Nydeggkirche . Historia katedry sięga XII wieku; w swym obecnym kształcie światynia została wzniesiona w w latach 1421–1575, zaś wznosząca się na ponad 100 m, najwyższa w Szwajcarii wieża, jak już wspomniano, została ukończona w latach 90. XIX wieku. Warto zwrócić uwagę na przedstawiającą scenę Sądu Ostatecznego płaskorzeźbę zdobiącą portal katedry oraz na witraże. Na placu przed katedrą znajduje się jedna ze wspomnianych wyżej fontann, Mosesbrunnen. Historia kościoła Nydeggkirche, stojącego w miejscu, gdzie pierwotnie znajdował się zamek Nydegg, sięga połowy XIV wieku. W XVI wieku kościół został przez protestantów zdesakralizowany, lecz później przywrócony do funkcji religijnych. Przed kościołem stoi oznaczony markerem pomnik założyciela miasta. Markerem oznaczony jest gotycki ratusz z początków XV wieku, w XIX wieku przebudowany, lecz pod koniec pierwszej połowy XX wieku odrestaurowany w pierwotnym stylu, z piękną loggią frontową. Na placu przed ratuszem warto zwrócić uwagę na jedną ze wspomnianych wyżej XVI-wiecznych fontann, Vennerbrunnen.

Główną ulicą tej części Starego Miasta jest Kramgasse , z arkadami po obu stronach, i dwiema fontannami - Zähringerbrunnen (wyjątkowo dzieło Hansa Hiltbranda, a nie wspomnianego wyżej Hansa Gienga) i Simsonbrunnen . Szczególną atrakcją na Kramgasse jest Einsteinhaus - dom, w którym w latach 1903-1905 mieszkał Albert Einstein (dziś mieści się tu małe muzeum biograficzne). Przedłużeniem Kramgasse w kierunku wschodnim jest ulica Gerechtigkeitsgasse , dochodząca do kościoła Nydeggkirche. Na Gerechtigkeitsgasse warto zwrócić uwagę na fontannę Gerechtigkeitsbrunnen .

W zachodniej części Starego Miasta główną ulicą jest Marktgasse , popularna ulica handlowa, łącząca wieże Zytgloge i Käfigturm . Na Marktgasse znajdują się kolejne dwie z najbardziej znanych fontann Berna - Schützenbrunnen i Anna-Seiler-Brunnen .

Markerem oznaczony jest stojący przy Bundesplatz gmach rządu i parlamentu Szwajcarii - Budeshaus, zbudowany w latach 1857–1902, dostępny (zwiedzanie z przewodnikiem) dla turystów. Z placem Bundesplatz sąsiaduje Bärenplatz , na którym warto zwrócić uwagę na fontannę Bärenplatzbrunnen . Przedłużeniem Marktgasse w kierunku zachodnim jest ulica Spitalgasse , na której stoi fontanna Pfeiferbrunnen . Oznaczony markerem kościół św. Ducha (Heiliggeistkirche), wzniesiony w XVIII wieku, jest uważany za jeden z najwybitniejszych przykładów barokowej architektury sakralnej w Szwajcarii.



Berno jest znane z muzeów. Za najważniejsze uchodzi muzeum sztuki - Kunstmuseum Bern z bogatą kolekcją malarstwa (obejmującą dzieła m.in. takich artystów, jak Fra Angelico, Eugène Delacroix, Claude Monet, Paul Cézanne, Henri Matisse, Pablo Picasso, Ferdinand Hodler, i in.).

Kilka innych godnych uwagi muzeów znajduje się na prawym brzegu rzeki Aare, w rejonie placu Helvetiaplatz. Należą do nich: (1) Kunsthalle z siedzibą w modernistycznym gmachu z 1918 roku, organizująca wystawy sztuki współczesnej, (2) Szwajcarskie Muzeum Alpejskie (Alpines Museum der Schweiz), poświęcone geografii i przyrodzie Alp, działalności człowieka w rejonach górskich, turystyce górskiej (w tym alpinistyce) i sportom zimowym, itp., (3) Muzeum Historyczne (Bernisches Historisches Museum) , mieszczące się w gmachu z końca XIX wieku (m.in. z bogatymi działami archeologii, etnografii, historii, itp.), (4) Muzeum Przyrodnicze (Naturhistorisches Museum Bern), oraz (5) Muzeum Komunikacji (Museum für Kommunikation), m.in. z jednym z największych na świecie zbiorów filatelistycznych.



Będąc w Bernie i mając nieco więcej czasu, warto pamiętać o co najmniej dwu atrakcjach położonych dalej od centrum miasta. Jednym jest Zentrum Paul Klee , na wschodnich obrzeżach Berna, drugim - wzgórze Gurten , położone na południe od miasta.

Zentrum Paul Klee - to mieszczące się w nowoczesnym budynku zaprojektowanym przez znanego włoskiego architekta, Renzo Piano, otwarte w 2005 roku muzeum poświęcone twórczości Paula Klee, z największą na świecie kolekcją dzieł artysty.

Gurten - to położone na południe od Berna wzgórze o wysokości 858 m n.p.m., na które można wjechać kolejką linową, której dolna stacja oznaczona jest markerem (można tu dojechać z centrum miasta komunikacją publiczną). Wzgórze stanowi popularny teren rekreacyjny, z parkiem, lokalami gastronomicznymi i wieżą widokową (oferującą rozległy widok na miasto, jego najbliższe okolice, i Alpy). W połowie lipca organizowany jest tu corocznie festiwal muzyczny, zaś w zimie można korzystać z infrastruktury narciarskiej.