Genewa / Genève

Genewa (fr. Genève, ang. Geneva, niem. Genf, wł. Ginevra) - to miasto w Szwajcarii, położone w południowo-zachodniej części kraju, w pobliżu granicy z Francją, w miejscu, gdzie Rodan wypływa z Jeziora Genewskiego, 158 km na południowy zachód od Berna i 148 km na północny wschód od Lyonu we Francji (➤ mapka)(➤ mapka). Genewa jest drugim (po Zurychu) szwajcarskim miastem pod względem liczby ludności: mieszka tu prawie 200 tys. osób, zaś cały obszar miejski, obejmujący również część Francji, liczy ok. 1250 tys. mieszkańców. Miasto jest stolicą francuskojęzycznego kantonu Genewa i najważniejszym miastem całej Romandii - francuskojęzycznej części Szwajcarii. Genewa jest jednym z najbardziej kosmopolitycznych miast w Europie i na świecie, siedzibą wielu ważnych organizacji międzynarodowych (w tym agencji ONZ i Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża), miejscem, gdzie od lat prowadzone są kluczowe negocjacje międzynarodowe, wielkim centrum finansowym (w Szwajcarii drugim po Zurychu), a także ważnym światowym węzłem komunikacyjnym, z międzynarodowym dworcem lotniczym Cointrin (położonym ok. 4 km na północ od centrum miasta i obsługującym rocznie kilkanaście milionów pasażerów) oraz znajdującym się w centrum miasta dworcem kolejowym (Gare de Cornavin ) (➤ mapka)(➤ mapka). Genewa, słynąca z pięknego położenia nad Jeziorem Genewskim, bliskości Alp (zaledwie ok. 80 km od Chamonix-Mont-Blanc )i (➤ mapka)(➤ mapka), licznych zabytków sakralnych i świeckich, wspaniałych muzeów i bogatej oferty kulturalnej, słynnych na cały świat imprez (takich, jak np. Międzynarodowy Salon Samochodowy, uchodzący za najważniejszą w Europie wystawę motoryzacyjną organizowaną corocznie w marcu), a także z bogatej infrastruktury hotelowej i gastronomicznej (niestety jednej z najdroższych na świecie, ale uchodzącej za oferującą usługi na najwyższym poziomie), jest też jedną z najpopularniejszych destynacji turystycznych w Szwajcarii, odwiedzaną rocznie przez miliony gości z całego świata. Dojazd: autostradą 1 (okrążającą miasto od zachodu); jeśli jedzie się z południa, z Francji, do Saint-Julien-en-Genevois na granicy francusko-szwajcarskiej, gdzie zaczyna się autostrada 1, najlepiej dojechać francuską autostradą A41 (ok. 5 km od skrzyżowania francuskich autostrad A40 i A41).

Tereny, na ktorych leży dzisiejsza Genewa, były zamieszkałe już w neolicie - najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z początku trzeciego tysiąclecia p.n.e. Na początku pierwszego tysiąclecia p.n.e. zamieszkałe było też już wzgórze, na którym dziś leży genewskie Stare Miasto. Pierwszą wzmiankę o Genewie (pod nazwą Genava), jako granicznej osadzie celtyckiego plemienia Allobrogów, znaleźć można w De Bello Gallico Gaiusa Juliusza Cezara. Sami Allobrogowie zostali pokonani przez Rzymian w 121 roku p.n.e. Ich państwo stało się wówczas częścią Galii Narbońskiej (Galia Narbonensis), a położona w ważnym strategicznie miejscu Genewa zaczęła odgrywać rolę jako jedno z ważniejszych miast regionu - zwłaszcza po 58 roku p.n.e., gdy wspomniany Juliusz Cezar, nie chcąc dopuścić do przekroczenia Rodanu przez plemię Helwetów (którzy, zagrożeni przez napierające z północy plemiona germańskie, chcieli przenieść się z Wyżyny Szwajcarskiej do Galii), ufortyfikował miasto i okolice, zablokował przeprawę przez Rodan i następnie zmusił Helwetów (pokonując ich wojska w słynnej bitwie pod Bibracte) do odwrotu.

W 379 roku n.e., zaledwie na kilkanaście lat przez ostatecznym rozpadem Cesarstwa Rzymskiego na część zachodnią i wschodnią, za panowania cesarza Gracjana, Genewa została siedzibą biskupstwa. W V wieku miasto zostało zdobyte przez Burgundów, później - przejęte przez Franków. Po upadku cesarstwa Karola Wielkiego Genewa ponownie znalazła się w granicach Burgundii (stanowiącej od 1032 roku część Świętego Cesarstwa Rzymskiego), otrzymując (i utrzymując do końca XIV wieku) status hrabstwa, którego władcy mieli formalnie sporą autonomię, choć musieli stale się liczyć ze zdaniem miejscowych biskupów, a niekiedy nawet podporządkowywać się ich decyzjom - co jednak nie przeszkadzało szybkiemu rozwojowi rzemiosła i handlu, a później także usług bankowych (głównie transferu pieniędzy między krajami zachodniej Europy a Rzymem), budującego rosnący dobrobyt regionu.

Wygaśnięcie, w 1394 roku, linii hrabiów Genewy, zapoczątkowało nowy okres historii miasta. Na początku XV wieku hrabstwo zakupiła formalnie Sabaudia, która zarazem zaczęła też decydować o wyborze biskupów Genewy i usiłowała przejąć w mieście rzeczywistą władzę, posuwając się nawet do użycia siły - co jednak spotkało się ze skutecznym oporem mieszkańców, wspieranych przez wojska ówczesnej federacji szwajcarskiej z Berna i Fryburga. W 1457 roku powstała tzw. Wielka Rada (Grand Conseil), licząca początkowo 50, później 200 członków, która, reprezentując obywateli Genewy, sprawowała w mieście faktyczną władzę polityczną, decydując też (od 1490 roku, gdy Sabaudia zrzekła się tego prawa) o obsadzie tronu biskupiego, stając się stopniowo coraz bardziej niezależną od władców Sabaudii. Ostatnia próba sforsowania murów Genewy i podporządkowania sobie miasta przez Sabaudię była podjęta 12 grudnia 1602 roku przez wojska księcia Karola Emanuela. Atak został jednak odparty przez mieszkańców, a obchodzone corocznie święto znane jako La fête de l'Escalade [escalade - wspinaczka], upamiętniające ów dzień skutecznej obrony miasta, jest do dnia dzisiejszego jednym z najważniejszych świąt w Genewie.

Dzieje Genewy w wieku XVI związane są ściśle z historią reformacji. Pierwsi protestanci z Francji zaczęli tu przybywać w 1523 roku i głoszone przez nich idee stosunkowo szybko zyskały w mieście wielu zwolenników - do czego zapewne przyczyniła się pamięć walk o niezależność od Sabaudii i nominowanych przez Sabaudię podporządkowanych Rzymowi biskupów genewskich. Przez pewien czas podejmowane były próby rozwiązań kompromisowych, idących w kierunku zapewnienia w mieście swobody religijnej. Ostatecznie jednak - do czego bez wątpienia przyczyniła się udana inwazja francuskich wojsk Franciszka I na Sabaudię (w ramach prowadzonej przez niego w latach 1536-1538 "wojny sabaudzkiej" z Karolem V Habsburgiem) - mieszkańcy Genewy podjęli 21 maja 1536 roku jednoznaczną decyzję opowiadając się za reformacją i proklamując jednocześnie republikę. W tym samym roku osiadł w Genewie Jan Kalwin, pełniący odtąd aż do śmierci w 1564 roku (z wyjątkiem lat 1538-1541, gdy po konflikcie z władzami miasta zmuszony do opuszczenia Genewy przebywał w Strasbourgu) rolę duchowego przywódcy miasta; Genewa stała się w tym czasie "protestanckim Rzymem", intelektualnym i religijnym ośrodkiem przyciągającym protestantów z całej Europy, zwłaszcza z Francji i Włoch (druga wielka fala uciekinierów z Francji napłynęła do Genewy w koncu XVII wieku, po odwołaniu w 1685 roku edyktu nantejskiego przez Ludwika XIV).

Wieki XVII i XVIII - to okres szybkiego rozwoju miasta. Nie były to bynajmniej czasy politycznego spokoju - przeciwnie, spory i konflikty polityczne nie ustały, chociaż główną osią podziału stało się teraz napięcie między starymi genewskimi rodami arystokratycznymi, które dążyły do utrzymania w swych rękach całości władzy politycznej, a młodym mieszczaństwem, dążacym do zmian. Nie hamowało to jednak rozwoju gospodarczego i w drugiej połowie XVIII wieku Genewa była już jednym z bogatszych miast Europy, do czego przyczynił się przede wszystkim szybki rozwój banków, współpracujących ze wszystkimi ważniejszymi ośrodkami handlowymi Europy, a także Bliskiego Wschodu, oraz rozwój zegarmistrzostwa. Właśnie w Genewie, w 1755 roku, niejaki Jean-Marc Vacheron, urodzony w 1731 roku syn tkacza założył Vacheron Constantin, produkującą zegarki manufakturę (uchodzącą za najstarsze takie przedsiębiorstwo działające do dziś); w drugiej połowie XVIII wieku działo już w mieście kilka firm zegarmistrzowskich, zatrudniających łącznie kilka tysięcy pracowników.

Genewa była też jednym z ważniejszych ośrodków europejskiego Oświecenia. W 1712 urodził się tu Jean-Jacques Rousseau, który wprawdzie w bardzo młodym wieku wyjechał z Genewy i działał głównie we Francji, lecz w 1754 roku, już jako człowiek sławny, odwiedził rodzinne miasto, zabierając głos w sprawie toczonych wówczas sporów politycznych i wywierając przez to istotny wpływ na innych działających wówczas szwajcarskich myślicieli. Na Starym Mieście, przy Grand-Rue pod numerem 40, można odwiedzić dom rodzinny filozofa, a na wyspie na Rodanie, znanej jako Île Rousseau, warto rzucić okiem na jego pomnik, autorstwa Pierre'a Pradiera, postawiony tu w 1834 roku. Z kolei od roku 1755 mieszkał w Genewie, a później, od roku 1758, w posiadłości położonej we francuskiej miejscowości Freney (później przemianowanej na Freney-Voltaire) w pobliżu Genewy, inny wybitny przedstawiciel Oświecenia, François-Marie Arouet, znany jako Wolter [Voltaire], goszcząc tam często przedstawicieli genewskich elit intelektualnych, naukowych i artystycznych, ale też arystokratów i dyplomatów.

W 1798 roku, w wyniku podjętej w końcu 1797 roku przez ówczesny dyrektoriat rewolucyjnej Francji decyzji o zajeciu Szwajcarii, do Genewy weszły wojska francuskie. Miasto nie zostało jednak włączone do utworzonej wówczas Republiki Helweckiej, zależnej od Francji, lecz stało się stolicą francuskiego tzw. departamentu Léman. Po upadku Napoleona Genewa odzyskała na krótko niepodległość, by wkrótce potem, w 1815 roku, stać się kantonem (République et canton de Genève) Konfederacji Szwajcarskiej.

Wieki XIX i XX to kolejny okres szybkiego rozwoju miasta, a także kształtowania się jego międzynarodowego charakteru. W Genewie, w 1863 roku, z inicjatywy Jeana Dunanta (Jean Henri Dunant, Henry Dunant, Henri Dunant), urodzonego tu w 1828 roku szwajcarskiego kupca poruszonego tym, z czym zetknął się 24 czerwca 1859 roku we włoskim miasteczku Solferino, po jednej z najkrwawszych w ówczesnej Europie bitwie stoczonej między armią austriacką a sprzymierzonymi siłami francusko-włoskimi, założona została organizacja znana dziś jako Czerwony Krzyż. Z kolei po pierwszej wojnie światowej, gdy tworzono tzw. w 1920 roku Ligę Narodów, Genewa została wybrana na jej siedzibę, a po drugiej wojnie światowej stała się siedzibą wielu agend ONZ.

Dzisiaj, jak wspomniano, Genewa jest jednym z najbardziej kosmopolitycznych mkast Europy, siedzibą wielu ważnych organizacji międzynarodowych (w tym, obok ONZ i Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża, także m.in. Światowej Organizacji Zdrowia, Międzynarodowej Organizacji Pracy czy Światowej Organizacji Handlu) i miejscem, gdzie od lat prowadzone są kluczowe negocjacje międzynarodowe (tu m.in. podpisane zostały tzw. konwencje genewskie z 1949 roku stanowiące fundament współczesnego prawa międzynarodowego w zakresie pomocy humanitarnej, a także konwencje z 1951 roku dotyczące statusu uchodźców). W Genewie mają też siedzibę liczne globalne lub międzynarodowe firmy, w tym przede wszystkim instytucje finansowe oraz ośrodki handlu ropą naftową, cukrem, zbożem, itp.

Miasto, słynące z pięknego położenia, licznych zabytków, bogatej oferty kulturalnej, a także bogatej infrastruktury hotelowej i gastronomicznej, jest dziś jedną z najpopularniejszych destynacji turystycznych w Szwajcarii. Warto pamiętać, że może też być dobrym punktem wypadowym do zwiedzania całego regionu Jeziora Genewskiego, zarówno północnej, szwajcarskiej części wybrzeża, jak też południowej, francuskiej.

Symbolem Genewy jest słynna fontanna, Jet d'Eau , uchodząca za najwyższą fontannę świata. Pierwsza genewska fontanna, działająca w końcu lat 80. XIX wieku, była w rzeczywistości zaworem bezpieczeństwa systemu wodociągowego Genewy (działającym, gdy ciśnienie w systemie osiągało zbyt wysoki poziom, i wyrzucającym wówczas wodę na wysokość 30 m). W 1891 roku, gdy ów zawór bezpieczeństwa nie był już w ogóle potrzebny, postanowiono fontannę zrekonstruować (w innym niż pierwotnie miejscu) jako atrakcję turystyczną, a po kilku kolejnych ulepszeniach udało się doprowadzić do tego, że obecna wyrzuca wodę na wysokość 140 m z prędkością 200 km na godzinę (500 litrów wody na sekundę). Dla części turystów główną atrakcją są spacery w pobliżu fontanny i ucieczka przed spadającą wodą; inni podziwiają ją nocą, gdy jest oświetlona przez osiem silnych reflektorów. Na zamieszczonym zdjeciu fontanna widoczna jest z odległości ok. 500 m, z okolic Jardin Anglais .

Fontanna stoi niemal w środku genewskiej redy, na końcu mola zwanego Jetée des Eaux Vives, na które można wejść z Quai Gustave-Ador , nabrzeża, którego nazwa pochodzi od nazwiska wybitnego szwajcarskiego polityka i działacza społecznego Gustave'a Adora (1845-1928), który w roku 1919 został prezydentem Szwajcarii, a w latach 1920–24 reprezentował Szwajcarię w Lidze Narodów. Quai Gustave-Ador biegnie od wspomnianego już parku, Jardin Anglais , na północny wschód. Idąc w tym kierunku, po lewej stronie mija się kolejne przystanie statków pływających po Jeziorze Genewskim, Genève-Jardin Anglais , Genève-Quai Gustave-Ador , Genève-Eaux Vives i wreszcie Port Noir (za którym znajdują się tereny rekreacyjne z plażą i kąpieliskiem, siedzibą towarzystwa żeglarskiego, itp.). Po przeciwnej stronie rozciągają się na odcinku między przystaniami Genève-Eaux Vives i Port Noir dwa piękne parki publiczne - Parc des Eaux-Vives i Parc de la Grange .

Jardin Anglais - to park publiczny nad Jeziorem Genewskim, zajmujący teren o kształcie zbliżonym do trapezu i powierzchni ok 25 tys. m², utworzony w roku 1855 jako pierwszy w Genewie park w stylu agielskim (stąd nazwa), później jeszcze parokrotnie przebudowywany i rozszerzany, dziś będący jednym z najpopularniejszych w Genewie miejsc spotkań i spacerów, chętnie odwiedzanym też przez turystów.

Przechodząc w pobliżu przystani Genève-Jardin Anglais, widocznej na zdjęciu powyżej, warto zwrócić uwagę na tzw. kamienie Neptuna (Pierres du Niton), dwie skały wystające z wody niedaleko brzegu (przyniesione tu podczas ostatniej eopki lodowcowej przez lodowiec Rodanu); większa z nich od połowy XIX wieku do dnia dzisiejszego jest używana jako punkt odniesienia dla wszystkich pomiarów wysokości w Szwajcarii (po raz pierwszy wykorzystał ją w tym charakterze Guillaume-Henri Dufour, słynny szwajcarski generał, inżynier i kartograf, gdy tworzył w latach 1845-1864 swe mapy Szwajcarii w skali 1:100000).

W pobliżu zachodniego krańca ogrodu uwagę turystów zwraca Monument National , wzniesiony w 1869 roku pomnik upamiętniający przystąpienie w 1815 roku Genewy do Konfederacji Szwajcarskiej. Markerem oznaczony jest słynny zegar kwiatowy - l'Horloge fleurie - uruchomiony przez genewskich zegarmistrzów w 1955 roku (później, w 2002 roku, zmodyfikowany według projektu malarki Josée Pitteloud i rzeźbiarza Jeana Sterna). Zegar, składający się z ośmiu tarcz, z najdłuższą wskazówką o długości 2,5 m, regulowany z satelity, udekorowany tysiącami kwiatów i krzewów, zmienianymi przez ogrodników w zależności od pory roku (co prowadzi do spektakularnych zmian kolorów całej konstrukcji), jest z jedną z najczęściej podziwianych atrakcji Genewy, a niekiedy określany jest nawet jako drugi, obok Jet d'Eau, symbol miasta.

Most Mont-Blanc (Pont du Mont-Blanc) , zaczynający się w pobliżu zegara, biegnący na północny zachód w stronę oddalonego o ok. 250 m prawego brzegu Rodanu dokładnie nad miejscem, w którym Rodan wypływa z Jeziora Genewskiego, jest jednym z najważniejszych mostów Genewy, łączącym główne arterie komunikacyjne obu części miasta. Pierwszy most w tym miejscu powstał w roku 1862; później był parokrotnie przebudowywany i poszerzany (m.in. na początku XX wieku i w roku 1965).

Z punktu widzenia turysty most jednym z najbardziej interesujących miejsc w Genewie, ponieważ rozciągają się stąd wspaniałe widoki na miasto i na Jezioro Genewskie (w szczególności na Jet d'Eau). Jest najlepszym miejsce do obserwowania słynnych, uchodzących za nadzwyczaj spektakularne, pokazów ogni sztucznych podczas letniego Festiwalu Genewskiego, a także genewskich parad techno; tu także jest zawsze meta organizowanego od 2005 roku przez Unicef maratonu genewskiego.

Na prawym brzegu Rodanu most Mont-Blanc doprowadza do skrzyżowania Quai des Bergues, Rue du Mont-Blanc i Quai du Mont-Blanc , nabrzeża biegnącego od tego skrzyżowania na północny wschód i słynącego, podobnie jak most Mont-Blanc, ze wspaniałych widoków na Genewę, Jezioro Genewskie, a także na widoczne w oddali Alpy francuskie z wyróżniającym się masywem Mont-Blanc. Idąc tędy mijamy (od strony jeziora) kolejną przystań, Genève-Mont-Blanc , by po kilkudziesięciu metrach dojść do trójkątnego skweru zwanego Square des Alpes, otoczonego luksusowymi hotelami (Hôtel de la Paix, Le Richemond, Hôtel Beau-Rivage), ze stojącym od strony Quai du Mont-Blanc, powstałym w 1879 roku pomnikiem (Monument Brunswick ) księcia Karola II Brunschwickiego (1804-1873), który zapisując miastu swój majątek (częściowo wykorzystany przy budowie całego nabrzeża Mont-Blanc) postawił warunek, by jego mauzoleum było wzorowane na słynnych gotyckich grobowcach Scaligerich we włoskiej Weronie.

Jesli pójdziemy bulwarem Mont-Blanc jeszcze dalej, po paru minutach dojdziemy najpierw do kolejnej przystani statków pływających po Jeziorze Genewskiem, Genève-Paquis , a następnie (jakieś 300 m dalej, mniej więcej naprzeciwko fontanny) do mola znanego jako Jetée des Pâquis , na którego końcu stoi latarnia morska wskazująca wejście na redę Genewy (mniej więcej w połowie mola znajduje się znany, czynny przez cały rok zespół basenów i kąpielisk, Bains des Pâquis). Zaraz za Jetée des Pâquis bulwar, noszący od tego miejsca nazwę Quai Wilson (na cześć amerykańskiego prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona, który odegrał kluczową rolę w obradach konferencji pokojowej w Paryżu w latach 1919-1920 i w powstaniu Ligi Narodów) skręca na północ, w stronę dzielnicy Pâquis-Nations, z kilkoma interesującymi parkami i muzeami - zob. niżej.

Jeśli natomiast, dotarłszy mostem Mont-Blanc na prawy brzeg, do skrzyżowania Quai des Bergues, Rue du Mont-Blanc i Quai du Mont-Blanc, pójdzie się nie w prawo, bulwarem Mont-Blanc, lecz w lewo, bulwarem zwanym Quai des Bergues, mając po prawej stronie widoczną na jednym ze zdjęć zamieszczonych wyżej fasadę hotelu Four Seasons Hôtel des Bergues (uchodzącego za pierwszy wielki hotel genewski), dojdzie się po paru minutach do następnego mostu, Pont des Berges , dostępnego tylko dla pieszych, z którego kładką można przejść na wyspę znaną jako Île Rousseau . Wyspa była niegdyś częścią średniowiecznych fortyfikacji miasta; w XVII wieku znajdowała się tu stocznia (a wyspa nosiła nazwę Île aux Barques). W 1832 roku, po zbudowaniu mostu, wyspę przekształcono w park publiczny, na cześć Jeana-Jacquesa Rousseau zmieniono jej nazwę na Île Rousseau, a w 1834 roku (jak już wspomniano wyżej) postawiono tu pomnik filozofa.

Zamieszczone zdjęcie przedstawia widok z Pont des Bergues na zachód, w dół Rodanu: na pierwszym planie z prawej widać Cité du Temps , jedną z najbardziej znanych genewskich sal konferencyjno-wystawowych, zaś w głębi z lewej strony - kopułę Tour d'Île , stojącej na moście o tej samej nazwie (Pont d'Île) wieży będącej pozostałością po dawnych fortyfikacjach strzegących przeprawy przez Rodan, istniejącej w tym miejscu od Starożytności i później przez stulecia grającej ważną rolę w systemie europejskich szlaków handlowych.

Drugim, obok okolic południowo-zachodniego krańca Jeziora Genewskiego, najbardziej interesującym i najczęściej odwiedzanym przez turystów rejonem Genewy jest położone na niewysokim wzgórzu Stare Miasto, z placem zwanym Place du Bourg-de-Four i katedrą (Cathédrale Saint-Pierre ), położony na południowy zachód od Starego Miasta tzw. Parc des Bastions z pomnikiem reformacji (Mur des Réformateurs ) oraz okolice sąsiadującego z tym parkiem od północnego zachodu placu znanego jako Place de Neuve .

Katedra genewska stoi w najwyższym punkcie miasta, w pobliżu miejsca, gdzie znajdowało się centrum osady rzymskiej i gdzie stały wcześniej wzniesione świątynie chrześcijańskie, w tym pierwsza katedra, zbudowana w IV wieku, częściowo zniszczona w pożarze podczas działań wojennych w początkach VI wieku, później odbudowana i w następnych stuleciach wielokrotnie powiększana i przebudowywana. Początki dzisiejszej świątyni sięgają czasów, gdy biskupem Genewy (w latach 1135-1185) był Ardutius (używana jest też pisownia: Arducius) de Faucigny, sojusznik Fryderyka Barbarossy w jego konflikcie z ówczesnym hrabią Genewy, Amadeuszem I. Pierwszy etap budowy trwał od 1160 do 1230 roku, a zakończenie moża datować na koniec XIII wieku. W następnych dwóch stuleciach katedra była jeszcze wielokrotnie przebudowywana, zaś klasycystyczny portal dodano dopiero w XVIII wieku. Początkowo była to katedra katolicka; w 1535 roku stała się (i pozostaje do dzisiaj) głównym kościołem protestanckim Genewy.

Wystrój wnętrza jest bardzo surowy, zgodnie z tym, czego należałoby się spodziewać po mieście Kalwina. Za szczególnie cenne w katedrze genewskiej uważa się romańskie i gotyckie kapitele kolumn. Warto też zwrócić uwagę na stalle z płaskorzeźbami, witraże (a właściwie kopie rensansowych witraży z końca XV wieku - oryginały są przechowywane w głównym genewskim muzeum poświęconym sztukom pięknym i historii - Musée d'art et d'histoire), pochodzący z 1899 roku nagrobek księcia Henri de Rohana (1579-1638), jednego z pierwszych francuskich protestantów, a także - last but not least - na tzw. kaplicę Machabeuszów, dawniej zwaną Chapelle Notre-Dame, późnogotycką kaplicę boczną, która została na początku XV wieku dobudowana do katedry z funduszy kardynała Jeana de Brogny (1342-1426), jako jego kaplica grobowa.

Szczególną atrakcją w podziemiach katedry jest stanowisko archeologiczne, które pozwala prześledzić ewolucję miejsca, w którym wznosi się dzisiejsza katedra, z pozostałościami świątyń poprzedzających obecną. Stanowisko zostało, po długim okresie prac wykopaliskowych, udostępnione do zwiedzania w 1976 roku, zaś później ekspozycja została jeszcze zmodernizowana i uważana jest za jedną z najbogatszych ekspozycji tego rodzaju w Europie na północ od Alp - chociaż wydaje się, że bardziej interesujące może być dla specjalistów, niż zwykłych turystów.

Zwiedzając katedrę warto też pamiętać o stojącym w pobliżu, po przeciwnej stronie Rue de Cloître (ulicy biegnącej wzdłuż niej od strony północno-wschodniej), budynku znanym pod nazwą Maison Mallet, połączonym z katedrą przejściem podziemnym i mieszczącym otwarte w 2005 roku Międzynarodowe Muzeum Reformacji (Musée international de la Réforme ).

Po przeciwnej stronie katedry, od południowego zachodu, przy Place de la Taconnerie, znajduje się, zaznaczone markerem tzw. Audytorium Kalwina (Auditoire de Calvin, zwane też niekiedy Temple de l'Auditoire).

Jest to niewielka gotycka kaplica z XV wieku (z XVI-wiecznym wystrojem wnętrza), pierwotnie katolicka kaplica Notre-Dame-la-Neuve, zdesakralizowana przez Kalwina i przekształcona w miejsce spotkań i ośrodek teologii protestanckiej. Nauczali tu Jan Kalwin, Teodor de Bèze i John Knox, zbierali się w czasach reformacji protestanci z całej Europy. W 1959 roku kaplica została odnowiona i wciąż pełni te same funkcje, co dawniej, jako miejsce kultu oraz ośrodek spotkań członków różnych europejskich kościołów reformowanych, w szczególności Holandii, Włoch oraz Szkocji.
Za główny plac Starego Miasta uchodzi Place du Bourg-de-Four , o nieregularnym kształcie, położony w miejscu, gdzie w czasach rzymskich znajdowało się forum, a w Średniowieczu miejsce targowe.

Otaczające plac kamieniczki, z galeriami, antykwariatami, kawiarniami i restauracjami chętnie odwiedzanymi przez mieszkańców Genewy i turystów, pochodzą w większości z XVI wieku; pierwotnie były niższe niż obecnie - górne piętra zaczęto dobudowywać, by znaleźć w mieście miejsce dla przybywających w XVI wieku do Genewy protestanckich uchodźców z całej Europy. Warto zwrócić uwagę na stojącą na środku placu XVIII-wieczną fontannę, a także na budynek Palais de Justice (od 1860 roku siedziba sądów) zbudowany w latach 1707-1712.

Południowa część placu daje początek Rue de l'Hôtel-de-Ville, ulicy biegnącej początkowo na zachód, dalej na północny-zachód, którą po kilku minutach dochodzi się do ratusza (Hôtel de Ville ), obecnej siedziby władz kantonu, z renesansową fasadą i wewnętrznym dziedzińcem. Zespół budynków ratusza, których część jest udostępniona do zwiedzania, stoi na rogu Rue de l'Hôtel-de-Ville i Rue Henri-Fazy. Elewacja od strony południowo-zachodniej wychodzi na Promenade de la Treille, skwer z pomnikiem Charlesa Pictet de Rochemont (1755-1824), urodzonego w Genewie szwajcarskiego polityka i dyplomaty, oraz z widokiem (w dół) na leżący u stóp Starego Miasta Parc des Bastions (zob. niżej); warto wiedzieć, że ta właśnie promenada jest miejscem, gdzie organizowane są różne ważne genewskie imprezy, w tym La fête de l'Escalade - wspomniane już wyżej święto upamiętniające skuteczną obronę Genewy przed atakiem wojsk sabaudzkich w roku 1602.

Zabudowania ratusza powstawały stopniowo, od XV do XVII wieku (najstarszą częścią jest wieża znana jako Tour Baudet, pochodząca z 1455 roku i dziś mieszcząca m.in. archiwum kantonalne). W południowo-wschodnim skrzydle znajduje się tzw. Sala Alabamy (Salle de l'Alabama), w której w 1872 roku, po amerykańskiej Wojnie Secesyjnej, miał miejsce nie mający precedensu międzynarodowy arbitraż dotyczący roszczeń wysuniętych przez władze amerykańskie wobec Wielkiej Brytanii w związku ze szkodami poniesionymi przez Stany Zjednoczone w wyniku działań kilku konfederackich okrętów, w tym CSS "Alabama" - stąd nazwa sali. Wcześniej, 22 sierpnia 1864 roku podpisana tu została tzw. pierwsza Konwencja Genewska, prowadząca do powołania organizacji Czerwonego Krzyża; 15 listopada 1920 roku odbyło się tu pierwsze Zgromadzenie Generalne Ligi Narodów.

Naprzeciwko ratusza, na rogu Rue de l'Hôtel-de-Ville oraz Rue du Puits-Saint-Pierre stoi budynek zwany Starym Arsenałem (Ancien Arsenal ), dawny spichlerz, w XVIII wieku magazyn broni; zaglądając tu od strony Rue du Puits-Saint-Pierre można obejrzeć stojące pod arkadami historyczne armaty szwajcarskie (w tym dwie zarekwirowane w 1814 roku przez Austriaków i zabrane do Wiednia, wkrótce jednak zwrócone), a także trzy freski przedstawiające ważne wydarzenia z historii miasta.

Bardzo blisko Starego Arsenału, ale po przeciwnej stronie Rue du Puits-Saint-Pierre, pod numerem 6, stoi Maison Tavel , najstarszy prywatny budynek Genewy, z gotycką fasadą i wieżą (wzmiankowany w dokumentach już na początku XIV wieku). Dziś mieści się tu muzeum historyczne - Musée du Vieux Genève, poświęcone dziejom miasta od XIV do XIX wieku. Jedną z największych atrakcji muzeum jest makieta Genewy z czasów, gdy miasto było jeszcze otoczone średniowiecznymi fortyfikacjami.

U stóp wzgórza, na którym leży Stare Miasto, od jego południowo-zachodniej strony, rozciąga się spory park (niegdyś pierwszy ogród botaniczny w Genewie) - tzw. Parc des Bastions , którego główną atrakcją jest wbudowany w część dawnych fortyfikacji miejskich, odsłonięty w 1917 roku monumentalny (o długości 100 m i wysokości około 5,5 m) Pomnik Reformacji (Mur des Réformateurs ). Centralną część pomnika zajmuje grupa czterech posągów przedstawiających Wilhelma Farela, Jana Kalwina, Théodore'a de Bèze i Johna Knoxa; po jej obu stronach umieszczone są mniejsze posągi, płaskorzeźby i inskrypcje upamiętniające historię protestantyzmu i jego wybitnych przedstawicieli. Naprzeciwko pomnika stoją budynki dwu ważnych instytucji naukowego i kulturalnego życia Genewy - główny budynek Uniwersytetu oraz budynek Biblioteki .

Od strony północno-zachodniej z parkiem sąsiaduje Place de Neuve (zwany też Place Neuve), jeden z najważniejszych placów miasta, ze stojącym na środku placu konnym posągiem generała Dufoura. Plac jest otoczony instytucjami kultury: w pałacu stojącym po południowo-zachodniej stronie od 1858 roku mieści się genewskie konserwatorium (Conservatoire de musique de Genève), na wprost, po przeciwnej niż Parc des Bastions stronie placu mamy budynek otwartej w 1879 roku opery (Grand Théâtre ), zaś na prawo od niego, po przeciwnej stronie Rue François-Diday - słynne Musée Rath , pierwsze genewskie muzeum poświęcone sztukom pięknym, zbudowane w latach 1824-1826 przez architekta Samuela Vauchera, częściowo sfinansowane z funduszy przekazanych przez rodzinę oficera służącego w armii rosyjskiej Simona Ratha (1766–1819), który po przejściu na emeryturę na dwa lata przed śmiercią osiadł w Genewie (stąd nazwa muzeum, Musée Rath).

Markery i oznaczają odpowiednio: siedzibę słynnej Orchestre de la Suisse Romande (orkiestry symfonicznej założonej w 1918 roku przez Ernesta Ansemeta) oraz salę koncertową Victoria Hall, gdzie orkiestra często koncertuje.

Musée Rath, od 1851 roku stanowiące własność miasta, organizuje tylko wystawy czasowe (choć początkowo eksponowane tu były też zgromadzone zbiory stałe), zaś rolę głównego muzeum genewskiego przejęło Musée d'Art et d'Histoire , otwarte w 1910 roku. Dziś to właśnie muzeum, stanowiące wraz z Musée Rath oraz wspomnianym wyżej muzeum historycznym mieszczącym się w Maison Tavel największy zespół muzealny w Szwajcarii (Les Musées d'art et d'histoire - MAH), z bogatymi zbiorami archeologicznymi i kolekcją dzieł sztuki starożytnego Egiptu, Grecji i Rzymu, galerią malarstwa od Renesansu do współczesności, a także działem sztuki użytkowej.

Marker oznacza interesjące Muzeum Historii Naturalnej (Musée d'Histoire naturelle de Genève, 1, route de Malagnou), położone kilka minut spacerem na wschód od Musée d'Art et d'Histoire, zaś markery , i (na zachód od Parc des Bastions oraz Plaine de Plainpalais , dużej (prawie 80 tys. m²) romboidalnej esplanady wykorzystywanej w różnych celach (targi, imprezy, karuzele, zjeżdżalnie, skate park, itp.) oznaczają odpowiednio muzea:

• MAMCO - Musée d'art moderne et contemporain, mieszczące się w budynku dawnej fabryki przy Rue des Vieux-Grenadiers pod numerem 10, poświęcone, zgodnie z nazwą, sztuce ostatnich kilkudziesięciu lat;
• Muzeum Etnograficzne (Musée d'Ethnographie);
• Musée Patek Philippe (7, Rue des Vieux Grenadiers) - prywatne muzeum zegarmistrzostwa, założone i prowadzone przez firmę Patek Philippe, założoną w 1852 roku firmę produkującą luksusowe dla klientów będących członkami europejskich i światowych rodzin królewskich, najbogatszymi przedstawicielami elit finansowych, itp..

Trzecim - obok bulwarów nad Jeziorem Genewskim i Starego Miasta - najczęściej odwiedzanym przez turystów rejonem Genewy są północne dzielnice miasta.

Markerem oznaczone jest miejsce, w którym kończy się Quai Wilson, a zaczyna Avenue de France; markerem - skrzyżowanie Avenue de France i Rue de Lausanne. Na północny wschód od tego odcinka Avenue de France rozciągają się dwa ładne parki - Parc Mon Repos i Parc de la Perle du Lac ; w budynku stojącym w tym drugim parku mieści się interesujące Muzeum Historii Nauki (Musée d'histoire des sciences , poświęcone okresowi rozwoju nauki od XVII do XIX wieku.

Nieco dalej na północ, po zachodniej stronie Rue de Lausanne (przechodzącej później w Route de Lausanne) znajduje się słynny, otwarty cały rok, genewski ogród botaniczny (Jardin Botanique ) z bardzo bogatą i różnorodną kolekcją okazów. Na zachód od ogrodu botanicznego leży kolejny park, Parc de l'Ariana ; w budynku oznaczonym markerem mieści się muzeum - Musée Ariana, znane też jako Musée suisse de la céramique et du verre, z bogatą kolekcją wyrobów rzemiosła artystycznego z porcelany, ceramiki i szkła pochodzących z Europy, Bliskiego Wschodu i Azji.

Turyści, dla których Genewa jest przede wszystkim siedzibą ważnych instytucji międzynarodowych, w tym właśnie rejonie znajdą Pałac Narodów (Palais des Nations ) - budynek, który w latach 1929-1936 był siedzibą Ligi Narodów, a od 1946 roku jest siedzibą europejskiego biura ONZ. Cały kompleks jest gigantyczną budowlą (o powierzchni o 25 tys. m²). Część pomieszczeń można zwiedzać (wycieczki z przewodnikiem), podobnie taras (widok na Genewę, Jezioro Genewskie i Alpy) i park. Można też zwiedzać pobliskie muzeum organizacji Czerwonego Krzyża (Le Musée international de la Croix-Rouge et du Croissant-Rouge .

Wypada tu dodać, że choć dla osób zainteresowanych historią Ligi Narodów, ONZ, czy Czerwonego Krzyża, wizyta w obu wymienionych przed chwilą instytucjach będzie bez wątpienia bardzo interesująca, to jednak dla wielu (być może nawet dla większości) turystów może taką nie być; w każdym razie nie można jej chyba uznać (wbrew sugestiom, które zdarza się znaleźć w niektórych przewodnikach czy na niektórych stronach internetowych) za największą atrakcję Genewy.

• Markerem (➤ mapka)(➤ mapka) zaznaczony jest CERN (akronim CERN pochodzi od pierwotnej nazwy ośrodka - Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire), słynny ośrodek naukowy położony na północno-zachodnich przedmieściach Genewy, zatrudniający tysiące pracowników z kilkuset ośrodków naukowych z całego świata, zajmujący się dziś głównie fizyką cząstek i wykorzystującym jako swe główne narzędzie największy na świecie, uruchomiony w 2008 roku akcelerator cząstek, tzw. Wielki Zderzacz Hadronów. CERN można zwiedzać.

• Warto wiedzieć, że z uwagi na międzynarodowy charakter miasta protestanci nie stanowią dziś bynajmniej większości mieszkańców Genewy, niegdyś "protestanckiego Rzymu". Według angielskiej strony Wikipedii największą grupą w 2000 roku byli katolicy (37,4%). Wyznawcy szwajcarskiego kościoła reformowanego stanowili 13,5%, muzułmanie 4,89%, prawosławni 2,22%, Żydzi 1,46%; mieszkają też oczywiście w Genewie wyznawcy innych religii (np. buddyści), ale też osoby, które nie deklarują przynależności do żadnego kościoła. Głównym kościołem katolickim w Genewie jest neogotycka Basilique Notre-Dame de Genève , zbudowana w latach 1852-1857, zaś głównym kościołem wyznawców prawosławia cerkiew oznaczona markerem (na pierwszej mapce zamieszczonej na tej stronie), wzniesiona w latach 1839-1869 dla rosyjskich rezydentów miasta, później, po rewolucji w 1917 roku, służąca białej emigracji, której liczni przedstawiciele osiedlili się w Genewie.