Brno

Miasto (ok. 400 tys.mieszkańców) położone we wschodniej części Republiki Czech, ok. 205 km na południowy wschód od Pragi, , 189 km od granicy z Polską , 132 km od Bratysławy , stolicy Słowacji (➤ mapka)(➤ mapka). Historyczna stolica Moraw, dziś ważny ośrodek administracyjny (m.in. siedziba Trybunału Konstytycyjnego i Sądu Najwyższego Republiki Czech), naukowy, kulturalny i turystyczny.

Brno jest drugim największym miastem Czech oraz największym miastem i stolicą kraju południowomorawskiego. Leży w południowo-wschodniej części Czech, u zbiegu rzek Svitava i Svratka. Historia miasta sięga początków XI wieku; z tego stulecia pochodzi też pierwsza wzmianka o Brnie. W 1243 roku król czeski Wacław I nadał miejscowości prawa miejskie i przywilej miasta królewskiego, zaś kilkadziesiąt lat później jego następca, Przemysł Ottokar II, zbudował zamek, później rozbudowany i stanowiący, jako twierdza Špilberk (Hrad Špilberk), główny element fortyfikacji miejskich. W 1641 roku, po zajęciu Ołomuńca przez wojska szwedzkie, Brno stało się stolicą Moraw. W XIX wieku zaczął się okres szybkiego rozwoju miasta, związanego w szczególności z industrializacją. Dziś Brno jest ważnym ośrodkiem politycznym i administracyjym Czech (miasto jest siedzibą Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego oraz innych ważnych instytucji Republiki Czech), przemysłowym, naukowym (13 wyższych uczelni, 90 tys. studentów) i kulturalnym, wielkim węzłem komunikacyjnym kolejowym i drogowym, a także jednym z ważniejszych w Czechach ośrodków turystycznych, znanym z godnych uwagi zabytków. Miasto znane jest też jako jeden z największych w Europie ośrodków wystawienniczych i targowych (marker na zamieszczonej niżej mapce), z tradycjami sięgającymi 1928 roku, oraz jako organizator prestiżowych wyścigów samochodowych i motocyklowych na otwartym w 1939 roku torze znanym jako Masryk Circuit (Masarykův okruh) położonym ok. 16 km na zachód od centrum Brna, a także jako organizator odbywającego się corocznie na przełomie maja i czerwca pokazu ogni szucznych - Ignis Brunensis, przyciągających każdorazowo dziesiątki tysięcy turystów z kraju i zagranicy.


Za najważniejsze atrakcje Brna uważa się historyczne centrum miasta, otoczone obwodnicą (częściowo biegnącą torem dawnych murów miejskich, wyburzonych w drugiej połowie XIX wieku), na który składają się: ulica Husova , trzy sąsiadujące ze sobą place, mianowicie Komenského náměstí (ze stojącym na środku kościółem ewngelickim), Žerotínovo náměstí oraz największy plac Brna, Moravské náměstí , wreszcie ulice Koliště i Nádražní (markerem onzaczony jest główny dworzec kolejowy w Brnie, Brno hlavní nádraží), oraz niewysokie wzgórze położone na zachód od centrum, z zamkiem Špilberk (Hrad Špilberk). W granicach historycznego centrum Brna godne uwagi zabytki skupiają się wokół kilku placów, z których za najważniejsze uchodzą: Náměstí Svobody , Dominikánské náměstí Zelný trh i Kapucínské náměstí .

Kilka interesujących miejsc leży poza centrum. Jednym z nich jest biegnąca z Žerotínovo náměstí na północny zachód ulica Veveří (Veveří ulice), zwana tak, ponieważ niegdyś była główną drogą prowadzącą do zamku Veveří (zob. niżej); najbardziej interesującym rejonem, z grupą secesyjnych budynków zwanych Tivoli, są okolice niewielkiego trójkątnego placu znanego jako Konečného náměstí , gdzie zbiega się kilka znanych ulic Brna: Kotlářská , Nerudova i Úvoz , prowadząca stąd na południe w stronę placu Mendla (Mendlovo náměstí); w pobliżu placu leży też ogród botaniczny brneńskiego Uniwersytetu . Na północ od centrum leży Park Lužánky , największy park Brna, a na wschód od parku Willa Tugendhatów , luksusowa rezydencja zbudowana w latach 1929-1930 przez słynnego niemieckiego architekta Ludwiga Miesa van der Rohe dla przemysłowca Fritza Tugendhata, uważana za wybitny przykład architektury modernistycznej i od 2001 roku figurująca na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Trzecim godnym uwagi rejonem Brna położonym poza centrum są okolice wspomnianego wyżej placu Mendla , z jednym z najważniejszych zabytków sakralnych Brna, gotyckim kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Bazilika Nanebevzetí Panny Marie) pochodzącym z XIV wieku (później przebudowanym) oraz pochodzącymi tego samego okresu zabudowaniami klasztornymi (pierwotnie cystersek, później augustianów), mieszczącymi dziś m.in. muzeum (Mendelovo muzeum Masarykovy univerzity) poświęcone życiu i naukowej spuściźnie Gregora Johanna Mendla (1822-1884), prekursora genetyki i przez pewien czas opata zakonu augustianów.
Początki wspomnianego wyżej, oznaczonego markerem zamku Špilberk (Hrad Špilberk), widocznego na pierwszym ze zdjęć zamieszczonych na tej stronie, sięgają XIII wieku i czasów Przemysła Ottokara II. Wzniesiony przez niego zamek został później przebudowany i rozbudowany. W 1783 roku, za panowania cesarza Józefa II, został przkształcony w jedno z najcięższych więzień w Imperium Austro-Węgier. Dziś zamek, otoczony otwartym dla publiczności parkiem (piękne widoki na Brno i okolice), jest siedzibą Muzeum Miejskiego (Muzeum města Brna), i centrum kulturalnym (koncerty, przedstawienia teatralne, festiwale, wystawy czasowe, itp.). Za atrakcję uważane są udostępnione turystom lochy, przypominające o przeszłości twierdzy. Zamek Špilberk jest jedną z siedzib Muzeum Miejskiego; dwie inne - to wspomniana już wyżej Willa Tugendhatów oraz położona we wschodniej części historycznego centrum Brna Měnínská brána , jedyna zachowana do dziś brama z kilku należących niegdyś do systemu fortyfikacji miejskich.


Katedra Świętych Apostołów Piotra i Pawła (Katedrála svatého Petra a Pavla) została zbudowana w XII wieku w stylu romańskim na niewysokim, położonym w południowo-wschodniej części historycznego centrum miasta skalistym wzgórzu znanym jako Petrov. W XIII wieku została przebudowana w stylu gotyckim, a później jeszcze wiele razy przebudowywana. Jej obecny neogotycki kształt jest wynikiem przebudowy przeprowadzonej na przełomie XIX i XX wieku; w tym czasie zostały też ukończone wieże. Jedyną zachowaną romańską częścią świątyni jest krypta, gdzie można obejrzeć wystawę poświęconą historii katedry. W barokowym wnętrzu katedry warto zwrócić uwagę m.in. na ołatarz główny oraz na XIV-wieczną gotycką rzeźbę Madonny z Dzieciątkiem w jednym z ołtarzy bocznych. Z udostępnionych turystom wież katedry rozciąga się rozległy widok. Od zachodu i południa otacza katedrą położony na zboczu wzgórza, między zachowaną częścią dawnych murów miejskich a ulicą Husovą, oznaczony markerem park z obeliskiem z 1818 roku mającym upamiętniać zwycięstwo nad Napoleonem i kolumnadą z fontanną. Oficjalnie od 1919 roku park nosi nazwę "Denisovy sady", choć w powszechnym użyciu jest raczej pierwotna nazwa "Park Františkov", pochodząca od imienia cesarza Franciszka I. Na wschód od wzgórza katedralnego leży niewielki Plac Kapucyński (Kapucínské náměstí), biorący nazwę od XVII-wiecznego klasztoru kapucynów (Kapucínský klášter), z barokowym kościołem Kościół Znalezienia Krzyża Świętego (Kostel Nalezení svatého Kříže) i słynną założoną w połowie XVII wieku i uważaną za jedną z największych atrakcji Brna kryptą ze zmumifikowanymi w sposób naturalny (dzięki odpowiedniemu składowi gleby oraz rozbudowanemu systemowi wentylacyjnemu w katakumbach kościoła) zwłokami chowanych bez trumien (cnota ubóstwa) braci kapucynów i innych osób.

Dla części turystów interesująca może być informacja, że w rejonie katedry znajduje się oznaczony markerem dom rodzinny Kurta Gödla (1906-1978), jednego z najwybitniejszych logików wszystkich czasów, stojący w pobliżu ulicy Husovej i placu znanego jako Šilingrovo náměstí .
Marker na mapce zamieszczonej niżej oznacza duży, w przybliżeniu trójkątny, główny plac Brna, Náměstí Svobody (Plac Wolności). Plac powstał w XIII wieku, później był wielokrotnie przebudowywany (ostatnia gruntowna rekonstrukcja ukończona została w 2010 roku). W 2010 roku na placu umieszczono rzeźbę w kształcie pocisku mającą upamiętniać obronę Brna podczas oblężenia miasta przez wojska szwedzkie w 1645 roku, w czasie wojny trzydziestoletniej. Rzeźba, bedąca 6-metrowym blokiem czarnego granitu z Afryki Południowej, ma wbudowany mechanizm zegarowy i dlatego bywa często nazywana "zegarem astronomicznym" (Brněnský orloj), choć, ściśle rzecz biorąc, zegarem astronomicznym nie jest. W zachodniej części placu stoi zbudowana w 1679 roku koluna morowa - Morový (Mariánský) sloup, a na północ od "zegara" - fontanna . Przy placu lub w jego pobliżu stoi wiele godnych uwagi zabytkowych budynków (m.in. Palác šlechtičen, Schrattenbachův palác, Herringův palác, Dům u Čtyř mamlasů, i in.). Na placu organizowane są często różnego rodzaju imprezy kulturalne, przyciągające rzesze turystów.

Na północ wybiega z Placu Wolności ulica Rašínova , którą w ciągu kilka minut można dojść do wspomnianego wyżej Placu Morawskiego (Moravské náměstí), z kościołem św. Tomasza (Kostel svatého Tomáše), pierwotnie wzniesionym w XIV wieku gotyckim kościołem klasztornym augustianów, później przebudowanym w stylu barokowym. Do kościoła przylega budynek mieszczący część ekspozycji Galerii Morawskiej (o której będzie mowa niżej). Obok kościoła stoi konny pomnik władcy Moraw, Jodoka (znanego też jako Jobst z Moraw) z dynastii Luksembrgów.

Mniej więcj w połowie drogi z Placu Wolności do Placu Morawskiego, po prawej ulicy Rašínovej, wznosi się gotycki, pochodzący z XIII wieku kościół św. Jakuba (Kostel svatého Jakuba Staršího), jedna z najważniejszych świątyń Brna, z dobudowaną w końcu XVI wieżą i licznymi cennymi dziełami sztuki sakralnej we wnętrzu. Obok koścoła znajduje się wejście do katakumb (Kostnice u sv. Jakuba), uważanych za drugie pod względem wielkości w Europie, po katakumbach paryskich.

Na wschód od Placu Wolności biegnie ulica Kobližná , dochodząca do placu znanego jako Malinovské náměstí , przy którym warto zwrócić uwagę na oznaczony markerem budynek teatru (Mahenovo divadlo), który jako pierwszy teatr w Europie był wyposażony w oświetlenie elektryczne, zaś biegnąca na południowy zachód ulica Zámečnická prowadzi do Placu Dominikańskiego (Dominikánské náměstí), z budynkiem Nowego Ratusza (mieszczącym Urząd Miasta) i kościołem św. Michała (Kostel svatého Michaela archanděla), pochodzącym z XIII wieku, później przebudowanym w stylu barokowym. Nieco dalej, przy ulicy Husovej, w budynku oznaczonym markerem (Pražákův palác) mieści się główna siedziba Galerii Morawskiej, drugiego największego muzeum sztuki w Czechach (muzeum zajmuje też inne budynki, m.in. położony w pobliżu siedziby budynek przy ulicy Husovej 14 i wspomniany wyżej budynek przy Placu Morawskim.

Jeśli sie z kolei od południowo-wschodniego narożnika Placu Dominikańskiego, w pobliżu kościoła św. Michała, pójdzie na północny wschód (Panská ulice ), a następnie skręci w prawo (Radnická ulice ), dojdzie się po kilku minutach do głównego wejścia do brneńskiego Rarusza Staromiejskiego , najstarszego świeckiego budynku Brna, pełniącego funkcję ratusza aż do 1935 roku. Obecnie mieści się tu centrum kulturalne i biuro informacyjne. Bodaj główną atrakcją jest otwarta dla publiczności wysoka na ponad 60 metrów wieża ratuszowa (wejście po 173 schodach, z ktorej rozciąga się rozległy panoramiczny widok na miasto i okolice. Dostępne dla publiczności są również niektóre sale ratusza.

Markerem oznaczony jest położony na południe od Placu Wolności drugi najważniejszy plac Brna, Zelný trh, zbudowany w XIII wieku, pierwotnie nazywany Górnym Rynkiem. Część placu jest również obecnie, tak jak w przeszłości, wykorzystywana jako targowisko, na którym sprzedaje się warzywa, owoce, kwiaty, itp. (stąd nazwa). Na środku placu uwagę zwraca fontanna Parnas (Kašna Parnas) z końca XVII wieku.

W zachodniej części placu stoi barokowa kolumna Trójcy Przenajświętszej (sloup Nejsvětější Trojice), dzieło Antonína Schweigla z 1729 roku. Markerem oznaczony jest Pałac Dietrichsteinów (Dietrichsteinský palác), niegdyś służący jako siedziba Sądu Najwyższego, dziś będący siedzibą i głównym budynkiem Muzeum Morawskiego (Moravské zemské muzeum Brno), drugiego najstarszego i największego muzeum w Czechach, założonego w 1817 roku przez cesarza Franciszka I, zaś markerem - słynny Teatr Reduta (Divadlo Reduta), najstarszy budynek teatralny w Europie. W miejscu oznaczonym markerem znajduje się wejście do niedawno udostępnionego labiryntu podziemi pod centrum Brna.


Markerem oznaczone jest położone ok. 12 km na północny zachód od Brna sztuczne jezioro utworzone przez zaporę (Brněnská přehrada) zbudowaną na rzece Svratka, służące pierwotnie jako zbiornik wody dla Brna oraz źródło energii elektrycznej, dziś wykorzystywane także w celach rekreacyjnych (trawiaste plaże, możliwość kąpieli i uprawiania sportów wodnych). Jeszcze nieco dalej na północny zachód leży udostępniony dla turystów wspomniany wyżej zamek Veveří , którego początki sięgają połowy XI wieku. Z kolei na północny wschód od centrum Brna, wokół punktu oznaczonego markerem , rozciąga się Morawski Kras (Moravský kras), teren krasowy z licznymi jaskiniami, z których kilka udostępniono dla zwiedzających (za punkt początkowy wycieczek może służyć miejscowość Blansko).