Bratysława / Bratislava

Liczące ok. 420 tys. mieszkańców miasto położone nad Dunajem na południowo-zachodnich krańcach Słowacji, 80 km na wschód od Wiednia , 328 km na południowy wschód od Pragi , 455 km na południowy zachód od Krakowa i 202 km na północny zachód od Budapesztu (➤ mapka)(➤ mapka). Stolica państwa oraz kraju bratysławskiego, jednego z ośmiu głównych regionów podziału administracyjnego Słowacji (zwanych krajami), centrum polityczne, gospodarcze, naukowe i kulturalne, a także ważny węzeł komunikacyjny.

Miasto leży na obu (północnym i południowym) brzegach Dunaju , na wschód od ujścia do Dunaju rzeki Morawy stanowiącej na tym odcinku granice słowacko-austriacką. Administracyjne terytorium Bratysławy graniczy zarówno z Austrią (od zachodu), jak z Węgrami (od południa), co czyni z Bratysławy jedyną na świecie stolicę państwa granicząca z dwoma innymi państwami. Historyczne centrum miasta leży na północnym brzegu Dunaju, w rejonie Zamku Bratysławskiego . W Starożytności w miejscu oznaczonym markerem , w dzisiejszej dzielnicy Rusovce, znajdował się rzymski obóz wojskowy Gerulata (dziś działa w tym miejscu oddział muzeum miejskiego, Antická Gerulata Rusovce, umożliwiający turystom obejrzenie części wykopalisk). Markerem oznaczone są ruiny wznoszącego się tu niegdyś zamku (Zamek Devin) chroniącego przebiegające tędy szlaki handlowe i leżącą w pobliżu osadę. Od 1536 roku Bratysława była głównym miastem koronacyjnym władców węgierskich (wchodziła wówczas w skład Królestwa Węgier); po pierwszej wojnie światowej stała się stolicą Słowacji, wchodzącej w skład Czechosłowacji, mimo, że miasto było zamieszkałe w tym czasie głównie przez ludność węgiersko-niemiecką (niemiecką nazwą miasta była nazwa "Pressburg", węgierską - "Pozsony", skąd brała się używana niegdyś w Polsce nazwa "Pożoń"). W latach 1939–1945 Bratysława była stolicą formalnie niezależnej, choć faktycznie podporządkowanej Niemcom Słowacji, później stolicą Słowacji wchodzącej, podobnie jak po pierwszej wojnie światowej, w skład Czechosłowacji. Od 1 stycznia 1993 miasto jest stolicą niezależnej Słowacji. Nazwa "Bratysława ("Bratislava") funkcjonuje od połowy XIX wieku; oficjalną nazwą miasta jest od 1919 roku (dawną słowacką nazwą miasta była nazwa "Prešporok", czeską - "Prešpurk").


Do ważniejszych atrakcji turystycznych Bratysławy zalicza się usytuowany na skalistym wzgórzu na północnym brzegu Dunaju zamek (Bratislavský hrad), zbudowany w kształcie zbliżonym do dzisiejszego przez Zygmunta Luksemburskiego, na początku XIX spalony, odrestaurowany w drugiej połowie XX wieku. Budowla, nie odznaczająca się szczególnie interesującą architekturą, mieści dziś część zbiorów Słowackiego Muzeum Narodowego. Z okolic zamku rozciąga się widok na okolice.

Zabudowa najbliższego otoczenia zamku, dawne Podgrodzie (Podhradie), zostało w większej części zniszczona w latach 70. XX wieku podczas budowy mostu znanego jako Most SNP (Most Slovenského národného povstania), zwanego też Nowym Mostem, oraz prowadzącego na most ciągu komunikacyjnego; markerem oznaczona jest wieża widokowa z restauracją (Vyhliadková veža "UFO"), uważana za jedną z atrakcji Bratysławy. Nielicznymi zachowanymi zabytkami Pogrodzia, po zachodniej stronie ulicy Staromiejskiej (Staromestská ulica) prowadzącej na Most SNP, są Dom U dobrého pastiera, rokokowy budynek z drugiej połowy XVIII wieku (jeden z najwęższych domów w Europie), mieszczący Muzeum Zegarów (Múzeum hodín), prawosławna cerkiew św. Mikołaja (Chrám sv.Mikuláša) z XVII wieku, oraz stanowiące część Słowackiego Muzeum Narodowego Muzeum Kultury Żydowskiej (Múzeum židovskej kultúry).

Markerem oznaczona jest bratysławska katedra św. Marcina (Dóm sv. Martina), stojąca tuż przy ulicy Staromiejskiej, po jej wschodniej stronie, uważana za główny kościół Bratysławy, niegdyś przez trzy stulecia pełniąca funkcje kościoła koronacyjnego królów Węgier.

Najważniejszym jednak rejonem turystycznym Bratysławy jest historyczne centrum miasta, właściwe Stare Miasto, położone między placami znanymi jako Hurbanovo námestie na północy i Hviezdoslavovo námestie na południu. Głównym zabytkiem przy pierwszym z wymienionych placów jest wzniesiony w stylu barokowym w latach 1717–1727 Kościół Trynitarzy , oficjalnie kościół św. Jana z Mathy i Feliksa z Valois (Kostol trinitárov, Trinitársky kostol, Trojičný kostol, Kostol svätého Jána z Mathy a svätého Felixa z Valois), z godnym uwagi wnętrzem (freski iluzjonistyczne). Przylegające do kościoła zabudowania klasztorne po kasacji zakonu w drugiej połowie XVIII wieku pełniły różne funkcje; dwukrotnie, w 1939 i 1992 roku, tu właśnie zostały ogłoszone deklaracje niepodległości Słowacji. Na placu zaczyna się biegnąca na północny wschód ulica Obchodná , jedna z ważniejszych handlowych ulic miasta. Około 350 m na północ od placu stoi wzniesiony na początku drugiej połowy XVIII wieku, otoczony ogrodem pałac znany jako Grassalkovičov palác , dziś będący siedzibą Prezydenta Słowacji, a nieco dalej XVI-wieczny renesansowy budynek będący niegdyś letnią rezydencją arcybiskupów Esztergomu (Letný arcibiskupský palác), dziś siedziba słowackiej Rady Ministrów.

Hviezdoslavovo námestie (w literaturze polskiej Plac Hviezdoslava) - to duży prostokątny plac, którego południowo-zachodni bok leży w pobliżu północnego krańca Mostu SNP, zaś bok północno-wschodni zajmuje eklektyczny budynek z drugiej połowy XIX wieku mieszczący Słowacki Teatr Narodowy (Slovenské národné divadlo). W różnych budynkach stojących między rejonem placu a Dunajem mają też swe siedziby inne ważne słowackie instytucje kultury, w tym Filharmonia Słowacka w budynku znanym jako Reduta , Słowacka Galeria Narodowa (Slovenská národná galéria), a także Słowackie Muzeum Narodowe (Slovenské národné múzeum), w którego budynku glównym mieści się Muzeum Przyrodnicze (Prírodovedné múzeum).

W centrum Starego Miasta najpopularniejszymi miejscami turystycznymi są okolice placów znanych jako Hlavné námestie , Primaciálne námestie i Františkánske námestie , oraz ciągu ulic (Michalská ulica - Ventúrska ulica ) biegnący od tzw. Bramy Michalskiej (Michalská brána) na południe do skrzyżowania z ulicą Pańską (Panská ulica) i dalej na południowy wschód w stronę wspomnianego wyżej Placu Hviezdoslava.

Hlavné námestie - to główny plac Bratysławy, Rynek Główny, otoczony zabytkowymi budynkami, z których większość pochodzi z końca XIX i początków XX wieku. Na placu stoi fontanna, zwana Fontanną Maksymiliana (Maximilánova fontána) lub Fontanną Rolanda (Rolandova fontána), wybudowana w 1572 roku dla upamiętnienia koronacji Maksymiliana II Habsburga na króla Węgier (stąd pierwsza z wymienionych nazw), później przeprojektowana i przebudowana. Najważniejszym zabytkiem przy Rynku Głównym jest tzw. Stary Ratusz (Stará radnica), gotycki budynek z XV wieku, stanowiący połączenie dwóch wcześniej zbudowanych domów, później parokrotnie przebudowywany. Ratusz jest dziś siedzibą założonego w 1868 roku Muzeum Miasta Bratysława (Múzeum mesta Bratislavy). Niektóre oddziały muzem, m.in. Miejskie Muzeum Historyczne, mieszczą się w samym ratuszu, inne, np. wspomniane wyżej Gerulata, Zamek Devin czy Muzeum Zegarów, a także Muzeum Broni - w innych miejscach. Od końca XX wieku na bratysławskim Rynku Głównym organizowane są różnego rodzaju imprezy, koncerty, przedstawienia, jarmarki itp., przyciągające licznych turystów.

Idąc w stronę Rynku Głównego od Placu Hviezdoslava ulicą Rybárska brána warto zatrzymać się na chwilę na skrzyżowaniu z ulicą Pańską (Panská ulica), przy jednej z najsłynniejszych małych rzeźb umieszczonych w różnych miejscach Starego Miasta podczas jego rewitalizacji. Oznaczona markerem rzeźba, znana jako Čumil, przedstawia kanalarza wychylającego się z otwartego włazu i obserwującego przechodniów. Rzeźba została zainstalowana w 1997 roku i szybko stała się jedną z najpopularniejszych atrakcji turystycznych Bratysławy. W 1999 roku przed rzeźbą postawiono słupek ze znakiem przypominającym znak drogowy, z napisem "Man at work". Inne tego rodzaju rzeźby umieszczono w kilku innych miejscach Starego Miasta, m.in. na Rynku Głównym.

Na północny wschód od Rynku Głównego leży inny plac, Primaciálne námestie (Plac Prymasowski), biorący swą nazwę od stanowiącego jego południowo-wschodnią pierzeję Pałacu Prymasowskiego (Primaciálny palác), neoklasycystycznej budowli z drugiej połowy XVIII wieku, uważanej za jedną z najpiękniejszych w Bratysławie. Pałac został zbudowany dla arcybiskupa i kardynała Józsefa Batthyányego w miejscu, gdzie już wcześniej, od XIV wieku, znajdowała się siedziba rezydencja biskupów węgierskich.

W pałacu w 1805 roku podpisany został tzw. pokój w Preszburgu po bitwie pod Austerlitz, a w w 1848 roku cesarz austriacki Ferdynand I Habsburg podpisał dokument zezwalający na utworzenie samodzielnego rządu węgierskiego.

Z północnego narożnika Rynku Gównego wybiega na północny zachód trzeci plac należący do ścisłego centrum Starego Miasta, Františkánske námestie . Do najważniejszych zabytków przy tym placu należą rokokowy Pałac Mirbacha (Mirbachov palác) z drugiej połowy XVIII wieku (nazwa pałacu pochodzi od nazwiska jego ostatniego właściciela, hrabiego Emila Mirbacha), dziś będący siedzibą Galerii Miasta Bratysławy (Galéria mesta Bratislava), oraz stojący naprzeciwko gotycki kościoł franciszkanów (Kostol Zvestovania Pána a kláštor menších bratov františkánov), najstarsza budowla sakralna Bratysławy, której początki sięgają XIII wieku. Warto też zwrócić uwagę na oddzielony od wieży ratusza wąskim przejściem kościół jezuitów - Kostol Najsvätejšieho Spasiteľa z pierwszej połowy XVII wieku oraz na stojącą przed wejściem do kościoła zbudowaną w XVII wieku kolumnę maryjną (Mariánsky stĺp na Františkánskom námestí).

Wspomniana już wyżej Brama Michalska (Michalská brána, także Michalská veža) jest wysoką na 51 wieżą bramy miejskiej stanowiącą pozostałość dawnych fortyfikacji, zbudowaną w XIV wieku, później przebudowywaną. Jest jedyną z czterech istniejących niegdyś bram miasta zachowaną do naszych czasów. Na szczycie wieży znajduje się rzeźba Michała Archanioła z XVIII wieku. Dziś mieści się tu jeden z oddziałów Muzeum Miejskiego (broń, historia fortyfikacji, itp.). Z dostępnego dla turystów tarasu widokowego rozciąga się interesujący widok. Od Bramy Michalskiej na południe biegnie ciąg popularnych wśród turystów ulic (Michalská - Ventúrska) prowadzący do skrzyżowania z ulicą Pańską, skąd krótką ulicą Strakovą można dojść do Placu Hviezdoslava. W pobliżu ciągu ulic Michalská - Ventúrska leży m.in. dawny klasztor klarysek , którego początki sięgają przełomu XIII i XIV wieku, który jednak dziś nie pełni już funkcji sakralnych, natomiast jest miejscem, gdzie organizowane są koncerty muzyki klasycznej. Markerem oznaczone jest miejsce historycznej siedziby pierwszego węgierskiego uniwersytetu (Universitatis Istropolitana), założonego w XV wieku przez Macieja Korwina.

• Markerem oznaczony jest kościół św. Elżbiety (Kostol svätej Alžbety), zwany "Niebieskim kościółkiem" (Modrý kostolík), położony w odległości 10 minut spaceru od północno-wschodniego krańca Placu Hveizdoslava. Secesyjny, jednonawowy kościół, biorący swą nazwę od koloru ścian zewnętrznych, ufundowany przez cesarza Franciszka Józefa I, który chciał w ten sposób uczcić pamięć zmarłej tragicznie żony, Elżbiety, zbudowany w latach 1909-1913, uchodzi za jedną z ważniejszych atrakcji turystycznych Bratysławy.
• Większość przewodników turystycznych wymienia jako jedną z atrakcji turystycznych miasta Slavín - pomnik żołnierzy radzieckich poległych w kwietniu 1945 roku podczas walk o wyzwolenie Bratysławy, odsłonięty w 1960 roku, oraz cmentarz wojenny. Ze wzgórza Slavín rozciąga się rozległy widok na miasto i okolice.