Giżycko

Miasto (ok. 30 tys. mieszkańców) w północnej Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, 265 km na północ od Warszawy , 106 km na wschód od Olsztyna , 35 km na północny wschód od Mikołajek (➤ mapka)(➤ mapka). Giżycko, leżące na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich, bywa nazywane żeglarską stolicą Polski; obok Rucianego i Mikołajek jest jednym z najważniejszych i najpopularniejszych baz żeglarskich i wodniackich na Mazurach, a także jednym z głównych portów odwiedzanych przez statki pasażerskie floty Żeglugi Mazurskiej.

Początki dzisiejszego Giżycka sięgają czasów, gdy Zakon Krzyżacki, który dominował w regionie Wielkich Jezior Mazurskich już w ostatniej ćwierci XIII wieku, mniej więcej w połowie XIV wieku przystąpił - na przesmyku między jeziorami Niegocinem i Kisajno - do budowy grodu obronnego, nazwanego Lötzen, wokół którego zaczęła później powstawać osada, założona przez osadników mazowieckich, zwana Nową Wsią. Gdy w 1515 roku wielki mistrz Albrecht Hohenzollern sekularyzował zakon, przyjął protestantyzm i ustanowił w Prusach świeckie księstwo (związane stosunnkiem lenna z Królestwem Polskim), zamek Lötzen stał się siedzibą starostów książęcych; nieco później, bo na początku XVII wieku, Nowa Wieś uzyskała prawa miejskie. Przez stulecia, aż do połowy XIX wieku, miasto rozwijało się niezbyt dynamicznie, trapione dodatkowo przez klęski głodu, pożary, przemarsze wojsk, itp. W drugiej połowie XIX wieku sytuacja uległa poprawie. W latach 1843–1855 przeprowadzono wielkie roboty publiczne przy budowie twierdzy, zwanej dziś twierdzą Boyen (zob. niżej). W latach 1854-1857 powstała na Wielkich Jeziorach Mazurskich sieć kanałów, umożliwiająca regularną żeglugę; jednocześnie powstawała gęsta sieć dobrych dróg lądowych, a nieco później dotarła tu kolej. W dwudziestoleciu międzywojennym Lötzen stało się modnym kurortem i ośrodkiem sportowym, z hotelami, pensjonatami i restauracjami, przystanią jachtową, przystanią dla floty statków pasażerskich, a także skocznią narciarską (na pobliskich wzgórzach). W roku 1945 miasto zostało w wyniku działań wojennych zniszczone, a następnie splądrowane. Po zakończeniu działań rozpoczęła się długa i bolesna akcja wymiany ludności - prawie całą ludność miejscową, przesiedloną do Niemiec, zastąpili polscy (i ukraińscy) wysiedleńcy ze wschodnich terenów przedwojennej Polski. Bezpośrednio po wojnie miasto nosiło nazwę Lec, potem Łoczany (por. Lötzen), następnie Łuczany (stąd nazwa kanału łączącego jeziora Niegocin i Kisajno - Kanał Łuczański), wreszcie przyjęto nazwę Giżycko, od nazwiska ks. Gustawa Hermana Marcina Gizewiusza (1920-1848), duchownego ewangelickiego, pochodzącego ze starej polskiej rodziny Giżyckich, obrońcy i propagatora języka i kultury polskiej na Mazurach.

Giżycko jest jednym z najważniejszych portów odwiedzanych przez statki turystyczne Żeglugi Mazurskiej - oznaczony markerem główny port Giżycka, usytuowany w pobliżu ujścia Kanału Łuczańskiego vel Giżyckiego do jeziora Niegocin, jest jednym z najważniejszych ośrodków żeglarskich i wodniackich na Mazurach. Za najważniejsze zabytki Giżycka uchodzą: twierdza Boyen (zob. niżej), most obrotowy na Kanale Łuczańskim (jedyny tego typu czynny most w Europie z XIX wieku) i pozostałości zamku krzyżackiego z XIV w. (obecnie odrestaurowanego i zaadaptowanego na hotel). Centrum miasta - to Plac Grunwaldzki (przy nim kościół ewangelicki z 1827 roku, w którym odbywają się koncerty organowe; od placu na wschód biegnie główna ulica miasta - ulica Warszawska. Markerem oznaczone jest miejsce, w którym na wzgórzu św. Brunona stoi od 1910 roku krzyż św. Brunona, patrona Giżycka, postawiony tam przez mieszkańców na pamiątkę 900-lecia jego męczeńskiej śmierci; z wzgórza rozciąga się interesujący widok. Panoramę miasta i okolicy można też zobaczyć z wieży ciśnień z przełomu XIX i XX wieku (od 2007 roku otwartej dla zwiedzających i wyposażonej w windę).

Jednak atrakcyjność Giżycka jako destynacji turystycznej wiąże się przede wszystkim z rolą miejscowości jako ośrodka sportów wodnych.

Miasto leży nad kilkoma jeziorami, z których dwa najważniejsze to Jezioro Niegocin (na południe od miasta) i Jezioro Kisajno (południowa część kompleksu Mamr, na północ od miasta). Z Jeziora Niegocin można popłynąć, przez Jezioro Jagodne i kanały Szymoński i Mioduński, na Jezioro Tałty i dalej na południowy odcinek szlaku Wielkich Jezior Mazurskich (zob. Mikołajki). Z kolei płynąc na północ, z Jeziora Kisajno można się dostać na Jezioro Dargin , połączone dalej z Jeziorem Mamry (ostatnim jeziorem na szlaku). W miejscowości jest kilka portów jachtowych (przystani), zarówno nad Niegocinem jak nad Kisajnami.

• W odległości 7 km na południowy zachód od Giżycka, na północno-zachodnim brzegu jeziora Niegocin leżą Wilkasy , założona w końcu XV w. wieś będąca dziś właściwie południowym przemieściem Giżycka i ważnym ośrodkiem sportów wodnych.
• Dalej, w odległości 21 km w tym samym kierunku, leży Ryn , miasteczko z ok. 3 tys. mieszkańców, położone nad dwoma jeziorami: Ryńskim i Ołów. W centrum Rynu stoi pokrzyżacki zamek z pierwszej połowy XIV w., odrestaurowany i zaadaptowany na hotel. Będąc w Rynie warto też rzucić okiem na wiatrak typu holenderskiego z drugiej połowy XIX w.
• Niedaleko w linii prostej (ale 27 km, gdy jedzie się szosą) na północ od Giżycka leży miejscowość Sztynort , znana z portu oraz pozostałości rezydencji niemieckiego rodu Lehndorffów. Jadąc do Sztynortu warto, zatrzymać się na moście między jeziorami Dargin i Mamry.

• Według niektórych przewodników największą atrakcją Giżycka jest wspomniana wyżej tzw. twierdza Boyen - pozostałości ogromnej twierdzy zbudowanej w latach 1843-1855 w strategicznym miejscu, na przesmyku między jeziorami Niegocin i Kisajno (nazwa twierdzy pochodzi od nazwiska Ludwiga Leopolda Hermanna von Boyena, pruskiego marszałka polnego i ministra wojny). Sama twierdza może być interesująca dla miłośników militariów i historii - kilkakrotnie odegrała bowiem kluczową rolę w prowadzonych w tej części Europy działaniach wojennych (na terenie twierdzy organizowane są od pewnego czasu rekonstrukcje niektórych z tych działań). Dla osób, które nie są zainteresowane twierdzą Boyen jako obiektem militarnym, może ona być miejscem zakwaterowania (schronisko młodzieżowe) albo miejscem, gdzie odbywają się imprezy kulturalne (np. coroczny Festiwal Piosenki Żeglarskiej i Morskiej Szanty w Giżycku).