Karpacz

Miasto (nieco ponad 5 tys. mieszkańców) w południowo-zachodniej Polsce, w powiecie jeleniogórskim (województwo dolnośląskie), położone 487 km od Warszawy, 17,5 km na południe od Jeleniej Góry , u stóp Śnieżki (1602 m n.p.m.), najwyższego szczytu Karkonoszy, w dolinach rzeki Łomnicy i jej dopływów, z dobrze rozwiniętą bazą noclegową i gastronomiczną. Przed II wojną światową miejscowość turystyczna znana pod nazwą Krummhübel. Dziś, obok Szklarskiej Poręby , Karpacz jest głównym ośrodkiem turystycznym w polskiej części Karkonoszy, w lecie dobrą bazą wypadową do wycieczek pieszych, w zimie ośrodkiem narciarskim. Dojazd z Jeleniej Góry: ulicą Sudecką do drogi 367, z której po 3,3 km należy zjechać na drogę lokalną w stronę Karpacza, według drogowskazu (➤ mapka)(➤ mapka).

Najstarsze znane ślady ludzkiej obecności w rejonie Karkonoszy pochodzą z IV wieku p.n.e. i związane są, o ile wiadomo, z poszukiwaniem w tym rejonie złota i kamieni szlachetnych przez plemiona celtyckie; poszukiwacze skarbów penetrowali ten rejon także w Średniowieczu. Początki Karpacza jako stałej osady sięgają przełomu XIV i XV wieku. Miejscowość, znana jako Krummhübel i zamieszkała przez ludność niemiecką, od 1526 roku należała do Austrii, później do Prus, wreszcie, do końca drugiej wojny światowej - do Niemiec. Od XVI wieku rejon dzisiejszego Karpacza znany był jako miejsce wydobywania i przetwórstwa rud żelaza; później jednym z ważnych źródeł dochodu mieszkańców stało się też zielarstwo.
W drugiej połowie XIX wieku istotną rolę w rozwoju Karpacza zaczęła odgrywać turystyka. W 1880 roku powstała niemiecka organizacja turystyczna Riesengebirgsverein (Towarzystwo Karkonoskie), działająca m.in. na terenie Karkonoszy oraz Gór Izerskich i stawiająca sobie za główne zadanie wytyczenie, wybudowanie i oznakowanie szlaków turystycznych. W samym mieście główną atrakcją stał się poświęcony w 1844 roku drewniany kościół ewangelicki, sprowadzony przez króla Prus Fryderyka Wilhelma IV z norweskiego miasteczka Vang (zachowany do dziś i znany jako Świątynia Wang). W 1895 roku do miejscowości została doprowadzona linia kolejowa, co dodatkowo ułatwiło napływ gości: już przed pierwszą wojną światową działało tu kilkadziesiąt hoteli i pensjonatów łącznie zdolnych do przyjęcia około tysiąca turystów.

Po II wojnie światowej miejscowość została wcielona do Polski. Ponieważ wcześniej nie istniał żaden polski odpowiednik niemieckiej nazwy Krummhübel, w pierwszych miesiącach po zakończeniu wojny miejscowość nosiła różne nazwy (m.in. Szterlingowo, Krzywa Góra i Drogosławice); w maju 1946 roku przyjęto ostatecznie nazwę Karpacz. W 1960 roku Karpacz uzyskał prawa miejskie.


Dziś Karpacz, ładnie położony na wysokości 480-885 m n.p.m., w bezpośredniej bliskości pasma Karkonoszy, jest popularną miejscowością turystyczną i wypoczynkową, odwiedzaną przez turystów krajowych i zagranicznych, przede wszystkim z Niemiec. Główną ulicą, pełniącą funkcję deptaka, jest ulica Konstytucji 3 Maja . Markerami i są zaznaczone dwa katolickie kościoły, odpowiednio - kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (zbudowany pierwotnie jako świątynia ewangelicka i poświęcony w 1908 roku). Wspomniany wyżej kościół ewangelicki, znany jako Świątynia Wang, nieco oddalony od centrum, jest zaznaczony na jednej z mapek zamieszczonych niżej markerem .

Szczególną atrakcją Karpacza jest utworzone w 1995 roku Miejskie Muzeum Zabawek , z siedzibą w budynku dawnego dworca kolejowego, gdzie prezentowane są eksponaty gromadzone od 1967 roku przez Henryka Tomaszewskiego (1919-2001), reżysera, choreografa, tancerza, założyciela i dyrektora słynnego Wrocławskiego Teatru Pantomimy, który od 1968 roku miał w Karpaczu dom (i w Karpaczu, na ewangelickim cmentarzu przy świątyni Wang, jest pochowany), a w 1994 przekazał swą kolekcję gminie Karpacz. Markerem oznaczone jest inne karpackie muzeum, Muzeum Sportu i Turystyki, gromadzące różnego rodzaju przedmioty i dokumenty z ochroną przyrody oraz uprawianiem sportu i turystyki.

Dla osób zainteresowanych turystyką pieszą największą atrakcją Karpacza jest bliskość Karkonoszy i Śnieżki , najwyższego szczytu tego pasma górskiego, o wysokości 1602 m n.p.m., z charakterystycznym wierzchołkiem w kształcie piramidy i stojącymi w pobliżu szczytu kaplicą św. Wawrzyńca (wybudowaną w 1681 roku przez cysterskiego opata Bernarda Rosę i odwiedzaną później przez licznych pielgrzymów) oraz obserwatorium astronomicznym z lat 60. XX wieku.

Markerem zaznaczona jest dolna stacja kolejki linowej (jednoosobowego wyciągu krzesełkowego), którą można wjechać na Kopę (1375 m n.p.m); z górnej stacji (oznaczonej markerem ) idzie się (w lecie) około godziny na szczyt. Marker oznacza położone w Kotle Małego Stawu schronisko znane jako "Samotnia", do którego można dojść od Świątyni Wang w mniej więcej godzinę. Inne znane schronisko, położone ok. 10 minut od "Samotni", to Strzecha Akademicka, położone pomiędzy Kotłem Małego Stawu i Białym Jarem, na wysokości 1258 m n.p.m. W zimie Karpacz jest popularnym ośrodkiem narciarskim (odpowiednim raczej dla narciarzy mniej zaawansowanych), z kilkunastoma trasami i wyciągami.

• Dla części turystów odwiedzających Karpacz jedną z największych atrakcji miasta i regionu jest miejsce w Karpaczu Górnym na ulicy Strażackiej, gdzie można obserwować zjawisko samoistnego przemieszczania się pozostawionych na luzie samochodów pozornie pod górę po szosie. Zjawisko to (występujące też w wielu innych miejscach na świecie, w Polsce m.in. na górze Żar niedaleko Żywca), zwane anomalią grawitacyjną i przez wielu uważane za rzeczywistą anomalię, jest złudzeniem optycznym: obserwatorom wydaje się, że szosa prowadzi pod górę, podczas gdy w rzeczywistości obniża się.