San Gimignano

Niewielkie (ok. 7 tys. mieszkańców), położone na niewysokim (334 m n.p.m.) wzgórzu nad doliną Elsy (Val d'Elsa), otoczone murami średniowieczne miasto w środkowej Toskanii, z dobrze zachowaną architekturą zabytkowego centrum. Szczególną atrakcję stanowi zespół 14 zachowanych (z ponad 70 niegdyś istniejących), z daleka widocznych wież z XI-XIII w., nadający miastu jedyny w swoim rodzaju wygląd. Do San Gimignano można dojechać z kilku stron, ale nie prowadzi tam żadna droga szybkiego ruchu. Najlepszy dojazd - Raccordo Autostradale Siena-Firenze z północy albo z południa do miejscowości Poggibonsi, skąd ok. 12 km na zachód (zjazd z drogi szbkiego ruchu Poggibonsi Nord). Najbliższe większe miasta to Volterra (ok. 30 km), Siena (ok. 50 km) i Florencja (ok. 60 km) (➤ mapka)(➤ mapka). San Gimignano jest główną miejscowością regionu produkującego znane od stuleci wytrawne białe wino Vernaccia.

Etruskie początki miasta (o których świadczą liczne znaleziska archeologiczne) sięgają podobno III wieku p.n.e.; pierwsze dokumenty historyczne odsyłają do X wieku, kiedy to miasto wzięło swą nazwę od św. Geminianusa (biskupa Modeny sprawującego swój urząd w drugiej połowie IV wieku), który jakoby w cudowny sposób ochronił Modenę przed atakiem Hunów.

W Średniowieczu, w wiekach XI-XIII, miasto odgrywało istotną rolę jako przystanek i ośrodek handlowy na szlaku pielgrzymek z północnej Europy do Rzymu (Via Francigena). Do największego rozkwitu miasta doszło na przełomie XII i XIII wieku, gdy San Gimignano (w 1199 roku) wyzwoliło się spod władzy biskupa Volterry i stało się niezależną i doskonale prosperującą republiką miejską, mimo nieustannych konfliktów i walk między rywalizującymi stronnictwami politycznymi (jedna z najpotężniejszych rodzin miasta, Salvucci, należała do stronnictwa gwelfów, druga, Ardinghelli, do stronnictwa gibelinów.

Dobre czasy nie trwały jednak długo: gdy w 1348 roku miasto straciło podczas epidemii dżumy ponad połowę ludności (według niektórych źródeł 70%), nastał też głód oraz zmieniona została trasa pielgrzymek z północy do Rzymu - San Gimignano w 1353 roku dobrowolnie poddało się władzy Florencji i odtąd odgrywało drugorzędną rolę w historii regionu, odzyskując znaczenie dopiero niedawno - ale już w innym wymiarze - kiedy do miasta zaczęli przybywać turyści.

Atrakcją turystyczną San Gimignano jest całość zabudowy zabytkowego centrum, skupionego wokół kilku położonych bardzo blisko siebie lub wręcz łączących się placów, z których za dwa najważniejsze uchodzą Piazza del Duomo i Piazza della Cisterna , trójkątny plac ze studnią (i zbiornikiem pod placem) z połowy XIII wieku, zmodyfikowanej w połowie XIV wieku. Markerem oznaczony jest teren znany jako Parco della Rocca (Rocca di Montestaffoli, Piazza Propositura), z pozostałościami twierdzy zbudowanej w połowie XIV wieku przez Florentyńczyków, którzy właśnie przejęli kontrolę nad San Gimignano, poźniej jednak, w XVI wieku, gdy miasto miało przejść pod władzę Sieny, częściowo zdemontowanej na rozkaz władcy Florencji, Cosimo I. Zachowała się część murów i jedna wieża (z rozległym i uchodzącym za nadzwyczaj interesujący widokiem na okolicę), a także ogród z cyprysami, drzewami figowymi i oliwnymi.


Do centrum prowadzą od bram w murach miasta, północnej i południowej, dwie główne ulice, odpowiednio Via San Matteo i Via San Giovanni . Przy głównych placach stoi większość ze wspomnianych wyżej 14 wież budowanych niegdyś przez władze miasta i przez najpotężniejsze rody miejskie jako prywatne twierdze, ale też jako oznaka bogactwa i potęgi - w tym najwyższa (54 m) ze wszystkich zachowanych wież Torre Grossa, należąca do Palazzo Comunale , z interesującym i rozległym widokiem na San Gimignano i okolice, oraz Torre della Rognosa, wieża dawnej siedziby władz - Palazzo Vecchio del Podestà . Głównym kościołem San Gimignano jest kolegiata Santa Maria Assunta .

Głównym placem San Gimignano jest Piazza del Duomo - plac zwany "del Duomo", czyli "katedralny", choć w San Gimignano nigdy nie było siedziby biskupstwa. Najbardziej interesującymi obiektami przy Piazza del Duomo są: kolegiata Santa Maria Assunta stojąca od strony zachodniej, obok niej, od południa, ratusz (Palazzo Comunale) z wieżą Torre Grossa, oraz naprzeciwko kolegiaty, od wschodu, Palazzo Vecchio del Podestà z wieżą Torre della Rognosa.

Zamieszczone zdjcie przedstawia widok Piazza del Duomo sprzed kolegiaty w kierunku Palazzo Vecchio del Podestà; wieża po lewej stronie, zwana Torre Chigi (zbudowana w 1280 roku przez rodzinę Useeppich i zwana dawniej Torre Useppi), jest niezbyt wysoka, ale uchodzi za jedną z piękniejszych w mieście.


Romańska trójnawowa kolegiata przy Piazza del Duomo, pochodząca z pierwszej połowy XII wieku, konsekrowana przez papieża Eugeniusza III w roku 1148, później jeszcze rozbudowywana, nie ma zbyt imponującej fasady, natomiast prawie całe jej wnetrze jest zamalowane wielkiej klasy freskami z XIV i XV wieku, w tym freskami autorstwa Benozza Gozzoliego (Martirio di San Sebastiano), Bartola di Fredi (sceny ze Starego Testamentu), Taddea di Bartolo (Sąd Ostateczny z końca XIV w.) oraz Domenica Girlandaio - w kaplicy w południowej nawie sceny z życia św. Finy (Cappella di Santa Fina) i na dziedzińcu po lewej stronie świątyni (Zwiastowanie). Warto zwrócić też uwagę na oddzielające nawę główną od naw bocznych marmurowe arkady w białe i czarne pasy oraz na sklepienie ze złotymi gwiazdami na granatowym tle.

Tuż obok katedry stoi Palazzo Comunale (zwany też Palazzo del Popolo albo Palazzo Nuovo del Podestà) - siedziba władz miasta. Zbudowany w miejscu wcześniej istniejącego budynku w 1288 roku, rozbudowany w 1323, w 1337 roku stał się nową siedzibą władz i urzędów miejskich, których siedzibą wcześniej był stojący po wschodniej stronie placu tzw. Palazzo Vecchio del Podestà.

W jednym z dostępnych dla zwiedzających pomieszczeń Palazzo Comunale, tzw. Sali Dantego (Sala di Dante), można podziwiać sławny fresk Maesta Lippa Memmiego z 1317 roku; warto też zwrócić uwagę na napis upamiętniający skierowany do rady miejskiej San Gimignano w roku 1300 apel Dantego, który był wówczas przedstawicielem propapieskiego stronnictwa gwelfów, o przystąpienie miasta do tego stronnictwa. Z Sali Dantego można wejść do należącej do Palazzo Comunale wspomnianej wcześniej najwyższej w mieście wieży Torre Grossa (z dzwonnicą), której budowę ukończono w 1311 roku, i z której rozciąga się nadzwyczajny widok na miasto i okolice.

Od 1852 roku na wyższych piętrach Palazzo Columnale mieści się Muzeum Miejskie (Museo Civico di San Gimignano), w którym można podziwiać m. in. Cuda św. Gimignano Taddea di Bartolo, sławny fresk Scena weselna Memma di Filippucciego z początków XIV w., a także dzieła Pinturicchia, Benozza Gozzoliego, Filippina Lippiego, Domenica di Michelino, Piera Francesca Fiorentino, Coppa di Marcovaldo i innych. Na wewnętrznym dziedzińcu, zbudowanym w 1323 roku, ozdobionym herbami członków dawnych władz miejskich, można zobaczyć m. in. Matkę Boską z Dzieciątkiem, fresk Taddea di Bartolo z XIV wieku.

Z małego placyku Piazza Pecori, położonego w pobliżu Piazza del Duomo, na południe od kolegiaty, można wejść do godnego uwagi muzeum znanego jako Museo d'Arte Sacra e Museo Etrusco, prezentującego, zgodnie z nazwą, dzieła sztuki sakralnej i niewielki zbiór zabytków etruskich.

Po przeciwnej (w stosunku do kolegiaty) stronie Piazza del Duomo stoi Palazzo Vecchio del Podestà, z arkadową loggią i jedną z najstarszych wież w mieście - Torre della Rognosa, o wysokości 51 m, drugą pod względem wysokości po Torre Grossa. Budynek, pochodzący z pierwszej połowy XII wieku, został przebudowany w 1239 roku i do 1337 roku pełnił funkcję siedziby władz miejskich; później, gdy władze przeprowadziły się do nowego budynku, ten stał się vecchio ("stary", "dawny"); później przez pewien czas mieściło się w nim więzienie, wreszcie od 1537 roku jest siedzibą teatru.

W 1255 roku, gdy Palazzo Vecchio del Podestà był jeszcze siedzibą władz miasta, postanowiono, że obywatele San Gimignano nie mają prawa stawiać wież wyższych niż "Rognosa"; zakaz ten został wkrótce złamany przez potężną rodzinę Salvuccich ze stronnictwa gwelfów, a poźniej także przez rywalizującą z tym rodem równie potężną rodzinę Ardinghellich ze stronnictwa gibelinów. Ostatczenie jednak jedne i drugie zostały stosownie obniżone.

• Poza kolegiatą w San Gimignano jest kilkanaście kościołów, z których warto osobno wspomnieć Sant'Agostino, drugi pod względem wielkości w San Gimignano, przy placu Piazza Sant'Agostino, na północnym krańcu miasta, w pobliżu bramy Porta San Matteo. Kościół, pochodzący z drugiej połowy XIII wieku, konsekrowany w 1298 roku, jest jednonawową świątynią z cegły z ascetyczną fasadą, ale z bogatą dekoracją wnętrza. Ołtarz główny zdobi Koronacja Marii Piera del Pollaiuolo z drugiej połowy XV wieku, a prezbiterium freski Benozza Gozzoliego z tego samego okresu, poświęcone życiu św. Augustyna. Bezpośrednio na prawo od głównego wejścia warto zwrócić uwagę na Cappella di San Bartolo, kaplicę z relikwiami świętego i marmurowym ołtarzem autorstwa Benedetta di Maiano.