Wiedeń / Wien

Miasto (ok. 1,8 mln mieszkańców) położone w północno-wschodniej Austrii, nad Dunajem, niedaleko granicy z Czechami, Słowacją i Węgrami, 435 km na wschód od Monachium , 292 km na południowy wschód od Pragi , 79 km na północny zachód od Bratysławy , 243 km na północny zachód od Budapesztu , 610 km na północny wschód od Wenecji (➤ mapka)(➤ mapka). Wiedeń jest miastem statutarnym tworzącym jeden z dziewięciu austriackich krajów związkowych, stolicą i największym miastem Austrii, ośrodkiem administracyjnym, gospodarczym, naukowym i kulturalnym, oraz najważniejszym w Austrii węzłem komunikacyjnym - główne lotnisko międzynarodowe, Flughafen Wien-Schwechat , leży ok. 20 km na południowy wschód od centrum miasta, zaś główny dworzec kolejowy, Wien Hauptbahnhof , w pobliżu centrum (➤ mapka)(➤ mapka). W Wiedniu mieszczą się też siedziby wielu organizacji międzynarodowych, w tym agend ONZ. Miasto, pierwotnie osada celtycka, od 15 roku p.n.e. rzymski posterunek wojskowy, w Średniowieczu było jednym z najważniejszych miast Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a poźniej stolicą Cesarstwa Austrii i Cesarstwa Austro-Węgier. Dziś Wiedeń jest jedną z najważniejszych europejskich destynacji turystycznych, przyciągjącą rocznie blisko 7 mln odwiedzających, słynącą z zabytków architektury z różnych okresów historycznych (z których za najważniejsze uchodzą katedra św. Szczepana oraz cesarskie pałace Hofburg i Schönbrunn), światowej sławy muzeów, a także znaną jako miasto o jednej z najwyższych na świecie jakości życia.

Tereny dzisiejszej północno-wschodniej Austrii były zamieszkałe już w czasach prehistorycznych. Ok. 500 roku p.n.e. (lub wcześniej) powstała w miejscu dzisiejszego Wiednia osada celtycka, a w końcu I wieku p.n.e. - rzymski obóz wojskowy, zwany Vindobona, mający strzec granic Cesarstwa Rzymskiego przed plemionami germańskimi (mniej więcej 200 lat później w tym obozie ówczesny cesarz, Marek Aureliusz, zmarł na dżumę w trakcie wyprawy przeciw Markomanom). Po upadku Cesarstwa Rzymskiego osada przez pewien czas nie odgrywała większej roli i zaczęła się odradzać dopiero w połowie X wieku. W 976 roku Otton II, cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, utworzył tzw. Marchię Wschodnią (przekształcając wcześniej istniejącą Marchię Panońską, która w 830 roku zastąpiła Marchię Awarską, utworzoną jeszcze przez Karola Wielkiego), zwaną też Marchią Austriacką, powierzając panowanie nad nią rodowi Babenbergów. W połowie XII wieku Babenbergowie przenieśli do Wiednia swą główną rezydencję, przekształcając tym samym miasto, będące już wówczas liczącym się ośrodkiem handlowym, w stolicę marchii (podniesionej w 1156 roku przez Fryderyka I Barbarossę do godności Księstwa Austriackiego). W 1221 roku Wiedeń uzyskał prawa miejskie. Po wygaśnięciu dynastii Babenbergów w 1246 roku i trwającym parędziesiąt lat okresie walk o władzę, panowanie nad Austrią przejęli Habsburgowie, utrzymując je aż do roku 1918 - najpierw jako władcy Księstwa, potem Arcyksięstwa Austriackiego, wreszcie Cesarstwa Austrii.

Za rządów Habsburgów Wiedeń stał się jednym z najważniejszych miast europejskich, centrum naukowym i kulturalnym oraz siedzibą biskupstwa, gdy zaś Habsburgowie zasiadali na tronie Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego - pełnił rolę jego de facto stolicy. Najważniejsze wydarzenia w XVI i XVII wieku - to reformacja i następnie wymuszony przez Habsburgów powrót do katolicyzm, dwukrotne poważne zagrożenie Wiednia ze strony Turków Osmańskich (oblężenie miasta w 1529 roku, po którym zaczęto budować fortyfikacje, oraz podjęta przez Turków w 1683 roku próba zdobycia miasta, udaremniona głównie dzięki pomocy ówczesnego króla Polski, Jana III Sobieskiego), a także epidemie dżumy, w tym epidemie w 1629 i w 1678 roku, które zabiły, jak się szacuje, ponad 100 tys. mieszkańców miasta.

Wiek XVIII - epoka oświeconego absolutyzmu (czasy Karola VI, jego córki Marii Teresy oraz Józefa II) - był jednym z lepszych okresów w historii miasta - Wiedeń pełnił wówczas rolę nie tylko głównego ośrodka politycznego Świętego Cesarstwa Rzymskiego, lecz również najważniejszego europejskiego centrum kulturalnego i artystyczego (był w szczególności niekwestionowaną światową stolicą muzyki - tu właśnie tworzyli swe najważniejsze dzieła Haydn, Mozart i Beethoven). Początek XIX wieku - okres wojen napoleońskich - przyniósł Austrii kilka klęsk militarnych (z dwukrotnym zajęciem Wiednia przez wojska francuskie, w latach 1805-1806 oraz w roku 1809); później jednak, po upadku Napoleona i obradach Kongresu Wiedeńskiego, podczas których kluczową dla kształtowania nowego ładu europejskiego rolę odegrał reprezentujący Austrię Klemens Lothar von Metternich, państwo Habsburgów, wówczas już Cesarstwo Austriackie (formalnie istniejące od 1804 roku, powołane wówczas w odpowiedzi na proklamowanie przez Napoleona Cesarstwa Francuskiego) odzyskało szybko rolę mocarstwa, a Wiedeń ponownie stał się jedną z najważniejszych europejskich stolic. Druga połowa XIX wieku i początek następnego stulecia - to okres szybkiego rozwoju i radykalnej przebudowy miasta, liczącego pod koniec pierwszej dekady XX wieku ok. 2 mln mieszkańców i będącego (obok Londynu, Paryża i Berlina) jedną z największych i najnowocześniejszych metropolii europejskich.

Po pierwszej wojnie światowej i upadku Cesarstwa Austriackiego Wiedeń, pozostając ważnym ośrodkiem gospodarczym i kulturalnym, stał się stolicą niewielkiej republiki (państwa liczącego ok. 6 mln mieszkańców, niemal dziesięciokrotnie mniejszgo niż w końcu XIX wieku), w pierwszych latach po wojnie będącą bastionem socjalizmu ("Czerwony Wiedeń"). Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku doszły w Austrii do głosu tendencje autorytarne, co doprowadziło do kryzysu politycznego, rozwiązania parlamentu, zamieszek, przejęcia władzy przez austriackich nazistów i ostatecznie do Anschlussu - przyłączenia Austrii do Niemiec, ogłoszonego przez Hitlera 15 marca 1938 roku z balkonu jednego ze skrzydeł dawnego pałacu cesarskiego wychodzącego na wiedeński Heldenplatz (Plac Bohaterów).

Po drugiej wojnie światowej Wiedeń, poważnie zniszczony i zdobyty w kwietniu 1945 roku, po kilkudziesięciu dniach ciężkich walk, przez Armię Czerwoną, został podzielony, podobnie jak cała Austria, na cztery strefy okupacyjne; zakończenie okupacji i przywrócenie suwerenności Austrii w granicach z 1938 roku nastąpiło w wyniku porozumienia podpisanego dopiero 15 maja 1955 roku przez przedstawicieli Austrii, Związku Radzieckiego, Wielkiej Brytanii, Francji i Stanów Zjednoczonych. Historyczne centrum Wiednia, w latach 1945-1955 pozostające pod wspólną kontrolą aliantów, zostało w 2001 roku wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO i jest - z licznymi zabytkami z różnych epok historycznych, światowej sławy muzeami i innymi instytucjami kultury - jedną z najważniejszych atrakcji miasta odwiedzanego corocznie przez miliony turystów z całego świata.



Wiedeń, jak wspomniano, jest miastem statutarnym i jednym z dziewięciu austriackich krajów związkowych. Leży w północno-wschodniej Austrii, całkowicie otoczony przez inny austriacki kraj związkowy, Dolną Austrię (Niederösterreich). Miasto leży na wysokości 151-542 m n.p.m., nad Dunajem . Dokładniej - historyczne centrum miasta i większość pozostałych dzielnic leży na prawym brzegu jednej z dawnych gałęzi Dunaju (przekształconej w kanał i znanej jako Donaukanal ), do której wpada rzeka Wien (lub Wienfluss), mająca swe źródła w paśmie górskim Wienerwald. Markerem oznaczona jest inna dawna gałąź rzeki, Stary Dunaj - Alte Donau (nie mająca dziś połączenia z głównym nurtem). Między Dunajem a Starym Dunajem leży tzw.UNO-City , Vienna International Centre, zbudowany w latach 70. XX wieku kompleks budynków mieszczący różne instytucje międzynarodowe, w tym biura ONZ. W pobliżu UNO-City stoi oznaczony markerem charakterystyczny wieżowiec (najwyższy budynek w Wiedniu i w całej Austrii), zwany DC Tower 1, otwarty w 2013, mieszczący m.in. hotel, pomieszczenia biurowe i centrum fitnessu, pierwszy z dwóch wieżowców zaprojektowanych przez znanego francuskiego architekta, Dominique'a Perraulta. Niedaleko UNO-City znajduje się też Donau Turm , wzniesiona w latach 1962-1964, wysoka na 252 m wieża z restauracjami i platformą widokową (na wysokości 150 m), popularna atrakcja turystyczna.

Miasto, zajmujące powierzchnię 414,87 km² podzielone jest administracyjnie na 23 dzielnice. Centrum tworzy dzielnica 1., Innere Stadt, której granice od północnego wschodu wyznacza Donakanal , a od północnego zachodu, zachodu, południa i wschodu ciąg ulic i placów biegnących mniej więcej równolegle do Ringstrasse (krócej: Ringu) - długiego na ok. 5 km ciągu szerokich bulwarów poprowadzonych w przybliżeniu po linii dawnych murów miejskich, wyburzonych po 1857 roku na rozkaz cesarza Franciszka Józefa I. Kolejnymi odcinkami Ringu (idąc w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, od Ringturm , wieżowca z lat 1953-1955, do tzw. Uranii , pierwszego w Austrii dostępnego publicznie obserwatorium astronomicznego, otwartego w 1909 roku, poźniej parokrotnie modernizowanego) są: Schottenring , Universitätsring , Doktor-Karl-Renner-Ring , Burgring , Opernring , Kärntnerring , Schubertring , Parkring i Stubenring . Pozostałe dzielnice tworzą dwa koncentryczne kręgi otaczające Innere Stadt: dzielnice 2.-9. (Leopoldstadt, Landstrasse, Wieden, Margeriten, Mariahilf, Neubau, Josefstadt i Alsergrund) krąg wewnętrzny, dzielnice 10.-23. - zewnętrzny.

Większość najważniejszych zabytków i atrakcji Wiednia leży w Innere Stadt lub - jeśli nawet poza granicami tej dzielnicy - w najbliższym otoczeniu Ringu. Należą do nich m.in.: katedra św. Szczepana i kompleks pałacowy Hofburg , ulice Kärntner Strasse , Graben i Kohlmarkt , rejon Neuer Markt (z fontanną Donnerbrunnen i kościołem kapucynów ), okolice placów Hoher Markt , Am Hof i Freyung , zabudowa Ringu (w tym opera , Uniwersytet , budynek teatru znanego jako Burgtheater , Ratusz i budynek austriackiego Parlamentu ), muzea (w tym Muzeum Historii Naturalnej , Muzeum Historii Sztuki , muzeum Akademii Sztuk Pięknych , tzw. Pawilon Secesji , Muzeum Sztuki Stosowanej , a także zespół muzeów zwany MuseumsQuartier w dzielnicy Neubau oraz muzeum Miasta Wiednia w dzielnicy Wieden), kościół św. Karola Boromeusza (Karlskirche), też w dzielnicy Wieden, a także cztery parki - Rathauspark , Volksgarten , Burggarten i Stadtspark . Niedaleko od centrum jest też Belweder , zespół parkowo-pałacowy w dzielnicy Landstrasse oraz park Prater w dzielnicy Leopoldstrasse. Kilka ważnych atrakcji leży dalej od centrum: należą do nich m.in. kompleks pałacowo-parkowy Schönbrunn w dzielnicy Hietzing, a także Cmentarz Centralny w dzielnicy Simmering. Szczególną atrakcję stanowi dzielnica Döbling, położona na północ od centrum, z punktami widokowymi na wzgórzach Kahlenberg i Leopoldsberg oraz rejonem winnic i winarni, znanym jako Grinzing .


Wiele osób zaczyna zwiedzanie Wiednia od spaceru wspomnianym wyżej ciągiem ulic Kärntner Strasse - Graben - Kohlmarkt, uważanym za wiedeński odpowiednik Avenue des Champs-Élysées w Paryżu czy Bahnhofstrasse w Zurychu. Dla części turystów główną atrakcję tych ulic stanowią mieszczące się przy nich luksusowe sklepy wielkich światowych marek. Jeśli jednak jest to jedna z najpopularniejszych tras turystycznych Wiednia, to nie z uwagi na możliwość zrobienia zakupów (ta bowiem otwiera się raczej tylko dla osób nie mających ograniczeń finansowych), lecz przede wszystkim dlatego, że biegnie przez sam środek historycznego centrum miasta, w pobliżu kilku jego najważniejszych zabytków, w tym katedry św. Szczepana oraz kompleksu zespołu pałacowego Hofburg, o których będziemy mówili szczegółowo w następnych rozdziałach.

Najbardziej interesujący turystycznie i najpoplarniejszy odcinek Kärntner Strasse , zaczyna się w pobliżu gmachu Opery (Staatsoper) i biegnie mniej wiecej południkowo w stronę placu św. Szczepana , do niewielkiego placu znanego jako Stock-im-Eisen-Platz , którego nazwa bierze się od schowanego dziś w niszy jednego z budynków pnia drzewa, w który, według legendy znanej od połowy XVI wieku, czleadnicy ślusarscy wyruszający na poszukiwanie pracy wbijali gwóźdź. Na Stock-im-Eisen-Platz Kärntner Strasse łączy się z prowadzącą na południowy wschód Singerstrasse i prowadzącą na północny zachód ulicą Graben , w wielu przewodnikach turystycznych określaną jako główna turystyczna ulica Wiednia.

Idąc Kärntner Strasse od Ringu w stronę Stock-im-Eisen-Platz (numeracja biegnie w przeciwnym kierunku) warto po parudziesięciu metrach zboczyć w prawo w Annagasse , wąską, malowniczą, zabytkową ulicę z kilkoma stojącymi przy niej pięknymi budynkami i gotyckim, pochodzącym z XV wieku, przebudowanym w stylu barokowym w XVII wieku kościołem Annakirche. Po kilku minutach dochodzi się tu do budynku znanego jako Haus der Musik , będącego dawnym pałacem arcyksięcia Karola Ludwika (dowódcy wojsk austriackich w stoczonej z wojskami Napoleona w maju 1809 roku zwycięskiej bitwie pod Aspern-Essling), dziś zaś mieszczącego nowoczesne, interaktywne muzea związane ze światem dźwięku i muzyki (m.in. muzeum poświęcone słynnej orkiestrze Filharmonii Wiedeńskiej - Museum der Wiener Philharmonikier).

Nieco dalej, mniej więcej w połowie drogi między Operą a Stock-im-Eisen-Platz, warto podejść na pobliski plac znany jako Neuer Markt - jeden z najstarszych placów Wiednia (niedawno przebudowany), z uchodzącą za jedną z bardziej interesujących fontann miasta, Providentiabrunnen, zwaną jednak najczęściej Donnerbrunnen - pochodzące z pierwszej połowy XVIII wieku dzieło Georga Raphaela Donnera (stąd druga nazwa fontanny). W pobliżu południowo-zachodniego narożnika placu stoi kościół kapucynów (Kapuzinerkirche) z pierwszej połowy XVII wieku, ze zbudowaną w 1618 roku kryptą (Kapuzinergruft, Kaisergruft), w której przechowywane są zabalsamowane zwłoki wielu członków dynastii Habsburgów (bez serc, które zgodnie z ceremoniałem dworu wiedeńskiego przechowywane są w srebrnych urnach w kościele augustianów w Hofburgu i bez organów wewnętrznych, które z kolei przechowywane są w krypcie pod katedrą św. Szczepana).

Na północny zachód od Neuer Markt, przy Dorotheergasse 11, stoi barokowy pałac Eskeles z drugiej połowy XVIII wieku, będący dziś główną siedzibą Jüdisches Museum der Stadt Wien , muzeum poświęconego historii i kulturze społeczności żydowskiej w Wiedniu. Na tej samej ulicy, pod numerem 17, wznosi się neoklasycystyczny gmach Dorotheum - siedziba działającego od 1707 roku, jednego z najstarszych na świecie i jednego z największych w Europie domu aukcyjnego handlującego dziś dziełami sztuki, antykami, biżuterią, itp.

Ulica Graben biegnie od Stock-im-Eisen-Platz na północny zachód w stronę skrzyżowania z Kohlmarkt , wzdłuż linii wybudowanej jeszcze przez Rzymian fosy, zasypanej na przełomie XII i XIII wieku.

Współczesny wygląd i charakter ulicy pochodzi z lat 70. XIX wieku. Pierwotnie pełniła rolę rynku; dziś jest jedną z najpopularniejszych promenad i ulic handlowych Wiednia (przypominającą bardziej podłużny plac niż ulicę), z licznymi sklepami i lokalami gastronomicznymi.

Mniej więcej w połowie drogi między punktami i stoi na Graben wysoka na prawie 20 m barokowa kolumna Trójcy Świętej (Dreifaltigkeitssäule), znana bardziej jako Pestsäule, "kolumna morowa", ufundowana przez cesarza Leopolda I (przedstawionego jako klęcząca postać u góry kolumny) i wzniesiona w 1693 roku jako podziękowanie Bogu za wygaśnięcie epidemii dżumy z 1679 roku, która zabiła w Wiedniu, jak się szacuje, ok. 100 tys. osób. Kolumna, przy której pracował m.in. Johann Bernhard Fischer von Erlach (1656-1723), wybitny architekt austriacki, od 1687 roku nadworny architekt Habsburgów (który zbudował też też m.in. pałac Schönbrunn i kościół św. Karola Boromeusza przy Karlsplatz), uchodzi za jedno z najbardziej interesujących dzieł sztuki rzeźbiarskiej w Wiedniu. Warto też, będąc na Graben, zwrocić uwagę na dwie fontanny: Leopoldsbrunnen i Josefsbrunnen , z rzeźbami z brązu Johanna Martina Fischera z początków XIX wieku.

Markerem oznaczony jest stojący w pobliżu Graben kościół św. Piotra (Peterskirche) - wzniesiona na początku XVIII wieku, konsekrowana w 1733 roku barokowa świątynia, uważana za jedną z najważniejszych kościołów Wiednia. Pierwszy kościół w tym miejscu powstał już w drugiej połowie IV wieku i był najstarszym kościołem Wiednia; po tej budowli nic jednak nie przetrwało. Budowę obecnej świątyni rozpoczął Gabriele Montani w 1701 roku, ale już w 1703 roku przejął jej prowadzenie Johann Lukas von Hildebrandt (1668-1745), drugi obok Fischera von Erlacha wybitny architekt działający w Wiedniu od 1696 roku. Otoczony wysoką zabudową kościół nie jest widoczny z daleka; jego fasadę flankowaną dwiema wieżami widać najlepiej z ulicy Jungferngasse prowadzącej do kościoła od strony Graben. Warto zwrócić uwagę na niezwykle bogate wnętrze (m.in. na wnętrze kopuły, freski, ambonę, ołtarz główny i dekorację rzeźbiarską prezbiterium). Kościół znany jest też z odbywających się tu codziennie koncertów organowych.

Od punktu (ok. 50 m za Josefsbrunen) ulicą Kohlmarkt , prowadzącą na południowy zachód trzecią, obok Kärntner Strasse i Graben, główną ulicą handlową Innere Stadt po kilku minutach spaceru można dojść do jednego z najważniejszych i najpopularniejszych placów Wiednia, Michaelerplatz , skąd wchodzi się, głównym wejściem, do pałacu Hofburg , o którym będziemy mówili niżej.

Będąc jednak na tym skrzyżowaniu warto jeszcze, zanim wyruszymy w stronę Hofburga, podejść kilkadziesiąt metrów na północ, do placu znanego jako Judenplatz (Plac Żydowski), niegdyś (w Średniowieczu) centrum dzielnicy żydowskiej w Wiedniu (stąd nazwa), przy którym warto zwrócić uwagę na budynek, w którym mieści się Museum Judenplatz (oddział Muzeum Żydowskiego, o którym wspominaliśmy wyżej) oraz na zaprojektowany przez Rachel Whiteread i odsłonięty w 2000 roku Schoah-Mahnmal - Pomnik Ofiar Holocaustu. Przy Judenplatz stoi też jeden z najstarszych budynków Wiednia, tzw. Jordan-Haus (znany też jako Haus "Zum großen Jordan"), z płaskorzeźbą z końca XV wieku przedstawiającą chrzest Chrystusa w Jordanie oraz tablicą nawiązującą do pogromu Żydów w Wiedniu w 1421 roku; na placu stoi pomnik Gottholda Ephraima Lessinga.

Na północny wschód od Judenplatz stoi kościół Maria am Gestade (kościół Marii na Wyspie), którego początki sięgają XII wieku. Obecna, pochodząca z końca XIV wieku świątynia gotycka jest dziś parafią czeskiej wspólnoty w Wiedniu).

Na zachód od Judenplatz, w miejscu, gdzie w Starożytności znajdował się rzymski obóz wojskowy, którego pozostałości znaleziono, leży plac Am Hof , który w Średniowieczu pełnił funkcję rynku. Jego nazwa pochodzi stąd, że tu właśnie znajdowała się pierwsza siedziba Babenbergów (po której jednak nic nie pozostało). Na placu warto zwrócić uwagę na tzw. Kolumnę Maryjną (Mariensäule) z połowy XVII wieku, a także na kościoł Dziewięciu Chórów Anielskich (Kirche zu den neun Chören der Engel), zwany najczęściej krótko kościołem Am Hof, z wczesnobarokową fasadą z początków drugiej połowy XVII wieku (z balkonu tego kościoła Franciszek II ogłosił 6 sierpnia 1806 roku, po klęsce w bitwie pod Austerlitz i pod naciskiem Napoleona, koniec Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego). W jednym z budynków w sąsiedztwie kościoła mieści się Muzeum Zegarów (Uhrenmuseum), uważane za jedno z ciekawszych tego typu w Europie.

Na północny zachód od placu Am Hof leży kolejny godny odwiedzenia plac Wiednia - Freyung , którego północną pierzeję tworzy zespół sakralny z kościołem Schottenkirche z końca pierwszej połowy XVII wieku i opactwem benedyktynów (Schottenstift). W jednej z kaplic kościelnych (będącej romańską pozostałością pierwszego kościoła zbudowanego w tym miejscu w połowie XII wieku) przechowywana jest najstarsza w Wiedniu figura Madonny z połowy XIII wieku; w Muzeum Opactwa za najważniejszy eksponat uważany jest gotycki tzw. Ołtarz Szkocki z drugiej połowy XV wieku. Warto zwrócić też uwagę na stojący na placu Freyung pod numerem 4 Palais Kinsky (także: Palais Daun-Kinsky), wzniesiony przez Johanna Lukasa von Hildebrabdta w drugiej dekadzie XVII wieku i uważany za jeden z najwybitniejszych przykładów architektury baroku w Wiedniu, a także na gmach Kunstforum Bank Austria (Freyung 8), sponsorowaną przez Bank Austria ogromną przestrzeń ekspozycyjną, gdzie organizowane są różnego rodzaju wystawy czasowe.


Słynna katedra św. Szczepana (Stephansdom, Domkirche St. Stephan), najważniejsza i jedna z najstarszych świątyń Wiednia stoi przy placu św. Szczepana (Stephansplatz).

Pierwszym kościołem wzniesionym w tym miejscu była romańska trójnawowa bazylika z początków XII wieku, konsekrowana w 1147 roku. W pierwszej połowie XIII wieku, za panowania Fryderyka II Bitnego, ostatniego męskiego przedstawiciela dynastii Babenbergów, zbudowana została druga świątynia, zniszczona w pożarze w 1258 roku, szybko odbudowana i ponownie poświęcona w 1263 roku, za panowania Przemysła Ottokara II z dynastii Przemyślidów, w latach 1253-1278 króla Czech, który w okresie interegnum po śmierci Fryderyka II Bitnego na parędziesiąt lat (1251-1276) przejął władzę nad Austrią - z tej budowli zachowały się do naszych czasów romańska fasada zachodnia z tzw. Bramą Olbrzymów (Riesentor), flankowana wysokimi na 66 m ośmiobocznymi tzw. Wieżami Pogańskimi. W 1359 roku, na polecenie Rudolfa IV Habsburga rozpoczęto przebudowę kościoła w stylu gotyckim - w tym okresie powstały dwie kolejne wieże: słynna, wysoka na ponad 136 m, ukończona w 1433 roku wieża południowa, zwana Steffl, uważana za arcydzieło architektury gotyckiej, oraz nigdy nie ukończona, doprowadzona do wysokości 68 m wieża północna, w której od 1957 roku wisi ważący ponad 20 ton największy dzwon Austrii, Pummerin (będący jednym z 22 dzwonów zawieszonych w wieżach wiedeńskiej katedry). Kościół, w 1469 roku podniesiony przez papieża, na prośbę Ferdynanda III, do godności katedry, był później jeszcze parokrotnie przebudowywany, m.in. w XVII wieku. Co najmniej trzykrotnie (podczas oblężenia Wiednia przez Turków w 1683 roku, w okresie napoleońskim i pod koniec drugiej wojny światowej) częściowo zniszczona katedra została w latach 1945-1952 odbudowana i dziś jest jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych Wiednia.

Katedra wiedeńska jest jednym z większych kościołów w Europie - jej halowe wnętrze ma długość 170 m, a szerokość 39 m. Poza fasadą zachodnią i wspomnianymi wieżami, z których rozciąga się rozległy widok na miasto i okolice (na taras widokowy w wieży północnej na wysokości 60 m można wjechać windą, w wieży południowej zaś można wyjść po 343 stopniach na wysokość 73 m), warto zwrócić uwagę na tzw. Bramę Śpiewaków (Singertor) od strony południwej i tzw. Bramę Biskupią (Bischofstor) od strony północnej, obie z bogatą dekoracją rzeźbiarską, a także na wzorzysty dach wykonany z tysięcy glazurowanych dachówek. We wnętrzu za najważniejsze dzieła sztuki uchodzą m.in.: barokowy ołtarz główny z czarnego marmuru wykonany przez Johanna i Tobiasa Pocków w połowie XVII wieku, przedstawiający Ukamienowanie św. Szczepana, gotycki poliptyk zwany ołtarzem z Wiener Neustadt (Wiener Neustädter Altar), wykonany w 1447 roku na zlecenie cesarza Fryderyka III, grobowiec Fryderyka III (dzieło Nicolasa Gerhaerta z Lejdy z drugiej połowy XV wieku), ambona z pierwszej połowy XVI wieku, grobowiec księcia Eugeniusza Sabaudzkiego (w kaplicy św. Krzyża), cenotaf Rudolfa IV Habsburga, a także tzw. ołtarz Marii z Pötsch, z uważanym za cudowny obrazem przedstawiającym Matkę Bożą pierwotnie znajdującym się w położonej dziś na Węgrzech miejscowości Pecz (Pécs) i przeniesionym do katedry w Wiedniu. W rozległych, wielopiętrowych katakumbach pod prezbiterium i placem św. Szczepana przechowywane są urny z organami wewnętrznymi członków austriackiej rodziny cesarskiej.

Poza zwiedzeniem katedry warto na placu św. Szczepana zwrócić uwagę na tzw. Virgilkapelle, niewielką prostokątną kryptę z kilkoma niszami z połowy XIII wieku, położoną 12 m poniżej poziomu placu, będącą niegdyś prywatnym grobowcem, odkrytą w 1973 roku podczas prac budowlanych (można ją zobaczyć przez szybę na stacji metra Stephansplatz), na stojący w pobliżu wschodniego narożnika placu, przylegający do pałacau arcybiskupiego z połowy XVII wieku budynek mieszczący Muzeum Katedralne (Dom Museum) z cennymi eksponatami ze skarbca katedralnego oraz godną uwagi kolekcją malarstwa i rzeźby, a także na nowoczesny, kontrastujący z zabytkowym otoczeniem i z tego powodu wzbudzający kontrowersje, zbudowany przez Hansa Holleina w końcu XX wieku budynek z marmuru i szkła, zwany Haas-Haus (mieszczący centrum handlowe, biura i lokale gastronomiczne), stojący w miejscu, w którym plac św. Szczepana łączy się ze Stock-in-Eisen-Platz.

W najbliższym sąsiedztwie katedry, na południe od placu św. Szczepana, przy wspomnianej już Singerstrasse, stoi inny interesujący zespół sakralny - zbudowana w stylu gotyckim w XIV wieku, w pierwszej połowie XVIII wieku przebudowana w stylu barokowym siedziba zakonu krzyżackiego, Deutschordenshaus, z kościołem Deutschordenskirche , dostępnym dla zwiedzających skarbcem zakonu i przyległymi budynkami klasztornymi. Nieco dalej leży popularny (liczne sklepy i lokale gastronomiczne) Franziskanerplatz z kościołem franciszkanów (Franziskanerkirche) z początków XVII wieku i tzw. fontanną Mojżesza (Mosesbrunnen) zbudowaną przez Johanna Martina Fischera w końcu XVIII wieku. Osoby szukające w Wiedniu śladów wielkich kompozytorów znajdą tuż przy katedrze, przy Domgasse pod numerem 5, Mozartwohnung - jedyne zachowane do naszych czasów mieszkanie Mozarta (który mieszkał w nim w latach 1784-1787), będące dziś oddziałem Muzeum Miasta Wiednia (Museum Wien), o którym będziemy mówili niżej.

Na północ od placu św. Szczepana i katedry miejscem szczególnie godnym uwagi jest plac Hoher Markt , jeden z najstarszych placów Wiednia, położony w miejscu dawnej dzielnicy oficerskiej rzymskiego obozu wojskowego Vindobona. W Średniowieczu stanowił centrum miasta. Na środku placu stoi fontanna, Vermählungsbrunnen (Fontanna Zaślubin NMP), zaprojektowana przez Johanna Bernharda Fischera von Erlacha. Za najważniejszą atrakcję Hoher Markt uchodzi jednak tzw. Ankeruhr , uważany za arcydzieło secesji wiedeńskiej, zbudowany w latach 1911–1914 na łączniku między dwoma budynkami należącymi niegdyś do towarzystwa ubezpieczeniowego Anker zegar, w którym rolę wskazówek pełnią przesuwające się figurki osobistości ważnych dla historii Wiednia - m.in. Marka Aureliusza, Karola Wielkiego, Eugeniusza Sabaudzkiego, Marii Teresy, Haydna, itp. (w południe turyści mogą obejrzeć defiladę wszystkich tych postaci, z towarzyszącą jej odpowiednio dobraną muzyką). Będąc na placu Hoher Markt można też odwiedzić Römermuseum (oddział Muzeum Miasta Wiednia, mieszczące się w budynku stojącym w środku południowo-zachodniej pierzei placu), poświęcone historii miasta w czasach rzymskich. Na północny wschód od Hoher Markt stoi oznaczony markerem kościół św. Ruprechta (Ruprechtskirche), uważany za najstarszy zachowany do naszych czasów kościół w Wiedniu, wielokrotnie przebudowywany i odbudowywany (najstarsze elementy pochodzą z XI wieku, a pierwsze wzmianki o kościele - z przełomu XII i XIII wieku).

Warto też, będąc na placu św. Szczepana, podejść w stronę oznaczonego markerem gmachu Alte Universität, pierwszej siedziby wiedeńskiego Uniwersytetu, Alma Mater Rudolphina Vindobonensis, założonego w 1365 roku przez Rudolfa IV, oraz wczesnobarokowego kościoła pierwszych wykładowców na tej uczelni, dominikanów (Dominikanerkirche), który zastąpił wcześniejszą świątynię wzniesioną przez nich wkrótce po przybyciu do Wiednia w XIII wieku. W pierwszej połowie XVII wieku swój kościół (oznaczony markerem , wzorowany, jako jedna z pierwszych w Austrii świątyń, obok katedry w Salzburgu, na kościele Il Gesù w Rzymie), wznieśli jezuici, którzy zastąpili dominikanów. W XVIII wieku, za panowania Marii Teresy, po przeciwnej stronie małego placu przed Jesuitenkirche, zwanego Doktor-Ignaz-Seipel-Platz, naprzeciwko pierwszej siedziby Uniwersytetu, powstał nowy główny budynek tej uczelni (Neue Aula), który na początku drugiej połowy XIX wieku, po wydarzeniach rewolucji w 1848 roku, został przekazany Akademii Nauk (Akademie der Wissenschaften). Obecny gmach główny Uniwersytetu Wiedeńskiego powstał parędziesiąt lat później, w ramach przebudowy Ringu (zob. niżej).

Zwiedzając te okolice, warto przejść się też biegnącą na tyłach kościoła jezuitów i Alte Universität ulicą Schönlaterngasse , zwaną tak od od latarni z kutego żelaza, ktora niegdyś zdobiła fasadę domu pod numerem 6 (oryginał tej latarni można zobaczyć w Muzeum Miasta Wiedeń, na ulicy - jej kopię z drugiej połowy XX wieku); warto też rzucić okiem na stojący pod numerem 7 tzw. Basiliskenhaus, wzmiankowany już w 1212 roku. Nieco bardziej na północ biegnie inna historyczna ulica, Fleischmarkt , z licznymi zabytkowymi budynkami, m.in. kościołem greckim św. Trójcy (Griechenkirche zur hl. Dreifaltigkeit), tzw. tawerną grecką (Griechenbeisl), w której bywali niegdyś Brahms, Schubert, Strauss i Wagner, i licznymi barami i klubami nocnymi w okolicy.


Hofburg - to duży, nieregularny, architektonicznie skomplikowany kompleks pałacowy (obejmujący także obiekty sakralne), od XIII wieku do 1918 roku pełniący prawie nieprzerwanie funkcję głównej rezydencji Habsburgów w Wiedniu, przez stulecia rozbudowywany i przebudowywany, położony w historycznym centrum miasta, na południowy zachód od placu i katedry św. Szczepana. Obecnie, od 1945 roku, jedno ze skrzydeł kompleksu pełni funkcję siedziby prezydenta Austrii. Pałac jest też siedzibą Austriackiej Biblioteki Narodowej (Österreichische Nationalbibliothek) i kilku światowej sławy muzeów; część pomieszczeń wykorzystywana jest jako centrum kongresowe. Za główne wejście do Hofburga uważa się wejście od strony Michaelerplatz , barokowego placu zaprojektowanego w 1725 roku przez Josepha Emanuela Fischera von Erlacha (1693-1742), syna wspomnianego wcześniej Johanna Bernharda Fishera von Erlacha, w związku z planem budowy nowego skrzydła pałacu cesarskiego (znanego dziś jako Michaelertrakt ), ale ukończonego dopiero pod koniec XIX wieku. Nazwa placu, Michaelerplatz (używana od połowy XIX wieku) pochodzi od nazwy stojącego przy nim kościoła św. Michała (Michaelerkirche), ufundowanego już w pierwszej połowie XIII wieku przez Leopolda VI z dynastii Babenbergów, poźniej wielokrotnie przebudowywanego, z ośmioboczną wieżą z połowy XIV wieku i neogotycką fasadą z końca XVIII wieku. Plac jest znany też z tego, że w 1838 roku stanęły tu pierwsze w Wiedniu latarnie gazowe, a w 1927 roku powstało pierwsze rondo. Dziś jest jednym z miejsc najczęściej odwiedzanych w Wiedniu przez turystów. Głównym elementem jego zabudowy jest wspomniane przed chwilą skrzydło kompleksu pałacowego, Michaelertrakt, tworzące jego południowo-zachodnią pierzeję, z charakterystyczną, dobrze widoczną ze wspomnianego wyżej skrzyżowania ulic Graben i Kohlmarkt kopułą nad przejściem przez główną bramę prowadzącą na oznaczony markerem główny dziedziniec pałacowy. Dwoma innymi godnymi uwagi elementami na Michaelerplatz są: tzw. Looshaus , budynek zaprojektowany na początku XX wieku przez wybitnego austriackiego architekta, Adolfa Loosa (1870-1933), oraz zajmujące środek placu udostepnione publiczności wykopaliska z czasów rzymskich (odkryte dopiero na przełomie ostatnich dwu dekad XX wieku), będące jednym z oddziałów Muzeum Miasta Wiedeń.

Markerem oznaczona jest wcześniejsza od Michaelertrakt tzw. kancelaria cesarska (lub "skrzydło kancelaryjne" - Reichskanzleitrakt), zaprojektowana przez Johanna Bernharda Fischera von Erlacha, dobudowana do wcześniej istniejącej struktury Hofburga w pierwszej połowie XVIII wieku. W tym skrzydle (i tzw. skrzydle Amelii ) znajdują się trzy muzea, należące do najpopularniejszych w Wiedniu: Apartamenty Cesarskie (Kaiserappartements), z parudziesięcioma pomieszczeniami reprezentacyjnymi z czasów Franciszka Józefa I i apartamentami cesarza oraz cesarzowej Elżbiety (Sisi), Muzeum Sisi (Sisi Museum), poświęcone historii jej życia, oraz Kolekcja srebra i porcelany (Silberkammer) - wejście do muzeów zajduje się w rotundzie z kopułą, pod którą przechodzi się z Michaelerplatz na główny dziedziniec Hofburga.

Najstarszą częścią kompleksu pałacowego jest XIII-wieczny tzw. dziedziniec szwajcarski (Schweizerhof), zwany też "Skrzydłem Szwajcarskim" (Schweizertrakt) zbudowany pradopodobnie w pierwszej połowie XIII wieku przez Babenbergów (pierwsza wzmianka pochodzi z 1279 roku) jako budowla o charakterze obronnym. W połowie XVI wieku otaczające mniej więcej kwadratowy dziedziniec zabudowania zostały przebudowane w stylu renesansowym i przekształcone w rezydencję przez Ferdynanda I, od 1558 roku cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W tej części Hofburga dwiema głównymi atrakcjami turystycznymi są: Hofburgkapelle , gotycka kaplica z XV wieku (powstała w wyniku przebudowy wcześniejszej romańskiej kaplicy z XIII wieku, poźniej, w XVII i XVIII wieku przebudowana w stylu barokowym, ale ostatecznie odrestaurowana w sposób przywracający jej kształt gotycki) oraz skarbiec (Schatzkammer), w którym przechowywane są insygnia i klejnoty koronne Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego i Cesarstwa Austriackiego, a także relikwie, szaty liturgiczne i dzieła sztuki sakralnej. Warto też zwrócić uwagę na tzw. Bramę Szwajcarską, łączącą omawianą najstarszą część Hofburga ze wspomnianym już wyżej głównym dziedzińcem pałacu, zwanym In der Burg , ze stojącym na środku konnym pomnikiem Franciszka I , panaującego w latach 1835-1848. Dziedziniec od północnego wschodu ograniczony jest wspomnianym wyżej skrzydłem kancelaryjnym, od południowego zachodu tzw. skrzydłem Leopolda (Leopoldinischetrakt), zbudowanym w latach 60. XVII wieku w stylu barokowym za cesarza Leopolda I (stąd nazwa), w XVII wieku odbudowanym po pożarze (w tym skrzydle, częściowo w pomieszczeniach, które zajmowała niegdyś cesarzowa Maria Teresa, mieści się dziś siedziba prezydenta Austrii), a od północnego zachodu Amalienburg (także: Amalientrakt), skrzydło wzniesione w XVI wieku w stylu późnego renesansu (nazwa skrzydła pochodzi od imienia Wilhelminy Amalii, żony cesarza Józefa I). Na północny zachód od Amalientrakt, już poza kompleksem pałacowym, leży Ballhausplatz , przy którym stoi oznaczony markerem gmach Urzędu Kaclerza Austrii, a nieco dalej jeden z wartych odwiedzenia kościołów Wiednia, Minoritenkirche z pierwszej połowy XIV wieku (dziś kościół włoskiej społeczności w Wiedniu), z kilkoma interesującymi dziełami sztuki we wnętrzu, m.in. Ukrzyżowaniem Fra Giacomo, budowniczego kościoła, z połowy XIV wieku).

Między skrzydłem Leopolda a Ringiem leży Plac Bohaterów (Heldenplatz) - rozległy plac zbudowany w XIX wieku, od północnego zachodu graniczący z parkiem znanym jako Volksgarten , zaś od strony południowo-wschodniej zamknięty najnowszą częścią Hofburga zwaną Neue Burg . Markerem oznaczona jest monumentalna brama, Äußeres Burgtor , zbudowana w latach 20. XIX wieku dla uczczenia pamięci weteranów wojen napoleońskich. Na Placu Bohaterów stoją dwa pomniki konne: jeden, oznaczony markerem , odsłonięty w 1860 roku, przedstawia wspomnianego już wcześniej arcyksięcia Karola Ludwika, drugi, oznaczony markerem , odsłonięty w 1865 roku - Eugeniusza Sabaudzkiego.

Neue Burg, dobudowany do wcześniej istniejących części Hofburga w XIX wieku, jest największą częścią całego kompleksu, mieszczącą dziś kilka muzeów, w tym trzy oddziały Muzeum Historii Sztuki (Kunsthistorisches Museum) - otwarte w 1978 roku Muzeum Efezu (Ephesos Museum) z kolekcją przedmiotów znalezionych przez archeologów austriackich podczas wykopalisk prowadzonych na przełomie XIX i XX wieku w Efezie (dziś w Turcji) i na greckiej wyspie Samotraka, Kolekcję Dawnych Instrumentów Muzycznych (Sammlung alter Musikinstrumente), a także Kolekcję Broni i Zbroi (Hofjagd- und Rüstkammer), jedną z największych na świecie kolekcji tego typu; w Neue Burg mieści się też Welt Museum Wien (muzeum etnograficzne) i Muzeum Papirusów (Papyrus Museum), z setkami kopii dokumentów papirusowych przechowywanych w Austriackiej Bibliotece Narodowej.

Na południowy wschód od Neue Burg leży Burggarten , niegdyś stanowiący część kompleksu pałacowego prywatny ogród Habsburgów, założony w drugiej dekadzie XIX wieku, otwarty dla publiczności w 1919 roku. Markerem oznaczona jest secesyjna cieplarnia z początków XX wieku, z motylarnią (Schmetterlinghaus), kawiarnią i restauracją, a markerem pomnik Mozarta (Mozartdenkmal), odsłonięty w 1896 roku na Albertinaplatz , w 1953 roku przeniesiony na obecne miejsce. W parku stoją też inne pomniki, m.in. Franciszka Lotaryńskiego (małżonka Marii Teresy) z 1781 roku (najstarszy pomnik konny w Wiedniu, ustawiony w Burggarten w 1819 roku, pierwotnie stojący w innym miejscu), oraz cesarza Franciszka Józefa z początków XX wieku, przeniesiony do Burggarten w 1948 roku z Esterházypark w dzisiejszej dzielnicy Mariahilf.

Kompleks pałacowy obejmuje także zabudowania stojące na wschód i południowy wschód od Schweizertrakt. Do najstarszych należą Stallburg oraz oznaczone markerem skrzydło Hofburga obejmujące zespół sakralny z kościołem augustianów (Augustinerkirche) i klasztorem. Stallburg, pochodzący z pierwszych dekad drugiej połowy XVI wieku, zbudowany dla arcyksięcia Maksymiliana (syna Ferdynanda I), później został przebudowany i służył różnym celom. Ostatecznie, od czasów Karola VI, mieszczą się tu stajnie (dawniej stajnie cesarskie), gdzie trzyma się lipicany (konie ze stadniny znajdującej się dziś w Piber w pobliżu Grazu), na których jeżdżą jeźdźcy z Hiszpańskiej Dworskiej Szkoły Jazdy (Spanische Hofreitschule), piewrwotnie szkoły jazdy dla rodziny cesarskiej - dziś jest to jeden z nielicznych ośrodków, gdzie kultywuje się tradycje klasycznej, sięgającej XVI wieku sztuki jeździeckiej. Kościół augustianów, dawny kościół dworu cesarskiego, został zbudowany w pierwszej połowie XIV wieku. W krypcie pod kościołem przechowywane są, jak już wspomniano, urny z sercami Habsburgów.

Do Hofburga należy Austriacka Bbiblioteka Narodowa (Österreichische Nationalbibliothek), jedna z największych bibliotek na świecie, do 1920 roku prywatna biblioteka dworu cesarskiego. Gmach biblioteki został zbudowany w pierwszej połowie XVIII wieku przez Johanna Bernharda Fischera von Erlacha i jego syna Josepha Emanuela. W zbiorach biblioteki znajdują się m.in.: tzw. Złota Bulla Karola IV (kopia z 1400 roku), tzw. Psałterz moguncki z 1457 roku, uważana za największą na świecie, zgromadzona przez arcyksięcia Rajnera kolekcja papirusów, liczący kilkanaście tysięcy woluminów zbiór Eugeniusza Sabaudzkiego (przechowywany w Prunksaal, barokowej sali przykrytej ogromną kopuła ze zdobiącym jej wnętrze freskiem, uważanej za jedną z najpiękniejszych sal bibliotecznych na świecie), spuścizna Arnolda Schönberga, ogromne zbiory kartograficzne, itp. Kopie kilkuset papirusów można, jak wspomniano przed chwilą, zobaczyć w jednym z muzeów mieszczących się w Neue Burg; oddziałami biblioteki są też dwa muzea mieszczące się w budynku przy Herrengasse (ulicy łączącej Freyung z Michaelerplatz) pod numerem 9, Muzeum Globusów (Globenmuseum) i Muzeum Esperanto (Esperantomuseum).

Gmach biblioteki stanowi dziś południowo-zachodnią pierzeję Josefsplatz , placu uważanego za jeden z najpiękniejszych placów Wiednia, który od północnego zachodu jest ograniczony przez Redoutensaaltrakt (skrzydło Sali Redutowej), a od południowego zachodu Augustinertrakt. Będąc na Josefsplatz warto też zwrócić uwagę na dwa pałace stojące w północno-wschodniej pierzei (neoklasycystyczny Palais Pallavicini oraz renesansowy Palais Pálffy ), a także na stojący na placu pomnik cesarza Józefa II .

Południowo-wschodni kraniec Hofburga tworzy stojący przy Albertinaplatz budynek zwany Palais Erzherzog Albrecht (od imienia arcyksięcia Albrechta (lub Alberta) Kasimira von Sachsen-Teschen, będący dziś siedzibą jednego z najbardziej znanych muzeów Wiednia, znanego jako Albertina, z uważaną za największą na świecie kolekcją rysunków i grafiki (ok. 65 tys. rysunków i ok. miliona grafik) - na zmienianych co pewien czas wystawach tematycznych eskponowana jest zawsze tylko część kolekcji.


Poza katedrą św. Szczepana, Hofburgiem i innymi zabytkami wspomnianymi wyżej do najważniejszych atrakcji Wiednia należy otaczający Innere Stadt Ring, długi na ok. 5 km ciąg bulwarów zbudowanych w drugiej połowie XIX wieku, ze stojacymi po jednej lub drugiej jego stronie ważnymi urzędami państwowymi i miejskimi, budynkami użyteczności publicznej i instytucjami nauki i kultury, takimi jak Parlament , Ratusz , Uniwersytet , Burgtheater , Opera , a także trzy ważne wiedeńskie muzea (Muzeum Historii Naturalnej , Nuzeum Historii Sztuki i Muzem Sztuki Stosowanej ). Przy Ringu leżą też najważniejsze parki miejskie - Rathauspark , Volksgarten , Burggarten i Stadtpark .

Jeśli spaceruje się Ringiem w kierunku przeciwnym do kierunku ruchu wskazówek zegara, pierwszym odcinkiem Ringu jest Schottenring , na którym warto zwrócić uwagę na stojący po lewej stronie neorenesansowy budynek giełdy (Börse), zaprojektowany przez Theophila Hansena (wybitnego architekta wiedeńskiego pochodzenia duńskiego, którego dziełem są także gmachy Akademii Sztuk Pięknych i Parlamentu) i zbudowany w latach 70. XIX wieku. Po kilku minutach spaceru dochodzi się stąd do miejsca, gdzie Ring zmienia nieco kierunek; na prawo otwiera się tu widok na stojący już poza Innere Stadt, w dzielnicy Alsergrund (zob. niżej) tzw. Kościół Wotywny (Votivkirche). Dalej, przy Universitätsring , po prawej stronie, leży główny gmach Uniwersytetu Wiedeńskiego , największego uniwersytetu w Austrii. Ogromny zespół architektoniczny, z ośmioma wewnętrznymi dziedzińcami, wzniesiony został na przełomie lat 70. i 80. XIX wieku według projektu Heinricha von Ferstela w stylu neorenesansowym (podobnie jak wspomniany przed chwilą budynek Giełdy).

Naprzeciwko Uniwersytetu stoi pomnik Johanna Andreasa von Liebenberga , burmistrza Wiednia w latach 1680-1683, który zasłużył się dla miasta szczególnie w 1683 roku, podczas drugiego oblężenia Wiednia przez Turków, a wcześniej podczas wielkiej epidemii dżumy w 1679 roku. Zaraz za pomnikiem Liebenberga, patrząc od strony Ringu, stoi budynek zwany Pasqualati, w którym przez pewien czas (w latach 1804-1808 i 1810-1814) mieszkał Beethoven (w pomieszczeniach naprzeciwko dawnego mieszkania kompozytora mieści się małe mzeum będące oddziałem Muzeum Miasta Wiedeń).

Nieco dalej na południe, po tej samej stronie, co pomnik Liebenberga, stoi gmach Burgtheater , teatru uważanego za jedną z najlepszych scen działających w krajach niemieckojęzycznych.

Teatr został założony w 1741 i pierwotnie był teatrem dworskim, z siedzibą w przylegającym do Hofburga budynku przy Michaelereplazt; do obecnego budynku przy Ringu, wzniesionego (w stylu neorenesansowym z elementami neobarokowymi) w latach 1874-1870 przez Gottfrieda Sempera (z wnętrzem zaprojektowanym przez Carla von Hasenauera) został przeniesiony w 1888 roku.

Po przeciwnej, prawej stronie Ringu, stoi oznaczony markerem Ratusz (Nowy Ratusz, Neues Rathaus), zbudowany w stylu neogotyckim według projektu Friedricha von Schmidta w latach 1872-1883, częściowo wzorowany na słynnym ratuszu stojącym na Grand Place w Brukseli. Główna wieża, z rzeźbą trzymającego sztandar rycerza na szczycie, jest wysoka na 98 metrów. Przed ratuszem rozciąga się rozległy Rathauspark , o powierczhni ok. 40 tys. m², ozdobiony ośmioma marmurowymi posągami osób związanymi z historią miasta i licznymi pomnikami przyrody. Na Placu Ratuszowym (Rathausplatz), zajmującym centralną część parku, organizowane są różnego rodzaju imprezy, m.in. jarmark bożonarodzeniowy; tu także zaczyna się organizowany corocznie w maju i czerwcu słynny festiwal kultury, znany jako Wiener Festwochen.

Zaraz za Rathauspark, po prawej stronie Ringu (na odcinku zwanym Doktor-Karl-Renner-Ring , od nazwiska polityka, socjalisty, pierwszego prezydenta Austrii po 1945 roku), stoi oznaczony na zamieszczonej mapce markerem gmach austriackiego Parlamentu (Parlamentsgebäude), zaprojektowany w stylu neoklasycystycznym przez wspomnianego już wyżej Theophila Hansena i zbudowany w latach 1874-1883. Przed budynkiem od 1902 roku stoi Fontanna Pallas Ateny (Pallas-Athene-Brunnen), z posągiem bogini mądrości, której towarzyszą postaci symbolizujące cztery rzeki: Dunaj, Inn, Łabę i Wełtawę.

Po przeciwnej stronie Doktor-Karl-Renner-Ring leży Volksgarten , pierwszy park publiczny w Wiedniu, założony już na przełomie drugiej i trzeciej dekady XIX wieku, w miejscu dawnych, zniszczonych z rozkazu Napoleona fortyfikacji. Poza piękną roślinnością, z której park słynie (platany, róże), warto zwrócić uwagę na stojącą na środku dorycką świątynię Tezeusza (Theseustempel) z 1823 roku, a także na dwa pomniki - cesarzowej Elżbiety i austriackiego poety Fraza Grillparzera.

Za budynkiem Parlamentu Ring skręca na płudniowy wschód, przyjmując na tym odcinku nazwę Burgring . Idąc tędy z lewej strony mamy omówiony już wyżej Heldenplatz , za którym widać zabudowania Hofburga. Po przeciwnej stronie leży duży plac - Maria-Theresien-Platz - ograniczony dwoma bliźniaczymi budynkami: z prawej (patrząc od strony Ringu) stoi gmach Muzeum Historii Naturalnej (Naturhistorisches Museum), zaś z lewej gmach Muzeum Historii Sztuki (Kunsthistorisches Museum).


Oba muzea należą do najważniejszych w Wiedniu. Początkiem pierwszgo z nich, otwartego w 1899 roku za panowania Franciszka Józefa, była kolekcja zgromadzona przez Franciszka Stefana Lotaryńskiego, małżonka Marii Teresy. Jednym z najbardziej intresujących zbiorów muzeum jest kolekcja prehistoryczna, do której należy m.in. słynna Wenus z Willendorfu - mała, przedstawiająca postać kobiecą figurka, znaleziona w 1908 roku w pobliżu miejscowości Willendorf, ok. 70 km na południowy zachód od Wiednia, datowana na okres ok. 25 tys. lat p.n.e., uważana za najstarszą na świecie rzeźbę przedstawiającą postać ludzką. Warto też poświęcić trochę czasu na obejrzenie przedmiotów eksponowanych w dziale poświęconym kulturze halsztackiej (zob. Hallstatt), a także kolekcji minerałów oraz ekspozycjom w działach paleontologicznym i archeologicznym.

Wiedeńskie Muzeum Historii Sztuki, otwarte przez Franciszka Józefa w 1891 roku, zaliczane jest do najważniejszych muzeów tego rodzaju w skali światowej. Za najbardziej interesujący dział muzeum uważa się galerię malarstwa, z dziełami takich artystów, jak Van Eyck (m.in. Kardynał Nicolo Albergati), Bosch, Pieter Breughel Starszy (m.in. Wieża Babel, Walka Karnawału z Postem, Zabawy dziecięce i Myśliwi na śniegu), Dürer (m.in. Adoracja Trójcy Świętej), Lucas Cranach Starszy (m.in. Ukrzyżowanie), Peter Paul Rubens (m.i. Autoportret, Helena Fourment w futrze i Ołtarz św. Ildefonsa), Rembrandt (m.in. Duży autoportret), Johannes Vermeer (Pracownia malarza), Giorgione (m.in. Trzech filozofów), Tintoretto (m.in. Zuzanna i starcy), Mantegna (Święty Sebastian), Velázquez, Caravaggio (Madonna Różańcowa) i wielu innych. W zbiorach starożytnych bodaj najsłynniejszym eksponatem jest pochodząca z I wieku n.e. Gemma Augustea, a w Kunstkammer można zobaczyć m.in. arcydzieło złotnictwa - słynną Solniczkę Celliniego. Godne uwagi są też zbiory starożytnej sztuki egipskiej i orientalnej oraz gabinet numizmatyczny.

Między muzeami stoi wysoki na prawie 20 m pomnik Marii Teresy (Maria-Theresien-Denkmal), wykonany przez Caspara Zumbuscha w w 1888 roku, przedstawiający cesarzową otoczoną alegorycznymi postaciami w rogach cokołu symbolizującymi Władzę, Mądrość, Sprawiedliwość i Łaskę.

Markerem oznaczony jest Museumplatz, plac położony na granicy Innere Stadt (jego przedłużeniem w kierunku południowo-wschodnim jest ulica Getreidemarkt , prowadząca w stronę Karlsplatz i dalej Schwarzenbergplatz . Na południowy zachód od Museumplatz leży kompleks architektoniczny znany jako MuseumsQuartier (z dwoma ważnymi muzeami sztuki współczesnej), położony już poza Innere Stadt, w dzielnicy Neubau (zob. niżej), ale tworzący - wraz z muzeami Hofburga, dwoma muzeami wspomnianymi przed chwilą (Naturhistorisches Muesum i Kunsthistorisches Museum) oraz z Akademią Sztuk Pięknych - Pinakoteką (Akademie der Bildenden Künste - Gemäldegalerie) oraz Pawilonem Secesji (Secessiongebäude), pochodzącym z końca XIX wieku budynku wystawowym secesji wiedeńskiej - jeden z największych i najbogatszych w skali światowej zespołów muzealnych skupionych na stosunkowo niewielkiej przestrzeni.

Za Kunsthistorische Museum i za wspomnianym wcześniej pomnikiem Mozarta stojącym na terenie Burggarten zaczyna się kolejny odcinek Ringu, Opernring , który po kilkudziesięciu metrach doprowadza do uchodzącego za jedną z najwspanialszych budowli przy Ringu neorenesansowego budynku Opery (Wiener Staatsoper), otwartej w 1869 roku premierą Don Giovanniego Mozarta i uważanej od tego czasu niezmiennie za jedną z najważniejszych scen operowych świata.

Zaraz za Operą Ring przecina omówiona wyżej ulica Kärntner Strasse (prowadząca w jedną stroną w kierunku placu św. Szczepana i katedry, w drugą zaś w stronę Karlsplatz ); za skrzyżowaniem zaczyna się Kärntnerring , odcinek Ringu, którym po kilku minutach spaceru dochodzimy do skrzyżowania z Schwerzenbergstrasse i północno-zachodniego krańca placu znanego jako Schwarzenbergplatz (z pomnikiem Schwarzenberga ), położonego na granicy dzielnic Innere Stadt, Wieden i Landstrasse (zob. niżej). Za placem Ring wyraźnie zmienia kierunek, biegnąc odtąd (jako Schubertring , Parkring i wreszcie Stubenring ) na północny wschód, na ostatnich odcinkach wzdłuż widocznej tu rzeki, Wienfluss, wcześniej płynącej pod ziemią. Marker oznacza czwarty z leżących przy Ringu dużych parków publicznych, otwarty w 1862 roku Stadtpark, a markery , i - odpowiednio pomniki Beethovena, Johanna Straussa i Schuberta.

Na ostatnim odcinku Ringu, po jego prawej stronie, za parkiem, warto zwrócić uwagę na dwa budynki - na siedzibę wspomnianego wyżej ważnego wiedeńskiego muzeum, Austriackiego Muzeum Sztuki Stosowanej (Österreichisches Museum für angewandte Kunst, znanego jako MAK) oraz ogromny gmach dawnego ministerstwa wojny, przed ktorym stoi pomnim marszałka Radetzky'ego (jednego z najwybitniejszych austriackich dowódców wojskowych w XIX wieku), zaś po lewej stronie na Postsparrkasse , zaprojektowany przez Otto Wagnera (1841-1918), wybitnego austriackiego architekta i urbanisty, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli secesji, zbudowany w 1906 roku ośmiopiętrowy budynek Pocztowej Kasy Oszczędności.


Za najważniejsze arakcje turystyczne Wiednia położone Innere Stadt, ale stosunkowo niedaleko od historycznego centrum miasta uważa się m.in.

• w dzielnicy Alsergrund: tzw. Kościół Wotywny (Votivkirche) i Pałac Liechtenstein (Lichtenstein Gartenpalais);
• w dzielnicy Josefsstadt: kościół pijarów (Piaristenkirche) i teatr znany jako Theater in der Josefstadt ;
• w dzielnicy Neubau: wspomniany wyżej zespół muzealny MuseumsQuartier oraz Volkstheater ;
• w dzielnicy Mariahilf: ulice Mariahlifer Strasse i Linke Wienzeile , akwarium Haus des Meeres , Theater an der Wien i targ uliczny Naschmarkt ;
• w dzielnicy Penzing: Muzeum Techniki (Technisches Museum);
• w dzielnicy Hietzing: pałac Schönbrunn ;
• w dzielnicy Wieden kościół św. Karola Boromeusza (Karlskirche) i główny gmach Muzeum Miasta Wiedeń (Museum Wien);
• w dzielnicy Landstrasse: Belweder (Belevedere), Muzeum Historii Wojskowości (Heersegeschichtliches Museum) oraz dwa miejsca związane z działalnością Friedensreicha Hundertwassera, żyjącego w latach 1928-2000 znanego austriackiego artysty, performera i architekta - Hundertwassehaus i Kunsthaus ;
• w dzielnicy Leopoldstadt: słynny park - Prater .

Za najważniejszy zabytek dzielnicy Alsergrund uchodzi tzw. kościół wotywny (Votivkirche ), z charakterystycznymi dwiema strzelistymi, wysokimi na prawie 100 m wieżami z ażurowymi hełmami, położony niedaleko głównego gmachu Uniwersytetu. Zaprojektowana (podobnie jak Uniwersytet i Austriackie Muzeum Sztuki Stosowanej) przez Heinricha von Ferstela trzynawowa neogotycka bazylika, z bogadą dekoracją rzeźbiarską i interesującym wnętrzem (warto zwrócić m.in. uwagę na XV-wieczny rzeźbiony w drewnie ołtarz, zwany Ołtarzem Antwerpskim, w prawym skrzydle transeptu, oraz na XV-wieczny nagrobek hrabiego Niklausa Salma, jednego z dowódców obrony Wiednia podczas tureckiego oblężenia w 1529 roku), uchodzi za jeden z najważniejszych neogotyckich zabytków sakralnych w skali śwwiatowej. Kościół powstał z inicjatywy arcyksięcia Ferdynanda Maksymiliana (później znanego jako Maksymilian I, cesarz Meksyku) brata Franciszka Józefa, jako podziękowanie Bogu za uratowanie życia cesarz w nieudanym zamachu 18 lutego 1853 roku. Sfinansowany ze zbiórki publicznej kościół został ukończony w 1879 roku; od 1862 do 1918 roku pełnił rolę wiedeńskiego kościoła garnizonowego.

Innym godnym uwagi budynkiem w dzielnicy Alsergrund jest barokowa budowla w stylu włoskim z przełomu XVII i XVIII wieku, znana jako Gartenpalais Liechtenstein , gdzie przechowywana jest część kolekcji Liechtensteinów, jednej z największych prywatnych kolekcji sztuki na świecie (zbiory Liechtensteinów przechowywane są też w Vaduz, stolicy Księstwa Liechtenstein, a także w drugim z wiedeńskich pałaców Liechtensteinów, przy Bankgasse w Innere Stadt). Przez pewien czas oba wiedeńskie pałace Liechtensteinów funkcjonowały jako muzea, obecnie nie pełnią już takiej roli, chociaż kolekcja bywa udostępniana (na zamówienie i wyłącznie z przewodnikiem) dla publiczności.

Dla cześci turystów atrakcją dzielnicy Alsegrund będzie otwarte w 1971 roku Muzeum Freuda (Sigmund Freud Museum), mieszczące się przy Berggasse 19, w mieszkaniu zajmowanym przez Freuda od 1891 roku do ucieczki z Wiednia w 1938 roku (nazwiskiem Freuda nazwany też jest park między Universitätsstraße a Votivkirche, z pomnikiem uczonego). Miłośnicy twórczości Schuberta mogą z kolei zobaczyć dom, w którym kompozytor się urodził i spędził pierwsze lata życia, stojący pod numerem 54 przy Nussdorferstrasse.

Bardziej na północ leży oznaczona markerem spalarnia śmieci Müllverbrennungsanlage Spittelau, jedna z trzech działających w Wiedniu, słynąca z tego, że jej fasada została w 1987 roku przeprojektowana i udekorowanaprzez Hundertwassera.

W dzielnicy Josefstadt, na zachód od rejonu ratusza , za najbardziej interesujące zabytki uchodzą barokowy kościoł pijarów (Piaristenkirche), znany z dobrej akustyki, oraz teatr znany jako Theater in der Josefstadt , założony w 1788 roku najstarszy teatr w Wiedniu, pierwotnie będący też sceną muzyczną (dyrygowali tu m.in. Beethoven i Wagner), od 1858 roku skoncentrowany na przedstawieniach teatralnych.


Główną atrakcją dzielnicy Neubau jest wspomniany już wyżej MuseumsQuartier - czynny od 2001 roku kompleks architektoniczny zajmujący teren dawnych stajni cesarskich, rewitalizowanych i przekształconych w ogromny, zajmujący powierzchnię 60 tys. m² zespół instytucji kultury (muzea, galerie, koncerty, kino, spektakle taneczne, wieczory autorskie, spotkania, kawiarnie, sklepy). W barokowych, pochodzących z pierwszych dekad XVIII wieku stajniach cesarskich mieści się dziś Knasthalle Wien, instytucja organizująca ważne, prestiżowe wystawy sztuki współczesnej. W osobnych budynkach mieszczą się: Muzeum Sztuki Wspołczesnej (Museum Moderner Kunst Stiftung Ludwig Wien - MUMOK), z dziełami takich artystów jak Marcel Dechamp, Paul Klee, Andy Warhol, Piet Mondrian czy Pablo Picasso oraz tzw. Leopold Museum (od nazwiska lekarza Rudolfa Leopolda, którego zbiory dały początek muzeum), z największą na świecie kolekcją dzieł Egona Schielego, ale także Gustava Klimmta (w tym Życie i Śmierć) czy Oskara Kokoszki.

Zwiedzając dzielnicę Neubau warto pamiętać też o dwóch innych ważnych wiedeńskich instytucjach kultury - muzeum mebli i Volkstheater. Skład Mebli Cesarskich - Muzeum Mebli (Hofmobiliendepot), mieszczące się w budynku stojącym pod numerem 7 przy Andreagasse, dysponuje jedną z największych na świecie kolekcji tego rodzaju. Volkstheater - to zaprojektowany przez Hermanna Helmera i Ferdinanda Fellnera i zbudowany w 1889 roku największy teatr Wiednia i jeden z największych w świecie teatrów niemieckojęzycznych, z widownią mogącą pomieścić prawie 1000 widzów.



Dzielnica Mariahilf leży na południowy zachód od centrum. Jej północno-wschodnią granicę wyznacza Getreide Markt , północno-zachodnią - wschodni odcinek Mariahilfer Strasse , jednej z najważniejszych i najbardziej popularnych ulic handlowych Wiednia, a południowo-wschodnią - bieg rzeki Wienfluss (po stronie dzielnicy Mariahilf biegnie ulica Linke Wienzeile , zaś wzdłuż prawego brzegu rzeki ulica Rechte Wienzeile w dzielnicy Margareten). Od zachodu ogranicza dzielnicę Mariahilf obwodnica Wiednia (droga 221) znana jako Wiener Gürtel Straße (nosząca na tym odcinku nazwę Mariahilfer Gürtel). Nazwa całej dzielnicy, ulicy Mariahilfer Strasse oraz wspomnianego odcinka obwodnicy pochodzi od nazwy obrazu Gnadenbild Mariahilf Lucasa Cranacha Starszego, którego oryginał znajduje się w katedrze w Innsbrucku, a kopia w oznaczonym markerem kościele Mariahilfer Kirche (Wallfahrtskirche Mariä Himmelfahrt), pochodzącego z połowy XVII wieku, później przebudowanego.

Jedną z najpopularniejszych atrakcji turystycznych dzielnicy Mariahilf, poza ulicą Mariahilfer Strasse i wspomnianym kościołem, jest tzw. Haus des Meeres , zespół akwariów i terrariów położonych na terenie niewielkiego parku (Esterházypark) i mieszczących się w jednej z zachowanych w Wiedniu ogromnych schronów-wież przeciwlotniczych z okresu II wojny światowej. W dzielnicy Mariahilf warto też zwrócić uwagę na Theater an der Wien , historyczny teatr mieszczący się w budynku ukończonym na początku XIX wieku, stojącym przy Linke Wienzeile, pamiętającym premiery dzieł Salieriego, Beethovena, Lehára czy Johanna Straussa (dziś Theater an der Wien jest wyłącznie sceną operową). Przy Haydngasse 19 można natomiast zobaczyć budynek, w którym ostatnie 12 lat swego życia mieszkał Haydn (od 1899 roku mieści się tu małe muzeum, będące oddziałem Muzeum Miasta Wiedeń).

Szczególną atrakcję dzielnicy Mariahilf stanowi Naschmarkt , największy targ uliczny w Wiedniu, położony między ulicami Linke Wienzeile i Rechte Wienzeile, na granicy dzielnic Mariahilf i Margareten.


Atrakcją turystyczną w dzielnicy Penzing położoną stosunkowo niedaleko centrum jest oznaczone na mapce zamieszczonej w następnym rozdziale markerem Muzeum Techniki (Technisches Museum Wien), mieszczące się w budynku Mariahilfer Straße 212, otwarte w 1918 roku. Znacznie dalej od centrum leży uważany za najważniejszą atrakcję dzielnicy kościół Kirche am Steinhof z pierwszej dekady XX wieku, projektu Otto Wagnera (zob. niżej).

Hietzing to dzielnica oznaczona numerem 13., należąca do zewnętrznego kręgu dzielnic otaczających Innere Stadt, ale będąca jedną z najczęściej odwiedzanych dzielnic Wiednia - w tej bowiem dzielnicy (w pobliżu wschodniego jej krańca, stosunkowo niedaleko od dworca kolejowego Wien Westbahnhof i zachodnich granic dzielnicy Mariahilf, ok. 3 km od oznaczonego markerem skrzyżowania Mariahilfer Strasse z Mariahilfer Gürtel) leży słynny pałac Schönbrunn , figurujący na liście światowego dziedzictwa UNESCO, uważany za jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych Wiednia i całej Austrii.

Pałac Schönbrunn
Pałac Schönbrunn (Schloss Schönbrunn) - to dawny letni pałac Habsburgów, z towarzyszącym ogrodem, odpowiednik Wersalu w Paryżu. Początki zespołu sięgają 1569 roku, gdy cesarz Maksymilian II kupił tereny, na których leży dzisiejszy Schloss Schönbrunn, by wykorzystywać je jako prywatne tereny łowieckie i rekreacyjne. Pod koniec XVII wieku na polecenie Leopolda I rozpoczęto na fundamentach dawnego zamku budowę pałacu, według projektu Johanna Bernharda Fischera von Erlacha; później pałac był parokrotnie przebudowywany, m.in. za panowania cesarzowej Marii Teresy, w stylu barokowym, z wnętrzami w stylu rokoko, oraz za panowania Franciszka I. Pałac był miejscem wielu ważnych wydarzeń historycznych różnego rodzaju: koncertował tu szcześcioletni Mozart, parokrotnie rezydował Napoleon, w 1809 roku podpisany tu został tzw. pokój w Schönbrunn, kończący wojnę Francji z V koalicją, w salach pałacu odbywały się wielkie bale podczas Kongresu Wiedeńskiego, w pałacu Schönbrunn urodził się i umarł Franciszek Józef, a w 1918 roku ostatni cesarz Austrii, Karol I Habsburg, podpisał akt abdykacji, kończący historię dynastii. Z blisko 1500 pałacowych pomieszczeń kilkadziesiąt jest udostępnionych dla turystów - można zwiedzić m.in. część apartamentów Franciszka Józefa i cesarzowej Elżbiety oraz pomieszczenia z czasów Marii Teresy.

Barokowy ogród w stylu francuskim, otwarty częściowo dla publiczności już w 1779 roku, jest zachowany w kształcie bliskim temu, w jakim znajdował się wówczas. Do najpopularniejszych atrakcji należy Glorieta (Gloriette), arkadowa budowla na szczycie wzgórza Schönbrunn (widok na pałac, ogrody i na Wiedeń), położona poniżej wzgórza marmurowa Fontanna Neptuna (Neptunbrunnen) z 1780 roku, oraz Tiergarten , menażeria założona w 1752 roku, uważana za najstarszy ogród zoologiczny na świecie.

Można też zwiedzać Muzeum Powozów (Wagenburg), Palmiarnię (Palmenhaus) oraz oznaczony markerem kościół parafialny (Hietzinger Pfarrkirche), wzniesiony w XV wieku, zniszczony prze Turków w 1685 roku i odbudowany w stylu barokowym. Można też podejść na miejscowy cmentarz (Hietzinger Friedhof ), na którym pochowani są m.in. Gustav Klimmt, Otto Wagner, Alban Berg i Franz Grillparzer.

Markerem oznaczony jest Otto Wagner Hofpavillon Hietzings, zbudowana w 1899 roku stacja kolejowa przeznaczona do wyłącznego użytku członków rodziny cesarskiej i dworu, zaprojektowana przez Otto Wagnera, dziś będąca częścią stacji metra (i oddziałem Muzeum Miasta Wiedeń).

Znacznie dalej od centrum leży inna atrakcja dzielnicy Hietzing, także stanowiąca oddział muzeum miejskiego, organizujący wystawy czasowe - pochodzący z lat 1882-1886 zbudowany dla cesarzowej Elżbiety pałacyk letni znany jako Hermesvilla , położony na terenie Lainzer Tiergarten , dawnych terenów łowieckich Habsburgów ((zob. ➤ mapka)(➤ mapka).


Dzielnica Wieden należy do wewnętrznego kręgu dzielnic otaczających historyczne centrum miasta. Leży na południe od Innere Stadt. Na granicy tych dwu dzielnic leży Karlsplatz , jeden z najruchliwszych i najpopularniejszych także wśród turystów placów miasta. Od wschodu graniczy z dzielnicą Wieden rejon Belwederu w dzielnicy Landstrasse (o której bedziemy mówili za chwilę), od zachodu dzielnica Margareten, o mniejszym znaczeniu turystycznym.

W północno-wschdniej pierzei placu, w granicach administracyjnych Innere Stadt, stoją dwa godne uwagi budynki: Kunstlerhaus , zbudowany w latach 1865-1868 przez najstarsze austriackie stowarzyszenie artystów, Gesellschaft bildender Künstler Österreichs, budynek służący jako przestrzeń wystawowa (dziś mieszczący też sale kinowe wykorzystywane w szczególności podczas corocznego wiedeńskiego festiwalu filmowego) oraz Wiener Musikverein , siedziba słynnej orkierstry symfonicznej, Wiener Philharmoniker, mieszcząca też małe muzeum poświęcone jej historii. W należącej do dzielnicy Wieden części placu najważniejszymi atrakcjami turystycznymi są kościół św. Karola Boromeusza (Kralskirche) oraz główny budynek Muzeum Miasta Wiedeń.

Karlskirche jest jedną z najsłynniejszych barokowych budowli sakralnych Europy. Kościół wzniesiono na cześć św. Karola Boromeusza, arcybiskupa Mediolanu z czasów epidemii dżumy w 1576 roku. Świątynia, ufundowana przez Karola VI w 1713 roku jako podziękowanie Bogu za wygaśnięcie epidemii dżumy w 1713 roku, została zaprojektowana przez Johanna Bernharda Fischera von Erlacha, zaś ukończona w 1737 roku przez jego syna, Josepha Emanuela. Kościół jest zbudowany na planie elipsy połączonej z krzyżem greckim. Fasada, z dwiema skrajnymi wieżami, łączy elementy neoklasyczne z barokowymi; portyk w centrum fasady jest flankowany przez dwie dzwonnice pokryte płaskorzeźbami. We wnętrzu warto zwrócić uwagę m.in. na freski Johanna Michaela Rottmayra zdobiące olbrzymią kopułę, baptysterium z iluzjonistyczną polichromią i inne cenne dzieła sztuki.

Markerem jest oznaczony główny buddynek Muzeum Miasta Wiedeń (Museum der Stadt Wien), poświęcone historii miasta, pierwotnie (od 1887 do 1959 roku) funkcjonujące jako muzeum historyczne z siedzibą w Ratuszu, dziś będące dużym zespołem muzeów, obemującym obok gmachu głównego m.in. wspomniane wyżej: letni pałacyk cesarzowej Elżbiety znany jako Hermesvilla, zaprojektowane przez Otto Wagnera stacje kolejowe (w pobliżu pałacu Schönbrunn oraz na Karlsplatz, gdzie od 2005 roku otwarta jest stała wystawa poświęcona życiu i twórczości architekta), różne budynki i lokale zamieszkałe nigdyś przez wielkich związanych z Wiedniem kompozytorów (Mozarta, Beethovena, Haydna, Schuberta, Johanna Straussa i in.), stanowiska archeologiczne (na placu św. Szczepana, na Michaelerplatz, w rejonie placu Am Hof), i in.

Landstrasse - to największa i najbardziej na południe wysunięta dzielnica wewnętrznego kregu dzielnic otaczającego Innere Stadt. Północno-zachodnią granicę dzielnicy tworzy rzeka Wienfluss, a północno-wschodnią Donalkanau. Za dwie główne ulice dzielnicy uchodzą Landstrasser Hauptstrasse oraz Rennweg.

Dzielnica graniczy z Inere Stadt i Wieden. Na granicy tych trzech dzielnic leży Schwarzenbergplatz , pochodzący z początków drugiej połowy XIX wieku, później parokrotnie przebudowywany. Na północnym zachodzie Schwarzenbergplatz sięga Ringu - w tej, nalezącej do Innere Stadt części placu stoi pochodzący z 1867 roku, zaprojektowany przez Ernsta Hähnela konny pomnik księcia Karla Philippa Schwarzenberga (1771-1820), wybitnego austriackiego dowódcy wojskowego (m.in. dowódcy zjednoczonych sił anty-francuskiej koalicji w "bitwie narodów" pod Lipskiem w 1913 roku). Natomiast od południowego wschodu plac graniczy z parkiem, na terenie którego stoi barokowy Palais Schwarzenberg , należący niegdyś do książecej rodziny Schwarzenbergów, zbudowany pod koniec XVII wieku według projektu Johanna Lucasa von Hildebrandta, przebudowany później i ukończony w 1728 roku przez Johanna Bernharda Fischer avon Erlacha. Dziś w części pałacu funkcjonuje luksusowy hotel; organizowane są tu też festiwale i inne imprezy. Przed pałacem Schwarzenberg stoi pomnik żołnierzy radzieckich (Sovjetisches Kriegerdenkmal) postawiony tu zaraz po II wojnie światowej przez Rosjan dla uczczenia żołnierzy Armii Czerwonej poległych podczas wyzwalania Wiednia), oraz fontanna zwana Hochstrahlbrunnen. Markerem oznaczony jest tzw. Konzerthaus, otwarta w 1913 roku siedziba orkiestry Wiener Symphoniker, dziś będąca siedzibą także paru innych wiedeńskich instytucji muzycznych.

Na południowy wschód od pałacu i parku Schwarzenberg leży uważany za najważniejszą atrakcję dzielnicy Landstrasse późnobarokowy zespół architektoniczny składający się z dwóch pałaców z ogrodem, znany jako Belweder, zaprojektowany dla księcia Eugeniusza Sabaudzkiego przez Johanna Lucasa von Hildebrandta. Dolny Belweder (Unteres Belvedere) powstał w 1716 roku, Górny Belweder (Oberes Belvedere), oznaczony markerem , w 1722 roku. W obu pałacach eksponowane są zbiory Austriackiej Galerii w Belwederze (Österreichische Galerie Belvedere): w Dolnym Belwederze mieści się Muzeum Sztuki Barokowej i Muzeum Sztuki Średniowiecznej (zajmujące oranżerię), zaś w Górnym Belwederze Muzeum sztuki XIX i XX wieku, m.in. z ważnymi dziełami Gustava Klimmta (m.in. Pocałunek) i Egona Schielego (m.in. Śmierć i dziewczyna). Między pałacami leży zaprojektowany przez znanego francuskiego architekta krajobrazu Dominique'a Girarda ogród w stylu francuskim; z wyżej położonych tarasów rozciąga się interesujący widok na Wiedeń.

Markerem oznaczone jest mieszczące się w dawnym Arsenale Muzeum Historii Wojskowości (Heeresgeschichtliches Museum) założone na początku drugiej dekady XIX wieku i poświęcone dziejom miltarnej historii państwa Habsburgów od XVI wieku do końca drugiej wojny światowej.

Szczególną atrakcję w dzielnicy Landstrasse stanowią dwa budynki przypominające o życiu i twórczości Friedensreicha Hundertwassera: tzw. Hundertwasserhaus (zaprojektowany przez Hundertwassera budynek mieszkalny) oraz Kunsthaus , zaprojektowany także przez Hundertwassera budynek z jedyną na świecie stałą ekspozycją dzieł artysty (organizowane tu też są wystawy czasowe dzieł innych artystów).


Leopoldstad - to jedyna dzielnica należąca do wewnętrznego kregu dzielnic Wiednia otaczających Innere Stadt położona po przeciwnej niż historyczne centrum miasta stronie Donaukanal. Za główną atrakcję Leopoldstadt (a także, według niektórych źródeł, całego Wiednia), uchodzi duży park znany jako Prater, niegdyś stanowiący tereny rekreacyjne Habsburgów, dziś otwarty dla wszystkich.

Dużą część Prateru stanowi wesołe miasteczko, Wurstelprater (zwane najczęściej krótko Praterem), bodaj najbardziej znane z tzw. Riesenrad, ogromnego "diabelskiego koła", uruchomionego w 1897 roku jako reklama dla angielskiego przemysłu metalurgicznego (inne, podobne "koła diabelskie" działały też kiedyś w Londynie, Paryżu i Chicago). Koło ma wysokość ok. 65 m i wykonuje pełny obrót w ciągu 20 minut, pozwalając podziwiać spektakularny widok na Wiedeń; zniszczone w 1944 roku zostało (ze zmianami konstrukcyjnymi) odbudowane w 1947 roku. Do innych atrakcji Prateru należą m.in. Liliputbahn (kolejka wąskotorowa jeżdżąca na trasie o długości 4 km), karuzele, strzelnice, itp.

Kilka ważnych atrakcji turystycznych Wiednia leży dalej od historycznego centrum miasta.

WIEDEŃ
widok ze wzgórza Kahlenberg
fot. ALW
• W dzielnicy Döbling szczególną atrakcję stanowi wysokie na 484 m wzgórze Kahlenberg , położone na granicy Wiednia i miejscowości Klosterneuburg. Podcza oblężenia Wiednia w 1683 roku wzgórze było miejscem, z którego Jan III Sobieski dowodził wojskami chrześcijańskimi przybyłymi z odsieczą (o czym przypomina tablica umieszczona na fasadzie stojącego tu kościoła, zwanego Kahlenbergkirche, prowadzonego przez polskich księży zmartwychwstańców); dziś wzgórze słynie z panoramy Wiednia. Interesujący widok na miasto rozciąga się też z pobliskiego wzgórza zwanego Leopoldsberg . W granicach administracyjnych dzielnicy Döbling leży też Grinzing , do 1892 roku niezależne miasteczko, położone na stokach Lasu Wiedeńskiego (Wienerwald), dziś stanowiące atrakcję turystyczną głównie z powodu licznych winiarni (Heurigen) oferujących młode wina z lokalnych winnic.
• W dzielnicy Penzing ważnym zabytkiem jest wspomniany już wyżej kościół znany jako Kirche am Steinhof (zwany też Kirche zum heiligen Leopold), zbudowany w latach 1904-1907 według projektu Otto Wagnera i uwazany za jedno z najważniejszych dzieł architekta i jeden z najwybitniejszych przykładów secesyjnej architektury sakralnej.
  

  

  WIEDEŃ

  Gasometer
  fot. ALW
• W dzielnicy Liesing stoi inny godny uwagi kościół, Wortrubakirche (zwany też Kirche Zur Heiligsten Dreifaltigkeit), zbudowany w połowie lat 70. XX wieku według projektu architekta Fritza Gerharda Mayra opartego na pomyśle znanego austriackiego rzeźbiarza, Fritza Wotruby.
• W dzielnicy Simmering za atrakcję turystyczną uważany jest Gasometer - zespół dawnych czterech zbiorników gazu miejskiego, używanych do lat 80. XX wieku, w latach 1999-2001 rewitalizowanych i przekształconych w wielofunkcyjne budynki mieszczące mieszkania, sklepy, ionstytucje kultury, itp.
  
  
  

  

  WIEDEŃ

  Zentral Friedhof, grób Beethovena
  fot. MM₁
  W tej dzielnicy leży też Zentral Friedhof - jeden z największych cmentarzy w Europie, na którym można odwiedzić groby wielkich kompozytorów - Beethovena, Brahmsa, Schuberta, obu Straussów (ojca i syna), Schönberga, a także symboliczny grób Mozarta (który w rzeczywistości jest pochowany w masowym grobie na innym zabytkowym, w 1874 roku zamkniętym cmentarzu, Friedhof Sankt Marx ), a także groby wielu znanych polityków, uczonych i artystów.
  
  Markerem oznaczony jest zbudowany w 1911 roku kościół św. Karola Boromeusza (Karl-Borromäus-Kirche) - drugi, obok wspomnianego przed chwilą kościoła Kirche am Steinhof, wybitny przykład architektury sakralnej secesyjnej w Wiedniu.