Hendaye

Miejscowość i gmina (ok. 15 tys. mieszkańców) we Francji, w regionie Nowa Akwitania, tuż przy granicy z Hiszpanią, w tradycyjnej baskijskiej prowincji Lapurdi (Labourd), po baskijsku nazywana Hendaia, 803 km na południowy zachód od Paryża, 217 km na południowy zachód od Bordeaux (➤ mapka)(➤ mapka). Hendaye jest popularnym uzdrowiskiem nadmorskim na francuskim wybrzeżu Atlantyku (Zatoki Biskajskiej), znanym jako "wybrzeże baskijskie" (Côte Basque), z długą, piaszczystą plażą.

Za początek dziejów Hendaye uważa się budowę w 1598 roku kościoła (Eglise Saint Vincent ) - co pozwoliło miejscowości na uzyskanie niezależności od wcześniejszej siedziby parafii, Urrunge.

Hendaye jest miastem granicznym, położonym na prawym brzegu uchodzącej do Atlantyku rzeki Bidassoa (na lewym brzegu leżą hiszpańskie miejscowości Hondarribia i Irun) - i ta okoliczność w znacznym stopniu określa jego dzieje, związane z historią wieloletnich wojen między Francją a Hiszpanią, od wojny francusko-hiszpańskiej z lat 1635-1659, związanej z wojną trzydziestoletnią, do wojen z czasów napoleońskich, gdy miasto, podobnie jak wielokrotnie wcześniej, zostało poważnie zniszczone.

Podczas działań wojennych w pierwszej połowie XVII wieku, we wrześniu 1636 roku, Hiszpanie nawet zajęli na krótko Hendaye. Ostatecznie jednak wojna zakończyła się przegraną Hiszpanii i zmniejszeniem jej roli jako mocarstwa europejskiego, a zapoczątkowała okres francuskiej dominacji na kontynencie. W listopadzie 1659, właśnie w Hendaye, na położonej na rzece granicznej małej wyspie Faisans (francuska nazwa: Île des Faisans, hiszpańska - Isla de los Faisanes, baskijska - Faisaien uhartea), uzgodniona została po trzymiesięcznych negocjacjach przedstawicieli Francji i Hiszpanii (stąd inna nazwa wyspy: Île de la Conférence) treść traktatu pokojowego, zwanego "Traktatem Pirenejskim", oraz umowy dotyczącej małżeństwa Ludwika XIV, króla Francji z córką Filipa IV, króla Hiszpanii, Marią Teresą. Uroczystości ślubne, poprzedzone spotkaniem obu władców na wyspie, odbyły się w czerwcu 1660 roku w pobliskim Saint-Jean-de-Luz . Od tego czasu do dziś wyspa stanowi kondominium Francji i Hiszpanii (najmniejsze kondominium na świecie), w imieniu których, zmieniając się co 6 miesięcy, zarządzają wyspą oficerowie marynarki wojennej, dowódcy pobliskich baz wojskowych, francuskiej i hiszpańskiej.

O atrakcyjności turystycznej Hendaye stanowi przede wszystkiem położenie miasta. Długa na 3,5 km, piaszczysta plaża ciągnie się od dwu widocznych na zdjęciu wyżej charakterystycznych skał (zwanych "bliźniakami" - "les Jumeaux hendayais" i uznawanych często za symbole miasta) do ujścia rzeki Bidassoa , w pobliżu którego rzeka rozszerza się, tworząc zatokę (rozlewisko) zwane Baie de Chingoudy (po baskijsku Txingudiko badia); od strony zatoki znajduje się wejście do portu jachtowego , oferującego 850 miejsc do cumowania, uważanego za trzecią pod względem wielkości (a według niektórych źródeł nawet za drugą) marinę w Akwitanii.


Wody Zatoki Biskajskiej w rejonie Hendaye, ze stosunkowo łagodnymi załamującymi się na plaży falami oceanicznymi, uważane są za wyjątkowo korzystne dla nauki surfingu - w każdym razie tak są reklamowane przez szkołę surfowania i innych sportów wodnych mieszczącą się w charakterystycznym, zbudowanym w stylu mauretańskim w 1884 roku budynku dawnego kasyna , jedynym budynku usytuowanym przy nadmorskim bulwarze od strony morza i wysuniętym w stronę plaży. Mieści się w nim także m.in. galeria handlowa (kasyno można dziś znaleźć w Hendaye przy bulwarze nadmorskim bliżej portu jachtowego, w regionie, gdzie usytuowane jest też renomowane centrum talasoterapii).

Biegnąca wzdłuż plaży promenada nadmorska jest najbardziej popularnym miejscem spacerów w Hendaye. Warto też jednak przejść się nad rzekę i rzucić okiem na zatokę Chingoudy i przeciwległy, hiszpański brzeg, a także, w okolicy pomnika ofiar wojny (Monument aux Morts), na resztki dawnych fortyfikacji powstałych w 1618 na rozkaz Ludwika XIII, poźniej rozbudowanych przez Vaubana na rozkaz Ludwika XIV, ale ostatecznie prawie całkowicie zniszczonych. Na zdjęciu obok - widok z ulicy Rue des Tulipiers w stronę zatoki i hiszpańskiego brzegu rzeki.

Hendaye może być dobrą bazą wypadową do zwiedzania okolic: z jednej strony niedaleko jest stąd do najbardziej znanych miejscowości nadmorskich francuskiego Kraju Basków (Bayonne , Anglet , Biarritz Saint-Jean-de-Luz ) z drugiej strony w ciągu pół godziny można z Hendaye dojechać do San Sebastian w Hiszpanii (➤ mapka)(➤ mapka).
Za najważniejsze zabytki Hendaye uważa się wsponiany już kościół Saint Vincent oraz Château d'Abbadia.

• Église Saint Vincent z końca XVI wieku, później wielokrotnie niszczony przez pożary, uderzenia pioruna i działania wojenne oraz wielokrotnie odbudowywany i przebudowywany (ostatnio w drugiej połowie XX wieku), słynie z pięknych organów i krucyfiksu z XIII wieku, a także ze stojącego tuż obok, na małym dziedzińcu od strony południowej, słynnego kamiennego krzyża ("croix cyclique d'Hendaye") pokrytego symbolami zrozumiałymi podobno dla znawców stosownych dyscyplin wiedzy tajemnej.
• Właścicielem Château d'Abbadia i terenów wokół pałacu był niegdyś znany uczony i podróżnik francuski (syn Baska i Irlandki) Antoine Thomson d'Abbadie d'Arrast (1810-1897), mer Hendaye w latach 1871-1875, wielce zasłużony dla języka i kultury baskijskiej. Posiadłość zapisał w testamencie francuskiej Akademii Nauk.

• Nazwa "corniche basque" odnoszona jest do odcinka drogi D912 z Hendaye do Ciboure, miejscowości położonej ok. 15 km na wschód od Hendaye, na lewym brzegu rzeki La Nivelle, sąsiadującej przez rzekę z Saint-Jean-de-Luz . Droga biegnie skrajem klifu i oferuje wspaniałe dalekie widoki na długi odcinek wybrzeża Zatoki Biskajskiej (a także dość dużo miejsc, w których można zatrzymać się i zaparkować samochód).
  
  Będąc tu, warto zjechać do Ciboure, rodzinnej miejscowości Maurice'a Ravela (zachował się dom, w którym kompozytor, syn inżyniera pochodzącego z Sabaudii i Baskijki, potomkini starej rodziny hiszpańskiej, przyszedł na świat w 1875 roku), i dalej, do Saint-Jean-de-Luz, ważnego portu rybackiego, gdzie można m.in. zobaczyć uchodzący za największy i najpiękniejszy kościół baskijski z XIII wieku, Église Saint-Jean-Baptiste, słynny też jako świątynia, w której Ludwik XIV zawarł małżeństwo z Marią Teresą.

• Hendaye jest ważnym węzłem kolejowym (linia kolejowa została tu doprowadzona w 1864 roku, co w znacznym stopniu przyczyniło się do szybkiego rozwoju miasta), tym ważniejszym, że na Półwyspie Pierenejskim obowiązuje inny niż we Francji i w większości krajów europejskich rozstaw szyn, wobec czego Hendaye jest właściwie ostatnią stacją kontynentalnej europejskiej sieci kolejowej. Dworzec kolejowy, oznaczony markerem znany też jest jako miejsce spotkania, w październiku 1940 roku, generała Francisco Franco i Ramóna Serrano Súñera z Adolfem Hitlerem i Joachimem von Ribentropem, podczas którego Niemcy usiłowali bezskutecznie nakłonić Hiszpanię, by przystąpiła do wojny.