Amalfi

Malowniczo położona miejscowość turystyczna i gmina (ponad 5 tys. mieszkańców) w południowych Włoszech, w regionie Kampania, w prowincji Salerno, na tzw. Wybrzeżu Amalfi, ok. 70 km na południowy wschód od Neapolu , 25 km na południowy zachód od Salerno , stolicy prowincji. Miasto o długiej historii, niegdyś stolica jednej z czterech potężnych włoskich "republik morskich", obok Genui, Pizy i Wenecji. W latach 20. XX wieku modna miejscowość wakacyjna brytyjskiej arystokracji, dziś jedna z najpopularniejszych miejscowości turystycznych we Włoszech. Dojazd: najwygodniejsza droga z Neapolu - autostradą A3 aż do zjazdu Vietri sul Mare i dalej drogą SS163; tak samo (tylko z przeciwnego kierunku) można jechać z Salerno (skąd można też jechać drogą SS18 i następnie SS163). Jadąc z Neapolu można wybrać jedną z dwu krótszych dróg (ok. 60 km), zjeżdżając z autostrady A3 zjazdem Castellemare di Stabia (i dalej przez Furore ) albo zjazdem Angri (i następnie przez Ravello ) - drogi te są jednak mniej wygodne i trudniejsze orientacyjnie (➤ map)(➤ map).

Pierwsze wzmianki o Amalfi pochodzą z VI wieku. Miasto, położone w strategicznym miejscu na szlakach kupców bizantyjskich, arabskich i zachodnioeuropejskich, już wówczas było znane jako ważny ośrodek handlowy, by wkrótce stać się nawet jedną z najpotężniejszych w obszarze Morza Śródziemnego "republik morskich". Kupcy z Amalfi uzyskali wówczas szczególne przywileje w głównych miastach tego obszaru - Konstantynopolu, miastach Sycylii, dzisiejszej Hiszpanii, czy południowego wybrzeża Morza Śródziemnego, a przez pewien czas byli też głównymi dostawcami towarów dla papieży.

Amalfi było też miejscem, gdzie, prawdopodobnie w XI wieku, powstał pierwszy kodeks prawa handlowego i morskiego, obowiązujący w obszarze Morza Śródziemnego aż do XVI wieku - tzw. Tablice z Amalfi, Tavole Amalfitane (znane też jako Tabula Amalphitana lub Tabula de Amalpha, oryginalnie Capitula et ordinationes Curiae Maritimae nobilis civitatis Amalphe).

Początkowo, w VI wieku i w stuleciach następnych, Amalfi było zależne od Bizancjum. Później miasto usamodzielniło się, stało się niezależną "republiką morską" (nazywaną niekiedy "księstwem", lecz z "księciem" lub "dożą" wybieranym przez uprawnionych mieszkańców), której najlepsze lata przypadły na okres od mniej więcej połowy IX do mniej więcej końca XII wieku - w tym czasie, zwłaszcza za panowania Manso I, który pełnił funkcję "księcia" ("doży") w latach 966-1004, Amalfi rywalizowało w obszarze Morza Śródziemnego z takimi ówczesnymi potęgami politycznymi, militarnymi i handlowymi, jak Piza, Genua czy Republika Wenecka, a samo miasto liczyło, jak się szacuje, około 70 tys. mieszkańców, kilkanaście razy więcej niż dzisiaj.

W XI wieku, w wyniku najazdów Normanów i wojsk Pizy, zaczął się okres upadku Amalfi; w pierwszej połowie XII wieku, po zdobyciu regionu i złupieniu miasta przez Pizańczyków, historia Amalfi jako niezależnej "republiki morskiej" dobiegła końca. W 1434 roku tsunami wywołane przez trzęsienie ziemi, którego epicentrum znajdowało się na Morzu Tyrreńskim, zniszczyło port Amalfi i część miasta (zniszczenia dotknęły wówczas też region Zatoki Neapolitańskiej); po tym katakliźmie Amalfi zostało zredukowane na kilka stuleci do miejscowości o lokalnym zaledwie znaczeniu.

Drugi okres świetności Amalfi i całego tzw. Wybrzeża Amalfi, ciągnącego się od południowych wybrzeży Półwyspu Sorrentyńskiego do Salerno, ale już nie jako niezależnej potęgi politycznej i handlowej, lecz jako regionu turystycznego, zaczął się w drugiej połowie XIX wieku, gdy pojawili się tu pierwsi goście z Europy (jednymi z pierwszych byli m.in. Richard Wagner i Henrik Ibsen) i gdy dla zaspokojenia ich potrzeb zaczęto tworzyć infrastrukturę turystyczną (przekształcając m.in. w hotele dawne klasztory). W pierwszej połowie XX wieku Amalfi było, jak wspomniano wyżej, szczególnie popularne wśród przedstawicieli brytyjskich klas wyższych; od drugiej połowy XX wieku do dzisiaj Amalfi jest jedną z najpopularniejszych destynacji turystycznych na wybrzeżu Morza Tyrreńskiego, odwiedzaną przez gości z całego świata.

Wielu turystów przyciągają do Amalfi liczne organizowane tu imprezy. Należą do nich m.in. szczególnie ważne dla mieszkańców miasta święta religijne związane z postacią św. Andrzeja Apostoła, patrona Amalfi - Festa di Sant'Andrea - obchodzone każdego roku 27 czerwca (według tradycji 27 czerwca 1544 roku miasto zostało przez św. Andrzeja w cudowny sposób uratowane przed zbliżającym się atakiem piratów) i 30 listopada (w dniu, który tradycja uważa za dzień męczeńskiej śmierci świętego). Imprezy organizowane na przełomie sierpnia i września przypominają, że dzień 1 września był w latach 839-900 dniem powoływania na urząd władcy Amalfi, a zarazem pierwszym dniem nowego roku według dawnego bizantyńskiego kalendarza - stąd nazwa Capodanno Bizantino. Jednak imprezą bodaj najatrakcyjniejszą dla turystów są rozgrywane od 1955 roku, zawsze w pierwszą niedzielę czerwca (co 4 lata), tradycyjne regaty - Regata delle antiche repubbliche marinare - z udziałem załóg z czterech dawnych "republik morskich": Amalfi, Pizy, Genui i Wenecji.

Zamieszczone obok zdjęcie przedstawia galeone di Amalfi della regata, amalfitańską łódź biorącą udział w regatach. Zawody odbywają się każdego roku w innym miejscu: w Genui, w Pizie na rzece Arno (tu odbyły się pierwsze regaty), na Lagunie Weneckiej, lub na wodach zatoki w Amalfi (z wyjątkami - np. raz regaty zostały zorganizowane w Turynie na rzece Po, z okazji stulecia zjednoczenia Włoch, raz w Monte Carlo, dla uczczenia 50-lecia księcia Monako, raz w Londynie na Tamizie, itp.), zawsze z licznymi imprezami towarzyszącymi.

Za główny zabytek Amalfi uważa się katedrę św. Andrzeja Apostoła (La cattedrale di Sant'Andrea, Duomo di Amalfi). Markerem oznaczony jest główny plac Amalfi, Piazza Flavio Gioia (którego nazwa pochodzi od nazwiska mitycznego włoskiego żeglarza i rzekomego wynalazcy kompasu); na wschód od placu położona jest główna plaża miejska, Spiaggia di Marina Grande , na zachód - port .

Markerem oznaczone jest interesujące muzeum, znane pod różnymi nazwami (Museo Arsenale Amalfi, Museo dell'Arsenale, della Bussola e del Ducato Marinaro, itp.), gromadzące w pomieszczeniach, w których niegdyś budowano, remontowano i przechowywano amalfitańskie okręty wojenne, eksponaty związane z historią Amalfi jako "republiki morskiej".

Krótka ulica znana jako Via Duca Mansone I (od imienia wspomnianego wyżej Manso I, władcy Amalfi w latach 9666-1004) prowadzi z Piazza Flavio Gioia do niewielkiego placyku zwanego Piazza Duomo , będącego właściwie miejscem, gdzie Via Duca Mansone I przechodzi w biegnącą stąd na północ główną ulicę handlową Amalfi, Via Lorenzo d'Amalfi . Szerokie schody prowadzą stąd na wschód do przedsionka katedry.

Trzynawowa katedra pochodzi z XI wieku. Od 1208 roku (podawane są też daty inne daty, np. 1202 i 1206) przechowywane tu są relikwie św. Andrzeja Apostoła, przywiezione z Konstantynopola po IV wyprawie krzyżowej przez kardynała Pietro Capuano. We wnętrzu świątyni warto zwrócić uwagę na brązowy pomnik św. Andrzeja dłuta Michelangela Maccherino (ucznia Michała Anioła), wykonane w marmurze rzeźby św. Stefana i św. Wawrzyńca autorstwa Pietra Berniniego, malowidła na suficie, których autorem jest Andrea d'Aste, a także na złote relikwiarze przechowywane w krypcie. Z katedrą sąsiaduje dzwonnica oraz klasztor z dziedzińcem otoczonym krużgankami (Chiostro del Paradiso) z drugiej połowy XIII wieku.

• Amalfi może być dobrą bazą wypadową do zwiedzania całego Wybrzeża Amalfi, od Positano do Vietri sul Mare. Dla wielu turystów szczególną atrakcję stanowi odkryta w 1932 roku przez miejscowego rybaka w pobliżu miejscowości Conca dei Marini jaskinia morska znana jako Grotta dello Smeraldo , zwana tak z powodu szczególnej kolorystyki jej wnętrza i reklamowana przez lokalne biura podróży i miejscowych prywatnych przewodników jako atrakcja porównywalna ze słynną Lazurową Grotą (Grotta Azzurra) na wyspie Capri. Grota (o wymiarach 45 m x 32 m i wysokości 24 m) jest częściowo wypełniona wodą morską, ale nie ma połączenia z otwartym morzem powyżej poziomu morza (zjeżdża się do niej windą). W pobliże groty można się dostać z Amalfi drogą SS163 lub statkiem (➤ mapka)(➤ mapka).

• Warto wiedzieć, że Amalfi było niegdyś jednym z pierwszych miejsc w Europie, gdzie, korzystając z know-how przejętego od Arabów, wytwarzano papier - (niecały kilometr na północ od Piazza Flavio Gioia, przy ulicy Via delle Cartiere pod numerem 23, można zwiedzić stosowne muzeum - Museo della Carta), a także, że również dzisiaj produkuje się ręcznie w Amalfi specjalny wysokiej jakości papier zwany bambagina, eksportowany do wielu krajów Europy i używany jako papier ozdobny (np. na zaproszenia ślubne, wizytówki, itp.), a także przez artystów.
• Region Amalfi słynie z uprawy specjalnej odmiany cytryn (sfusato amalfitano), wykorzystywanych przy produkcji specjalnego likieru zwanego limoncello, sprzedawanego w setkach, jeśli nie tysiącach sklepów i sklepików w Amalfi i innych miejscowościach Costiera Amalfitana.