Bolzano / Bozen

Bolzano (niemiecka nazwa: Bozen) - to liczące ponad 107 tys. mieszkańców miasto i gmina w północnych Włoszech, położone w regionie Trydent-Górna Adyga, 83 km na południe od przełęczy Brenner , 59 km na północny wschód od Trydentu , stolicy regionu (➤ mapka)(➤ mapka). Stolica autonomicznej prowincji Bolzano (Provincia autonoma di Bolzano-Alto Adige / Autonome Provinz Bozen-Südtirol ), węzeł komunikacyjny, ośrodek naukowy i kulturalny, a także ważny ośrodek turystyczny, znany z zabytków architektury, muzeów, a także organizowanych cyklicznie różnego rodzaju imprez.




Bolzano leży na wysokości 262 m n.p.m., w miejscu, gdzie zbiegają się trzy doliny alpejskie. Pierwszą z nich jest dolina rzeki Adygi, mającej swe źródła w pobliżu przełęczy Passo di Resia / Reschenpass , na odcinku między Merano a Bolzano i między Bolzano a Rovereto, miasta położonego na południe od Trydentu, zwana Valle dell'Adige lub Val d'Adige (nazwa niemiecka: Etschtal). Drugą ze wspomnianych dolin jest dolina Val Sarentino / Sarntal , którą płynie rzeka Talvera / Talfer, mająca źródła w pobliżu przełęczy Passo di Pennes / Penserjoch (2211 m), łączącej Sarntal z doliną Wipptal na odcinku między Vipiteno / Sterzing a Fortezza / Franzensfeste ; trzecią jest dolina rzeki Isarco / Eisack (Valle Isarco / Eisacktal ), mającej źródła w pobliżu przełęczy Brenner, przepływającej przez Vipiteno i Bressanone i kierującej się następnie na południowy zachód, w stronę Bolzano. Historyczne centrum miasta leży w miejscu, gdzie Talvera wpada do Isarco i kilka kilometrów na północ od miejsca , gdzie Isarco wpada do Adygi.




Tereny, na ktorych leży dzisiejsze Bolzano, były zamieszkałe już w czasach prehistorycznych. Od 15 roku p.n.e. znajdowały się pod kontrolą Rzymu. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego zostały zajęte przez Longobardów, a w VII wieku zaczęli tu napływać przybysze z Bawarii (pierwsze wzmianki o podporządkowaniu Bolzano władcom Bawarii pochodzą z 679 roku). Później przez pewien czas Bolzano pozostawało pod kontrolą biskupów Trydentu, a następnie władców Tyrolu, stając się liczącym się ośrodkiem handlowym, korzystnie położonym na skrzyżowaniu dwóch ważnych, znanych już w czasach rzymskich, transalpejskich szlaków handlowych - przez Brenner i przez Reschenpass. Po upadku Świętego Cesarstwa Rzymskiego Bolzano stało się na krótko częścią utworzonego przez Napoleona Królestwa Włoch, a po Kongresie Wiedeńskim zostało ponownie włączone do Tyrolu, w granicach Cesarstwa Austriackiego, a następnie Austro-Węgier. Po pierwszej wojnie światowej cały południowy Tyrol znalazł się w granicach Włoch i w okresie rządów faszystowskich we Włoszech był poddany intensywnej italianizacji. Proces ten nie wszędzie był skuteczny - w skali całego dzisiejszego Południowego Tyrolu dla ponad 62% mieszkańców językiem ojczystym jest język niemiecki, dla ok. 23% - język włoski). W Bolzano jednak proporcje są odwrócone: po włosku mówi ponad 73% mieszkańców, zaś po niemiecku - ok. 25%.





Jak już wspomniano, historyczne centrum Bolzano leży w miejscu, gdzie Talvera / Talfer , wpada do Isarco / Eisack , na wschód od pierwszej z tych rzek, na północ od drugiej. Za główny plac miasta uważa się Piazza Walther , ze stojącym na środku, odsłoniętym w 1889 roku pomnikiem Walthera von der Vogelweide, słynnego minnesängera, żyjącego na przełomie XII i XIII wieku. W poblżu Piazza Walther znajdują się dwa godne uwagi zabytki sakralne: gotycka katedra Santa Maria Assunta (Dom Maria Himmelfahrt, Bozner Dom) z XV wieku, najważniejszy kościół Bolzano, oraz kościół dominikanów (Chiesa dei Domenicani / Dominikanerkirche ) z XIII wieku, z klasztorem w stylu gotyckim, znany z XIV-wiecznych fresków.

Markerem oznaczona jest główna ulica handlowa historycznego centrum Bolzano, długa na 300 metrów Via dei Portici (nazwa niemiecka: Laubengasse), a markerami i , odpowiednio, dwa godne uwagi muzea - Muzeum Archeologiczne (Museo Archeologico dell'Alto Adige / Südtiroler Archäologie) i Muzeum Nauk Przyrodniczych (Museo di Scienze Naturali dell'Alto Adige / Naturmuseum Südtirol). Najsłynniejszym eksponatem przechowywanym w pierwszym z nich są szczątki człowieka znanego jako Ötzi ("człowiek lodu", "człowiek z Similaun"), żyjącego w epoce brązu, zmarłego prawdopodobnie między 3300 a 3100 rokiem p.n.e., którego ciało zostało znalezione przez turystów w 1991 roku w lodowcu, na wysokości 3210 m w jednej z dolin bocznych doliny Ötztal. Markerem oznaczony jest położony w pobliżu centrum, otoczony winnicami, stojący w pobliżu brzegu Talvery średniowieczny zamek znany jako Castel Mareccio / Burg Maretsch, dziś pełniący funkcję centrum kongresowego i przestrzeni wystawowej.


Kilka interesujących zabytków Bolzano leży poza historycznym centrum miasta. Należą do nch m.in dwa zabytki położone w dzielnicy Gries-San Quirino / Gries-Quirein, jednej z pięciu dzielnic Bolzano. Są to: pochodzące z XII-XIII wieku opactwo Muri-Gries (Abbazia di Muri-Gries / Abtei Muri-Gries ), wraz z przyległym barokowym kościołem Sant'Agostino, pierwotnie będące zamkiem książęcym, później kompleksem klasztornym augustianów, następnie benedyktynów, dziś pełniące funkcję centrum kulturalnego (mieszczące m.in. muzeum szopek), oraz dawny kościół parafialny miejscowości Gries (Vecchia chiesa parrocchiale di Gries / Alte Pfarrkirche Gries ) z cennymi dziełami sztuki, obejmującymi m.in. romański krucyfiks z XII wieku oraz drewniany ołtarz autorstwa Michaela Pachera.

Rejon Bolzano znany jest z licznych zamków (z których większość ma początki w Średniowieczu) oraz zabytkowych rezydencji otaczających miasto. Niektóre są własnością prywatną i można je oglądać tylko z zewnątrz; inne są przynajmniej częściowo udostępnione dla zwiedzających. Należą do nich m.in. Castel Roncolo / Schloss Runkelstein oraz Castel Firmiano / Schloss Sigmundskron , położone stosunkowo niedaleko centrum miasta. Pierwszy z tych zamków, znany z fresków z XIII i XIV wieku, położony przy wjeździe do Val Sarentino, sluży jako przestrzeń ekspozycyjna (wystawy stałe i czasowe). W drugim, o historii sięgającej X wieku, w XV wieku zakupionym przez władcę Tyrolu Sigmunda de Muenzreiche (stąd nazwa budowli: Sigmundskron) mieści się główna siedziba i jeden z oddziałów słynnego muzeum górskiego Reinholda Messnera (Messner Mountain Museum - Firmian), poświęcony relacjom między człowiekiem a górami.

• Warto wiedzieć, że Bolzano, obok austriackiego Innsbrcka, jest jedną z dwu siedzib tzw. Konwencji Alpejskiej - międzynarodowej umowy zawartej w 1991 roku na rzecz zrównoważonego rozwoju na obszarze Alp (sygnatariuszami umowy są Unia Europejska oraz osiem państw - Austria, Niemcy, Francja, Włochy, Szwajcaria, Liechtenstein, Monaco i Słowenia).
• Dla części czytelników interesująca będzie zapewne informacja, że Bolzano jest miastem organizującym cyklicznie różnego rodzaju imprezy kulturalne, w tym muzyczne, jak Südtirol JazzFestival, międzynarodowy konkurs pianistyczny znany jako Ferruccio Busoni International Piano Competition (odbywający się co dwa lata), filmowe, jak Bolzano Filmfestival Bozen, i inne. Od 1990 roku w różnych miejsach historycznego centrum miasta organizowany jest Jarmark Bożonarodzeniowy, dziś przyciągający każdego roku ponad milion odwiedzających.