Innsbruck

Miasto (ok. 130 tys. mieszkańców) w zachodniej Austrii, położone w dolinie Innu, 187 km na południowy zachód od Salzburga , 162 km na południe od Monachium i 63 km na południowy wschód od Garmisch-Partenkirchen w Niemczech, ok. 100 km na północ od Bolzano we Włoszech, 40 km na północ od przełęczy Brenner (➤ mapka)(➤ mapka). Główne miasto i stolica Tyrolu, jednego z dziewięciu krajów związkowych Austrii. Innsbruck jest jednym z najpopularniejszych celów turystycznych w Austrii, słynącym z licznych zabytków, a także prestiżowych wydarzeń kulturalnych (zwłaszcza festiwali muzycznych). Jest też znany jako jeden z ważniejszych ośrodków sportów zimowych w skali światowej (miasto dwukrotnie organizowało Zimowe Igrzyska Olimpijskie, w 1964 i 1976 roku).

Innsbruck jest piątym co do wielkości miastem Austrii, po Wiedniu, Grazu, Linzu i Salzburgu. Jest też, jak już wspomniano, stolicą i głównym miastem Tyrolu oraz dużym i ważnym węzłem komunikacyjnym; markerem oznaczone jest międzynarodowe lotnisko, Flughafen Innsbruck-Kranebitten, a markerem główny dworzec kolejowy, Innsbruck Hauptbahnhof. Turystyczne centrum miasta leży na prawym brzegu Innu , ok. 1 km na północny zachód od wspomnianego dworca; markerem na mapce zaznaczony jest położony w samym środku Starego Miasta (Altstadt) widoczny na zamieszczonym zdjęciu budynek znany jako Goldenes Dachl, jeden z najsłynniejszych zabytków Innsbrucka i symbol miasta. Innsbruck leży na wysokości 574 m n.p.m., w dolinie Innu, w miejscu, gdzie od doliny Innu odchodzi dolina Wipp, prowadząca w stronę położonej na wysokości 1370 m n.p.m. przełęczy Brenner, jednej z najważniejszych przełęczy alpejskich. Doliną Innu biegnie jedna ze wspomnianych wyżej autostrad, autostrada A12, znana jako Inntal Autobahn, która na zachód prowadzi w stronę miejscowości Landeck, a na wschód - do granicy z Niemcami w pobliżu miejscowości Kufstein; doliną Wipp biegnie autostrada A13, Brenner Autobahn. Na północnym odcinku autostrady A13, tuż przed skrzyżowaniem z A12, droga jest poprowadzona tunelem pod wzgórzem Bergisel , które w okresie napoleońskim było sceną kilku bitew stoczonych przez Tyrolczyków walczących o niepodległość, a dziś jest większości turystów znane chyba bardziej jako miejsce, gdzie znajduje się słynna skocznia narciarska (o wzgórzu Bergisel, zob. niżej). Kilka kilometrów na północny wschód od Bergisel, w pobliżu skrzyżowania autostrad, leży zaznaczony markerem zamek, Schloss Ambras, uchodzący za jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych w rejonie Innsbrucka (zob. niżej).

W miejscu, gdzie leży Innsbruck, dolina Innu jest ograniczona od północy pasmem Karwendel, największym pasmem górskim w Północnych Alpach Wapiennych, a od południa - pasmem Tuxer Alpen (zwanym też Tuxer Voralpen), w Alpach Wschodnich. Najbliżej Innsbrucka, na północ od miasta, leży Nordkette, ze szczytem Hafelekarspitze , wysokim na 2334 m n.p.m. W pobliże szczytu, na wysokość 2269 m n.p.m. (10 minut drogi od wierzchołka) można dojechać dwuetapową kolejką górską, Innsbrucker Nordkettenbahn, przez Seegrube (1905 m n.p.m.); dolna stacja kolejki, w dzielnicy Hungenburg, jest oznaczona markerem (niedaleko od tego miejsca znajduje się szczególna atrakcja Innsbrucka, Alpenzoo - położony na wysokości 727 m n.p.m. ogród zoologiczny, w którym żyje parę tysięcy zwierząt alpejskich). Na południe od Innsbrucka najbliższym szczytem jest Patscherkofel (2246 m); markerem oznaczona jest położona w miejscowości Igls dolna stacja wyciągu Patscherkofelbahn.

Oba wspomniane szczyty mają duże znaczenie turystyczne. Górna stacja kolejki na Hafelekarspitze w lecie jest punktem początkowym punktem wycieczki słynnym widokowym szlakiem znanym jako Goetheweg prowadzącym do schroniska Pfeishütte , na północ od szczytu Rumer Spitze (2454 m n.p.m.). Warto wiedzieć, że w latach 1977-2002 szlak nosił nazwę Hermann-Buhl-Weg, na cześć słynnego austriackiego wspinacza, alpinisty i himalaisty; w 2002 roku postanowiono przywrócić wcześniej przyjętą nazwę szlaku, zaś Buhlowi poświęcona jest tablica pamiątkowa na stacji Seegrube, odsłonięta w 2009 roku. W zimie Seegrube jest centralnym punktem terenów narciarskich Nordkette. Z kolei Patscherkofel, położony w paśmie Tuxer Alpen ok.7 km na południe od Innsbrucka, w pobliżu Igls, jest najwyższym szczytem terenów narciarskich Innsbruck-Igls (rozgrywana tu była część zawodów w ramach Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 1964 i 1976 roku, w tym bieg zjazdowy mężczyzn).


Tereny, na których leży dzisiejszy Innsbruck, były zamieszkałe już w czasach prehistorycznych. W Starożytności znaczenie istniejącej tu osady wiązało się przed wszystkim z jej położeniem w miejscu, gdzie znajdowała się jedna z najważniejszych przepraw przez rzekę Inn; gdy w końcu I wieku p.n.e. Rzymianie podbili Recję, tu właśnie, w dzisiejszej dzielnicy Wilten, południowo-zachodniej części Innsbrucka, założyli posterunek wojskowy, noszący wówczas nazwę "Veldidena", by wzmocnić kontrolę nad ważnym szlakiem łączącym Weronę, poprzez przełęcz Brenner, z Augsburgiem.

Po upadku Zachodniego Cesaratwa Rzymskiego rejon Innsbrucka znalazł się pod kontrolą Bawarii, od drugiej połowy XVIII wieku podporządkowanej przez pewien czas państwu Franków, później stanowiącej część Rzeszy Niemieckiej.

Początki dzisiejszego Innsbrucka sięgają XII wieku, gdy bawarscy hrabiowie Andechs założyli najpierw (ok. 1133 roku) na orograficznie lewym brzegu Innu, w miejscu, gdzie dziś znajduje się dzielnica Sankt Nikolaus, osadę handlową, a później, ok. 1180 roku, kupili także tereny na prawym brzegu rzeki, obejmujące obszar, na którym dziś mieści się najstarsza część Innsbrucka, Altstadt (zob. niżej). Osada rozwijała się szybko i już na przełomie XII i XIII wieku otrzymała prawa miejskie, potwierdzone w 1239 roku. Po śmierci ostatniego hrabiego Andechs miasto przeszło w ręce hrabiów Tyrolu, a w 1363 roku Margarete Maultasch, ostatnia hrabina Tyrolu, przekazała Innsbruck i cały rejon Innsbrucka Habsburgom, którzy na początku XV wieku przenieśli tu swą rezydencję, zapoczątkowując najlepszy okres historii miasta. Za złoty wiek Innsbrucka uważa się okres panowania cesarza Maksymiliana I (1459-1519); miasto stało się wówczas na długi czas jednym z najważniejszych politycznych i kulturalnych ośrodków Austrii i Europy - z tego też okresu pochodzi większość jego najwspanialszych zabytków.

W okresie napoleońskim Tyrol stał się częścią Bawarii, sprzymierzonej wówczas z Francją. W 1809 roku Tyrolczycy, pod przywództwem Andreasa Hofera, dziś bohatera narodowego Tyrolu i Austrii, podjęli walkę o niepodległość kraju i na pewien czas nawet zdołali ją wywalczyć; ostatecznie jednak powstanie zostało stłumione, a jego przywódca, po rozprawie sądu wojennego, na specjalny rozkaz Napoleona został rozstrzelany 20 lutego 1810 roku w Mantui (skąd w 1923 roku jego szczątki zostały przewiezione do Innsbrucka i pochowane w kościele franciszkanów - zob. niżej). Po Kongresie Wiedeńskim Tyrol i Innsbruck znalazły się ponownie w granicach Austrii.

Druga połowa XIX wieku i pierwsze dekady XX wieku były dla Innsbrucka ponownie okresem szybkiego rozwoju - tym razem związanego głównie z budową infrastruktury komunikacyjnej (m.in. już na początku drugiej połowy XIX wieku miasto zostało połączone linią kolejową przez Kufstein i Rosenheim z Monachium w Niemczech, nieco później przez przełęcz Brenner z Bolzano we Włoszech, w latach 80. XIX wieku przez Arlberg z rejonem Jeziora Bodeńskiego, a na początku XX wieku z Filpmes w dolinie Stubeital oraz przez Mittenwald z Garmisch-Partenkirchen), co miało znaczenie dla dostępności regionu i początków turystyki.

Większość najważniejszych zabytków Innsbrucka znajduje się na Starym Mieście (Altstadt), uważanym za jedną z najlepiej zachowanych starówek w całej Austrii, ograniczonym od zachodu rzeką Inn , od południa i od wschodu ulicami Marktgraben , Burggraben i Rennweg , wreszcie od północy Herrengasse . W tym obszarze lub w jego najbliższej okolicy znajdują się: zamek cesarski (Hoburg), katedra św. Jakuba (Dom zu Sankt Jakob), kościół zamkowy, Hofkirche (zwany też kościołem franciszkanów), oraz uważana za główną ulicę Starego Miasta ulica Herzog-Friedrich-Strasse .

Markerem oznaczony jest uchodzący za symbol miasta budynek znany jako Goldenes Dachl, zbudowany na początku XV wieku przez arcyksięcia Fryderyka IV. Pod koniec XV wieku, na zlecenie cesarza Maksymiliana I z okazji jego ślubu z księżniczką Bianką Marią Sforza powstała charakterystyczna loggia, ktorej dach pokrywa 2378 pozłaconych miedzianych gontów (stąd nazwa budynku). Bogato zdobiona freskami i płaskorzeźbami loggia slużyła parze cesarskiej i jej świcie jakie miejsce, z której można było przyglądać się turniejom i innym imprezom odbywającym się na niewielkim placu przed budynkiem; dziś w Goldenes Dachl mieszczą się muzea, archiwa, a także biura organizacji zajmującej się ochroną środowiska Alp i rozwoju regionu (International Alpine Convention's Office). W pobliżu Goldenes Dachl, po obu stronach Herzog-Friedrich-Strasse, stoją godne uwagi zabytkowe bydynki, w tym Helblinghaus (dziś mieszczący hotel) oraz zbudowana w połowie XV wieku, przy starym ratuszu (Altes Rathaus), wieża miejska, Stadtturm , z której rozciaga się wspaniały widok na miasto i otaczające je góry.

W bezpośrednim sąsiedztwie Starego Miasta leży kilka innych godnych uwagi zabytków Innsbrucka, w tym, po wschodniej stronie ulicy Rennweg, ładny, założony w XVI wieku, zajmujący powierzchnię ok. 10 hektarów park, Innsbrucker Hofgarten , budynek teatru, Tiroleslandestheater oraz zbudowana w latach 20. XVII wieku fontanna, Leopoldbrunnen . Markerem oznaczony jest główny budynek Tiroler Landesmuseum (Ferdinandeum - zob. niżej), a markerem sąsiadujący z Hofkirche budynek dawnego klasztoru franciszkanów, w którym dziś mieści się muzeum poświęcone tyrolskiej sztuce ludowej (Tiroler Volkunstmuseum). Na wschód od Tiroler Volkunstmuseum warto zwrócić uwagę na barokowy kościół jezuitów , a przy południowo-zachodnim narożniku Starego Miasta - na Alte Innbrücke , most łączący Altstad z dzielnicą Mariahilf-St. Nikolaus na lewym brzegu rzeki, zbudowany w miejscu, gdzie przeprawiano się przez Inn od czasów rzymskich.

Prowadzącym na południe przedłużeniem Herzog-Friedrich-Strasse jest ulica Maria-Theresien-Strasse , zaczynająca się za skrzyżowaniem Herzog-Friedrich-Strasse z Marktgraben i Burggraben. Spacerując tą ulicą warto zwrócić uwagę m.in. na kolumnę św. Anny (Annasäule) z figurą Matki Bożej na szczycie i czterema figurami u podstawy kolumny, w tym figurą św. Anny od strony północnej, zbudowaną na początku XVIII wieku dla upamiętnienia odparcia wojsk bawarskich w 1703 roku podczas wojny o sukcesję hiszpańską, budynek nowego ratusza (Neues Rathaus), uważany za jeden z ważniejszych przykładów baroku w Innsbrucku, budynek Altes Landhaus z lat 20. XVIII wieku, zbudowany w 1765 roku z okazji ślubu arcyksięcia Leopolda, późniejszego cesarza Leopolda II, łuk triumfalny (Triumphpforte), stojący na końcu Maria-Theresien-Strasse, a także na dwa kościoły, Spitalskirche zum Heiligen Geist Innsbruck , zbudowany na początku XVIII wieku w miejscu wcześniejszej świątyni gotyckiej, oraz XVII wieczny (później przybudowywany) kościół znany jako Servitenkirche (Sankt Josef) .



Zamek-pałac Hofburg, stanowiący główną budowlę dawnego zespołu rezydencjalngo Habsburgów w Innsbrucku, jest uważany za jeden z najważniejszych zabytków architektury w Austrii, obok m.in. wiedeńskich pałaców Hofburg i Schönbrunn. Początki zamku, pełniącego w pierwszym okresie swej historii funkcje obronne (wzniesionego częściowo z wykorzystaniem fortyfikacji średniowiecznych), sięgają XIV wieku. W końcu XV wieku zamek został przebudowany na polecenie cesarza Maksymiliana I w stylu późnogotyckim i zaczął pełnić głównie funkcje reprezentacyjne stając się rezydencją cesarską. Później zamek-pałac był jeszcze kilkakrotnie przebudowywany, m.in. w latach 20. i 30. XVI wieku (gdy Hofburg stał się zamkniętym zespołem z wewnętrznymi dziedzińcami), poźniej za panowania Ferdynanda II (1529-1595), wnuka Maksymiliana I (pałac został wówczas przekształcony w budowlę renesansową), i w XVIII wieku (po okresie, gdy w XVII wieku rezydencja nieco podupadła, m.in. w wyniku toczącej się wówczas w Europie wojny trzydziestoletniej), na polecenie Marii Teresy, która poleciła odnowienie i przebudowę Hofburga w stylu rokokowym.

Część pomieszczeń zamkowych, z godnym uwagi wyposażeniem (obrazy, meble, itp.) jest udostępniona do zwiedzania - m.in. ogromna (31 m długości, 13 m szerokości i 11 m wysokości) sala balowa znana jako Riesensaal, z portretami Marii Teresy i jej rodziny, a także XVI-wiecznymi malowidłami przedstawiającymi olbrzymów (Riesen - stąd nazwa pomieszczenia), apartamenty cesarskie (m.in. tzw. pokój lotaryński - Lothringerzimmer, pokój Ferdynanda - Ferdinandszimmer, i in.), inne pomieszczenia (m.in. tzw. pokój chiński - Chinesenzimmer, pokój żółty - Gelbes Zimmer, salony biały i różowy - Weisser Salon i Rosa Salon, i in.), pokój, w którym rezydował przez kilka dni w 1809 roku Andreas Hofer, kaplica zamkowa, itp.

Katedra św. Jakuba w Innsbrucku (Dom zu St. Jakob), zajmująca północno-zachodnią część zespołu pałacowego, została wzniesiona według projektu Johanna Jakoba Herkomera w latach 1717-1724 w stylu barokowym w miejscu wcześniejszej romańskiej świątyni istniejącej już w XII wieku. Podczas drugiej wojny światowej kościół, wówczas parafialny (podniesiony do godności katedry dopiero w 1964 roku), została poważnie zniszczony, ale po wojnie odbudowany. Wnętrze, częściowo wykonane przez słynnych architektów i dekoratorów niemieckich, braci Asam, uchodzi za jedno z najwybitniejszych osiągnięć sztuki baroku w Tyrolu. Wybitnym dziełem sztuki przechowywanym w katedrze w Innsbrucku jest też słynny obraz Łukasza Cranacha Starszego Matka Boska Wspomożenia Wiernych (Maria Hilf), należący do późnego okresu twórczości artysty, nad ołtarzem głównym. W kościele warto też zwrócić uwagę na grób arcyksięcia Maksymiliana III Habsburga, niemieckiego mistrza zakonu krzyżackiego w latach 1590-1618 i regenta Tyrolu w latach 1612-1618, płytę nagrobną arcyksięcia Eugeniusza, dowódcy armii austro-węgierskiej podczas pierwszej wojnie światowej, a także na złoconą ambonę z I połowy XVIII.

Przylegający do Hofburga kościół franciszkanów, Hofkirche , jest gotycką świątynią wzniesioną w 1553 roku przez cesarza Ferdynanda I (1503-1564), wnuka Maksymiliana I, dla uczczenia pamięci wielkiego przodka. Według pierwotnych planów Ferdynanda I Maksymilian I miał być w tym kościele pochowany. Ostatecznie Maksymilian I został pochowany w Wiener Neustadt; jednak przygotowany dla niego w Hofkirche w Innsbrucku z udziałem wielu wybitnych ówczesnych artystów grobowiec z klęczącą postacią cesarza z brązu, otoczony przez 28 olbrzymich posągów z brązu przedstawiających m.in. jego przodków i członków rodziny, ozdobiony też licznymi mniejszymi rzeźbami i płaskorzeźbami, uważany jest za jedno z najwybitniejszych dzieł niemieckiej rzeźby Renesansu. W kościele warto też zwrócić uwagę na grobowiec Andreasa Hofera oraz na tzw. Srebrną Kaplicę (Silberne Kapelle), zbudowaną jako kaplica grobowa arcyksięcia Ferdynanda II i jego małżonki, z wykonanym ze srebra (stąd nazwa kaplicy) ołtarzem z figurą Matki Bożej.


Wspomniane wyżej, oznaczone markerem muzeum znane jako Tiroler Landesmuseum, zwane też Ferdinandeum (na cześć arcyksięcia Ferdynanda II), powstało w 1823 roku; muzeum ma częściowo charakter regionalny i historyczny, eksponowane są tu też jednak nie związane z regionem zbiory sztuki (m.in. malarstwo holenderskie), rzemiosło artystyczne, instrumenty muzyczne, meble, itp.

Muzeum jest głównym oddziałem dużego zespołu muzealnego, do którego też należą m.in. muzeum sztuki ludowej (Tiroler Volkunstmuseum ) w dawnym klasztorze franciszkanów itd., wspomniana przed chwilą Silberne Kapelle w Hofkirche ale też inne, położone dalej od centrum (np. muzeum mieszczące się w dawnej zbrojowni, Tiroler Landesmuseum , muzeum wojskowe znane jako Kaiserschützenmuseum , a także archiwum tyrolskich pieśni ludowych, Tiroler Volksliedarchiv ).

Uchodzący za jedną z największych atrakcji turystycznych Tyrolu Zamek Ambras (Schloss Ambras Innsbruck) - to renesansowy zamek-pałac położony na południowo-wschodnich obrzeżach Innsbrucka, na wzgórzu, na wysokości 635 m n.p.m., w bezpośrednim sąsiedztwie wsi Ambras, w 1938 roku włączonej do miasta. Zamek powstał w XVI wieku w miejscu, gdzie już w X wieku stała siedziba i twierdza hrabiów Andechs (zburzona w 1133 roku przez Henryka X Pysznego, później odbudowana), na polecenie Ferdynanda II, który umieścił tu swą słynną kolekcję dzieł sztuki (i innych zgromadzonych artefaktów), tworząc w ten sposób jedno z najstarszych muzeów na świecie.

Jednym z najciekawszych elementów architektonicznych Zamku Ambras jest tzw. Sala Hiszpańska (Spanische Saal) zbudowana w latach 1569-1572 jako sala balowa, uważana za ważny przykład niemieckiej architektury Renesansu. Za najbardziej interesujące zbiory eksponowane w Ambras uchodzą: zbrojownia (będąca drugim pod względem ważności zbiorem tego rodzaju w Austrii, po Arsenale w Grazu), galeria portretów Habsburgów (m.in. dzieła Łukasza Cranacha, Tycjana, Antoona van Dycka i Diego Velázqueza), gabinet osobliwości, a także zbiór dzieł sztuki z okresu późnego średniowiecza.


Wysokie na 746 m n.p.m. wzgórze Bergisel , wznoszące się w południowej części dzielnicy Wilten, było w 1809 roku sceną czterech bitew stoczonych przez Tyrolczyków o niepodległość kraju z Francuzami i sprzymierzonymi z nimi Bawarczykami. Markerem oznaczony jest wzniesiony na wzgórzu w 1893 roku pomnik wspomnianego wcześniej Andreasa Hofera, przywódcy powstania; w pobliżu stoi też budynek otwartego w 1880 roku muzeum historyczno-wojskowego (Tiroler Kaiserjägermuseum) oraz nowy budynek muzealny (Tirol Panorama), gdzie eksponowana jest m.in. przeniesiona w 2010 roku z rotundy stojącej obok dolnej stacji Hungerburgbahn (na północ od Starego Miasta, w poblizu Hofgarten) panorama o powierzchni 1000 m² przedstawiająca jedną z bitew pod Bergisel.

Dla turystów interesujących się bardziej sportem niż historią wzgórze Bergisel jest przede wszystkim miejscem, gdzie znajduje się słynna skocznia narciarska, , na której m.in. były rozgrywane zawody podczas Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 1964 i 1976 roku, i która jest jedną z czterech skoczni, na których corocznie rozgrywany jest najbardziej prestiżowy turniej w skokach narciarskich, znany jako Turniej Czterech Skoczni (zawody rozgrywane są kolejno w Oberstdorfie i Garmisch-Partenkirchen w Niemczech oraz w Innsbrucku i Bischofshofen w Austrii). Początki skoczni sięgają 1927 roku; poźniej obiekt był wielokrotnie przebudowowany, m.in. przed Zimowymi Igrzyskami Olimpijskimi w 1964 roku i stosunkowo niedawno, na początku bieżącego stulecia. Ze wzgórza rozciąga się rozległy widok na Innsbruck i okolice.