Orla Perć

Szlak turystyczny w polskich Tatrach Wysokich, biegnący wzdłuż długiego odcinka wschodniej grani Świnicy , od przełęczy Zawrat (2159 m) do przełęczy Krzyżne (2112 m). Szlak, w wielu miejscach eksponowany i ubezpieczony (łańcuchy, klamry, drabinki), jest jednym z najpopularniejszych szlaków w Tatrach Polskich, mimo że jest też jednym z najtrudniejszych i najbardziej niebezpiecznych (wypadki śmiertelne). Został wytrasowany w pierwszej dekadzie XX wieku, z inicjatywy Franciszka Henryka Nowickiego (1864-1935), poety, taternika i działacza politycznego, nakładem Towarzystwa Tatrzańskiego oraz księdza Walentego Gadowskiego (1861-1956).

Za początek szlaku, oznakowanego kolorem czerwonym, uważa się przełęcz Zawrat (do niedawna szlakiem Orlej Perci można było iść w dowolnym kierunku, jednak od 2007 roku na odcinku od Zawratu do Koziego Wierchu obowiązuje ruch jednokierunkowy, z zachodu na wschód). Punktem końcowym jest przełęcz Krzyżne (2112 m). Do najważniejszych szczytów i przełęczy położonych na trasie Orlej Perci należą: Mały Kozi Wierch (228 m), Kozia Przełęcz (2137 m), Kozi Wierch (2291 m), Przełączka nad Dolinką Buczynową (2225 m), trzy wierzchołki Granatów - Zadni (2240 m), Pośredni (2234 m) i Skrajny (2225 m), Orla Baszta (2177 m), Wielka Buczynowa Turnia (2182 m) oraz Mała Buczynowa Turnia (2172 m). Szlak miejscami prowadzi granią, ale częto, z uwagi na ukształtowanie terenu, biegnie trawersem po jednej lub drugiej stronie grani, omijając wierzchołki.

Najlepszymi punktami wypadowymi dla wycieczek w rejon Orlej Perci są schronisko "Murowaniec" na Hali Gąsienicowej i oznaczone markerem schronisko nad Przednim Stawem Polskim w Dolinie Pięciu Stawów. Punktami, do których można dojść do Orlej Perci z dolin, są: Zawrat, Kozia Przełęcz, Kozi Wierch, Przełączka nad Dolinką Buczynową, Zadni Grant, Skrajny Granat i Krzyżne. Na Zawrat można wejść z Hali Gąsienicowej za znakami niebieskimi drogą biegnącą wschodnią odnogą Doliny Gąsienicowej - markery i oznaczają odpowiednio Czarny Staw Gąsienicowy (1624 m) i Zmarzły Staw (1788 m); czas przejścia ok. 2 godz., na odcinku od Zmarzłego Stawu do przełęczy umiarkowane trudności techniczne, miejscami ekspozycja, ubezpieczenia. Droga na Zawrat z Doliny Pięciu Stawów - bez trudności, znaki niebieskie, 1.30 godz. Do niedawa można było dojść do Zawratu ze Świnicy trawersując południowe zbocza Gąsienicowej Turni, a potem Niebieskiej i Zawratowej Turni; z powodu obrywu skalnego w 2018 roku szlak ten został zamknięty. Na Krzyżne można wejść zarówno z Hali Gąsienicowej (przez Dolinę Pańszczycy ), jak z Doliny Pięciu Stawów bez trudności - z Hali Gąsienicowej za znakami żółtymi 2.30 godz., z Doliny Pięciu Stawów do rozstaju dróg w pobliżu Wielkiego Stawu Polskiego (1665 m) za znakami niebieskimi, następnie za znakami żółtymi, 2 godz. Na Kozią Przełęcz z Hali Gąsienicowej 2 godz. (znaki niebieskie, potem żółte, niewielkie trudności, ubezpieczenia), z Doliny Pięciu Stawów 1.40 godz. (znaki niebieskie, potem żółte, niewielkie trudności, miejscami ekspozycja, ubezpieczenia). Na Kozi Wierch można wejść z Doliny Pięciu Stawów (niewielkie trudności techniczne na ostatnim odcinku, gdy szlak pokrywa się z odcinkiem Orlej Perci) za znakami niebieskimi do rozstaju dróg w pobliżu Wielkiego Stawu Polskiego, następnie za znakami czarnymi - od schroniska 1.35 godz. Z Hali Gąsienicowej można też dojść do Orlej Perci drogą prowadzącą Żlebem Kulczyńskiego, osiągającą grań w pobliżu Przełączki nad Dolinką Buczynową (znaki kolejno niebieskie, żółte, zielone i czarne, dość trudno, ekspozycja, ubezpieczenia, ok. 2 godz.), do miejsca w pobliżu wierzchołka Zadniego Granatu (znaki kolejno niebieskie, żółe i zielone, bez trudności, 2.15 godz.), a także na Skrajny Granat (znaki niebieskie, od Czarnego Stawu Gąsienicowego żółte, droga poczatkowo łatwa, później nieco trudniejsza, w klku miejscach ubezpieczona, 2.15 godz.). Na odcinku między Skrajnym Granatem a Krzyżnem nie ma miejsc, w których można zejść ze szlaku.


Przejście całego szlaku (w warunkach letnich - w zimie droga nie jest dostępna dla turystów) zajmuje od 6 do 8 godzin. Dlatego zazwyczaj dzieli się wyprawę na co najmniej dwa odcinki - od Zawratu do Granatów i od Granatów do Krzyżnego. Należy podkreślić, że w dobrych warunkach (przy suchej skale i pełnej widoczności) Orla Perć nie powinna przekraczać możliwości przeciętnego turysty, pod warunkiem, że będzie on sprawny fizycznie oraz odpowiednio przygotowany i wyposażony; jednak w złych warunkach (oblodzenie, brak widoczności zagrażający zgubieniem szlaku) droga staje się niezwykle trudna i niebezpieczna i w takich warunkach próba przejścia szlaku, nawet przez osoby dobrze przygotowane, nie powinna być podejmowana.

Uwaga. Nieco więcej informacji o poszczególnych odcinkach Orlej Perci można znaleźć odpowiednio na stronach Zawrat, Kozi Wierch i Granaty. Należy jednak mieć na uwadze, że zamieszczone tam informacje mają charakter bardzo ogólny i nie mogą w żadnej mierze zastąpić profesjonalnego przewodnika lub/i mapy.