Bergamo

Miasto i gmina w północnych Włoszech, w Lombardii, położone 57 km na północny wschód od Mediolanu , 43 km na północny zachód od Brescii (➤ mapka)(➤ mapka). Czwarte pod względem liczby mieszkańców (po Mediolanie, Brescii i Monzie) miasto Lombardii i stolica prowincji, jedno z najbardziej uprzemysłowionych i najbogatszych miast Włoch. Węzeł komunikacyjny, z międzynarodowym lotniskiem Orio al Serio International Airport, znanym też jako Il Caravaggio International Airport (będącym trzecim pod względem liczby pasażerów międzynarodowym lotniskiem we Włoszech), dworcem kolejowym i przebiegającą w pobliżu miasta autostradą A4. Główną atrakcją turystyczną jest Città Alta (Bergamo Alta), położona na wzgórzach, otoczona murami obronnymi historyczna część miasta, uważana za jeden z najbardziej malowniczych zespołów architektonicznych we Włoszech i będąca drugą, po Mediolanie, najpopularniejszą atrakcją turystyczną Lombardii.


Bergamo leży u podnóża grupy górskiej znanej jako Prealpi Bergamasche, będącej częścią Alp Bergamskich (Alpi Bergamasche, Alpi Orobie), pasma górskiego Alp Wschodnich położonego miedzy Jeziorem Como (Lago di Como) a rzeką Oglio , powstającą poprzez połączenie potoków Narcanello i Frigidolfo (mających swe źródła, odpowiednio, w grupie Alpi dell’Adamello e della Presanella oraz w masywie Ortlera, łączących się w rejonie Ponte di Legno ) i płynącą najpierw doliną Val Camonica w kierunku Jeziora Iseo (Lago d'Iseo), a następnie, niedaleko Mantui , wpadającą do Padu. Markerem oznaczony jest wierzchołek Pizzo Coca (3050 m), najwyższego masywu Alp Bergamskich.

Na południe od miasta przebiega południkowo jedna z najważniejszych autostrad północnych Włoch, autostrada A4, łącząca Turyn, przez Mediolan , Brescię i Wenecję z Triestem.

Tereny, na których leży dzisiejsze Bergamo, były zamieszkałe już w czasach prehistorycznych. Samo miasto leży w miejscu, gdzie w Starożytności znajdowała się osada założona przez Celtów prawdopodobnie na początku IV wieku p.n.e., zajęta przez Rzymian w 49 roku p.n.e., nazwana Bergomum, i licząca w najlepszym okresie swego rozwoju ok. 10 tys. mieszkańców.

W V wieku miasto zostało zniszczone przez Attylę, w VI wieku stało się siedzibą jednego z księstw longobardzkich, a po podbiciu dzisiejszej Lombardii przez Karola Wielkiego - stolicą jednej z prowincji jego imperium.

Od XI wieku Bergamo było niezależnym państwem, które w 1167 roku przyłączyło się do tzw. Ligi Lombardzkiej, broniącej niezależności swych członków przed Fryderykiem I Barbarossą. Pod koniec XIII wieku miasto znalazło się w rękach rodu Viscontich, a w 1428 roku przeszło pod panowanie Republiki Weneckiej.


W 1797 roku, po zawarciu w Campo Fornio traktatu pokojowego kończącego pierwszy etap wojen napoleońskich, Bergamo stało się częścią tzw. Republiki Cisalpińskiej, potem Republiki Włoskiej, a następnie, w 1805 roku, Królestwa Włoch. Po Kongresie Wiedenskim Bergamo znalazło się w granicach podporządkowanego Cesarstwu Austriackiemu Królestwa Lombardzko-Weneckiego, w 1859 roku - w granicach Królestwa Sardynii, by ostatecznie, w 1861 roku, wejść w skład zjednoczonych Włoch. Z uwagi na dużą liczbę pochodzących z Bergamo ochotników, którzy przyłączyli się do zorganizowanej w 1860 roku przez Giuseppe Garibaldiego kluczowej dla ostatniej fazy Risorgimento wyprawy tysiąca ochotników (la spedizione del mille) przeciwko Królestwu Obojga Sycylii, miasto zyskało przydomek "miasta tysiąca" (Città dei Mille), do dziś używany.



Bergamo składa się z dwu części o wyraźnie odrębnym charakterze. Jedną jest "górne miasto" (Città alta) - położone na kilku wzgórzach stanowiących najbardziej na południe wysunięte odgałęzienie Prealp Bergamskich średniowieczne miasto otoczone dobrze zachowanymi weneckimi murami obronnymi i skupiające większość zabytków.

Drugą częścią Bergamo jest "dolne miasto" (Città bassa), położone nieco niżej, na równinie, obejmujące tereny niegdyś zajmowane przez różne większe i mniejsze miejscowości zbudowane wzdłuż kilku głównych szlaków komunikacyjnych łączących historyczne Bergamo z Mediolanem, Brescią i innymi miastami Lombardii, intensywnie urbanizowane i unowocześniane od końca XIX wieku, dziś tworzące duży, jednolity organizm miejski. Między dwiema częściami miasta kursuje kolejka linowo-terenowa (Funicolare di Bergamo Alta), której dolna (271 m n.p.m.) i górna (356 m n.p.m) stacja są oznaczone odpowiednimi markeami na jednej z mapek zamieszczonych niżej.

Centrum "górnego miasta", wokół którego skupia się większość zabytków i atrakcji turystycznych Bergamo, stanowi plac znany jako Piazza Vecchia , zajmujący miejsce dawnego forum rzymskiego. Środek placu, z częściowo średniowieczną, częściowo renesansową zabudową, zajmuje fontanna - Fontana Contarini - pochodząca z 1780 roku. Pierzeję południowo zachodnią tworzy Palazzo della Ragione , w Średniowieczu centrum władzy politycznej. Historia budynku sięga końca XII (co czyni z niego jedną z najstarszych tego rodzaju budowli we Włoszech). Zniszczony w pożarze na poczatku XVI wieku, w końcu tego stulecia został odbudowany. Warto zwrócić uwagę na weneckiego lwa w centrum fasady (nad oknem), a we wnętrzu, w pomieszczeniu zwanym Sala delle Capriate, na cenne freski, z których najstarsze pochodzą z XIV wieku. Naprzeciwko Palazzo della Ragione, po północno-wschodniej stronie placu, stoi Palazzo Nuovo , zaprojektowany na poczatku XVII wieku, ukończony w 1928 roku pałac mieszczący jedną z najważniejszych bibliotek historycznych we Włoszech - Civica Biblioteca Angelo Mai di Bergamo. Od strony północno-zachodniej plac zamyka Palazzo del Podestà , budynek z XII wieku, mieszczący dziś m.in. Museo del Cinquecento, muzeum poświęcone XVI-wiecznej historii Bergamo, należące do sieci muzeów historycznych miasta (Museo delle storie di Bergamo), a w zachodnim rogu placu wznosi się na wysokość ponad 50 m wieża miejska z XI-XII wieku (Torre Civica, zwana też Campanone), pierwotnie jedna z wielu wież mieszkalno-obronnych budowanych przez bogate rody, dziś także należąca do wspomnianej przed chwilą sieci muzeów historycznych. Z wieży (wejście pieszo lub wjazd windą) rozciąga się spektakularny widok na miasto i okolice. Codziennie o godzinie 22.00 wieczorem sto uderzeń wiszącego na wieży dzwonu (największego w Lombardii) przypomina, jak za czasów weneckich, o konieczności zamknięcia bram miejskich).

Wąskim przejściem między Palazzo della Ragione a Campanone można przejść na Piazza Duomo , przy którym stoją trzy sakralne zabytki Bergamo: katedra św. Aleksandra (Duomo di Bergamo, Cattedrale di Sant'Alessandro), bazylika Santa Maria Maggiore (Basilica di Santa Maria Maggiore), oraz słynna Cappella Colleoni .


Jednonawowa, zbudowana na planie krzyża łacińskiego katedra św Aleksandra jest jedną z dwu katedr istniejących w Średniowieczu w Bergamo (z dwiema zwaśnionymi kapitułami). Ta, która pierwotnie była kościołem pod wezwaniem św. Aleksandra, została na początku drugiej połowy XVI wieku zburzona przez Wenecjan, którzy zbudowali na jej miejscu mury obronne. Na początku XVII wieku kapituły zostały połączone, a katedrą św. Aleksandra stał się dawny kościół św. Wincentego, przebudowany w drugiej połowie XVII wieku, a potem raz jeszcze, w wieku XIX, gdy dodana została neoklasycystyczna fasada.

Romański (ale z barokowym wystrojem wnętrza) kościół Santa Maria Maggiore (Basilica di Santa Maria Maggiore) pochodzi z drugiej połowy XII wieku. Ukończony został w wieku XIV, a później był jeszcze parokrotnie przebudowywany. Na Piazza Duomo z lewej strony transeptu wychodzi północny portal świątyni (zwany "portalem czerwonych lwów"), zwieńczony portykiem autorstwa Giovanniego da Campione, z połowy XIV wieku, podtrzymywanym przez kolumny wsparte na lwach z czerwonego marmuru werońskiego (stąd nazwa portalu), z potrójną loggią nad wejściem.

We wnętrzu warto zwrócić uwagę m.in. na krucyfiks z XIV wieku (nad balustradą prezbiterium), freski w transepcie, arrasy zdobiące ściany i filary, a także na nagrobek Gaetano Donizettiego, kopozytora urodzonego w Bergamo w 1797 roku. Do bazyliki dobudowana jest (od strony Piazza Duomo) Cappella Colleoni , zbudowana w XV wieku jako mauzoleum rodziny Bartolomeo Colleoniego, słynnego kondotiera włoskiego. Kaplica, słynąca zwłaszcza z z bogato zdobionej marmurowej fasady, uchodzi za arcydzieło architektury Renesansu.

Markerem oznaczona jest niewielka romańska ośmiokątna kaplica znana jako Tempietto di Santa Croce, której historia sięga XI wieku, a markerem - Battistero, również ośmiokątny budynek baptysterium pochodzacy z pierwszej połowy XIV wieku.


Uważana za główną ulicę górnej części Bergamo Via Bartolomeo Colleoni łączy rejon Piazza Vecchia z Piazza della Cittadella , kwadratowym placem otoczonym budynkami niegdyś należącymi do kompleksu twierdzy Viscontich z XIV wieku, poźniej wielokrotnie przebudowywanymi. Dziś są m.in. siedzibą dwóch muzeów: Muzeum Archeologicznego (Museo Civico Archeeologico) oraz Muzeum Nauk Przyrodniczych (Museo di Scienze Naturali Enrico Caffi).

Markerem oznaczony jest położony na przeciwległym końcu Città alta, na wzgórzu Sant Eufemia, pochodzący z XIV wieku zamek znany jako Rocca di Bergamo, stanowiący niegdyś istotną część systemu fortyfikacji miasta. Dziś zamek jest własnością gminy Bergamo i siedzibą muzeum poświęconego XIX-wiecznej historii miasta (i będącego jedną z sześciu części Museo delle storie di Bergamo). Marker oznacza muzeum biograficzne poświęcone Gaetano Donizettiemu (Museo Donizettiano), także będące częścią Museo delle storie di Bergamo, marker - Torre di Gombito, jedną z zachowanych w Bergamo dawnych wież mieszkalnych, wzniesioną ok.1100 roku, marker - kościół San Michele al Pozzo Bianco, o historii sięgającej VIII wieku, później wielokrotnie przebudowywany, znany z fresków, z których najstarsze pochodzą z XII wieku, a marker - udostępniony turystom dawny Klasztor św. Franciszka (Convento di San Francesco), kolejny oddział muzeum historycznego,


Do najważniejszych zabytków historycznej części Bergamo należą też oczywiście mury obronne (markerem oznaczona jest biegnąca wzdłuż południowej części murów ulica Viale delle Mura, od strony północnej przebieg linii fortyfikacji jest nieco bardziej skomplikowany), niegdyś całkowicie otaczające miasto, prawie w całości zachowane w dobrym stanie i od 2017 roku figurujące na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO; markerem oznaczona jest jedna z czterech bram miejskich, otwarta tylko dla pieszych Porta San Giacomo, zbudowana na przełomie XVI i XVII wieku z różowo-białego marmuru i uważana za najpiękniejszą z nich (pozostałe to Porta Sant'Agostino, Porta San Lorenzo i Porta Sant'Allessandro). Markery i oznaczają odpowiednio dolną i górną stację kolejki łączącej dolną i górną część miasta.

Jeśli chodzi o dolną część Bergamo, to jej główną arterią jest ciąg ulic Viale Papa Giovanni XXIII - Viale Roma - Viale Vittorio Emanuele II ), biegnących od dworca kolejowego na północny zachód w kierunku Porta San Giacomo. Dwiema bodaj najważniejszymi instytucjami kultury tej części miasta są: mieszcząca się w neoklasycystycznym pałacu Accademia Carrara galeria sztuki założona pod koniec XVIII wieku (m.in. z cenną kolekcją dzieł malarzy weneckich) oraz oznaczona markerem galeria sztuki współczesnej (Galleria d'Arte Moderna e Contemporanea, GAMeC), znana z organizowania interesujących wystaw czasowych; obie leżą stosunkowo niedaleko bramy znanej jako Porta Sant'Agostino

Za centrum uważa się okolice Piazza Vittorio Veneto i ulicy Sentierone . W tym rejonie stoi m.in. należąca do sieci Museo delle storie di Bergamo Torre dei Caduti, uważana za jeden z głównych zabytków dolnego miasta, wysoka na 45 metrów wieża, wzniesiona dla upamiętnienia mieszkańców Bergamo poległych podczas pierwszej wojny światowej, ale mająca też wzmacniać włoski patriotyzm lub raczej nacjonalizm, o czym w październiku 1924 roku w przemówieniu inauguracyjnym mówił otwarcie Benito Mussolini, na kilka miesięcy przed faktycznym ustanowieniem we Włoszech dyktatury faszystowskiej.