Val di Fassa

Val di Fassa - to położona we włoskim regionie Trydent-Górna Adyga, w prowincji Trydent, dolina w Dolomitach. Jest doliną o dużym znaczeniu komunikacyjnym, a także turystycznym, zarówno w sezonie letnim (turystyka piesza, wyprawy wysokogórskie, turystyka rowerowa), jak w zimie (narciarstwo alpejskie i biegowe oraz inne sporty zimowe).

Dolina Val di Fassa (nazwa niemiecka: Fassatal, nazwa ladyńska: Val de Fascia) - to szeroka dolina śródgórska, stanowiąca środkowy odcinek doliny potoku Avisio, lewego dopływu Adygi, między miejscowościami Moena i Canazei . Górna część doliny Avisio, powyżej Canazei, biegnąca od Canazei na wschód i południowy wschód w kierunku Passo Fedaia , pod masyw Marmolady , w którym Avisio ma swe źródła, nosi nazwę Val de Sóra (głównymi miejscowościami tej doliny są Alba i Penia , należące do gminy Canazei). Poniżej Moeny Avisio płynie najpierw doliną Val di Fiemme w stronę Predazzo , następnie doliną Val di Cembra, i wpada do Adygi w pobliżu miejscowości Lavis, ok. 8 km na północ od Trydentu.


Cała dolina należy do regionu zwanego Ladinią, zajmującego obszar ok. 1200 km² w trzech prowincjach dwóch regionów dzisiejszych Włoch, regionu Trydent-Górna Adyga i regionu Wenecja Euganejska (obok doliny Val di Fassa do Ladinii zalicza się doliny Val Gardena i Val Badia należące do prowincji Bolzano regionu Trydent-Górna Adyga, oraz Livinallongo i Ampezzo należące do regionu Veneto), zamieszkałego przez Ladynów - rdzenną ludność Dolomitów posługującą się reliktowymi dialektami języka retoromańskiego. Obejmuje sześć gmin: (od południa) Moena, Soraga di Fassa / Soraga, San Giovanni di Fassa / Sèn Jan, Mazzin / Mazin, Campitello di Fassa / Ciampedèl oraz Canazei / Cianacèi. Najważniejszymi miejscowościami doliny są: Moena, Soraga di Fassa , Vigo di Fassa , Pozza di Fassa , Pera , Mazzin , Campestrin , Fontanazzo , Campitello di Fassa oraz Canazei .

Otoczenie doliny Val di Fassa stanowi kilka ważnych z turystycznego punktu widzenia grup górskich: Latemar z najwyższym szczytem Cimon del Latemar / Diamandidturm (2842 m), Catinaccio / Rosengarten z najwyższym szczytem Catinaccio d'Antermoia (3002 m), Sassolungo z najwyższym szczytem Sassolungo / Langkofel (3181 m), Sella z najwyższym szczytem Piz Boè (3152 m) oraz Marmolada z najwyższym szczytem Punta Penia (3343 m).

Val di Fassa ma duże znaczenie komunikacyjne. Jej dnem biegnie główna szosa prowadząca przez Dolomity, droga SS48 (Grande Strada delle Dolomiti / Große Dolomitenstraße). Z Moeny wybiega na wschód droga SS346 prowadząca w stronę przełęczy Passo San Pelegrino i dalej do Falcade na zachodnim krańcu doliny Valle del Biois. W Vigo di Fassa na zachód odchodzi droga SS241 biegnąca w stronę przełęczy Costalunga i dalej w stronę Bolzano. Z Canazei na wschód wybiega droga SS641 prowadząca przez Passo Fedaia do ważnej turystycznie miejscowości Malga Ciapela położonej u stóp Marmolady, w prowincji Belluno. Z Canazei na północ biegnie droga na przełęcz Passo Sella łączącą Val di Fassa z doliną Val Gardena (markerem oznaczona jest przełęcz Passo Gardena).

Dolina Val di Fassa jest też jedną z najważniejszych z turystycznego punktu widzenia dolin w Dolomitach. Położone tu miejscowości mogą być punktem wyjścia wycieczek i wypraw górskich, zwłaszcza w grupach Latemar i Catinaccio / Rosengarten, w rejonie Dolomiti Fassane (południowo-zachodniej podgrupy grupy Marmolady), a także w rejonie Sassolungo. Doskonałymi punktami początkowymi wycieczek mogą być też wspomniane wyżej przełęcze drogowe.

W zimie w dolinie działa kilka ośrodków narciarskich, połączonych ze sobą oraz z innymi ośrodkami należącymi do największego we Włoszech regionu narciarskiego "Dolomiti Superski", oferującego setki kilometrów tras o różnym stopniu trudności i rozbudowaną sieć wyciągów. Val di Fassa jest też dobrym miejscem do uprawiania narciarstwa biegowego.



Moena (nazwa niemiecka: Mön or Moyen, nazwa ladyńska: Moéna) - to miejscowość i gmina (nieco ponad 2600 mieszkańców) położona na wysokości 1184 m n.p.m., nad Avisio, na południowym krańcu doliny Val di Fassa. W lecie Moena może być dobrą bazą wypadową dla osób zainteresowanych wycieczkami i poważniejszymi wyprawami górskimi, a także uprawiających turystykę rowerową. W zimie Moena jest popularnym ośrodkiem narciarskim, oferującym doskonałe warunki do uprawiania narciarstwa zarówno alpejskiego (ośrodki Moena-Alpe Lusia-Bellamonte / Trevalli i Passo San Pellegrino-Falcade / Trevalli) , jak biegowego (ośrodki Marcialonga i Alochet).




Soraga di Fassa (nazwa ladyńska: Soraga) - to licząca mniej niż 700 mieszkańców, położona na wysokości 1220 m n.p.m., siedziba jednej z 6 gmin w Val di Fassa. Leży między grupą Latermar na zachodzie a Dolomiti Fassane na wschodzie. Miejscowość jest jedną z najstarszych osad w dolinie i siedzibą gminy, choć nie ma znaczenia turystycznego jako ewentualny punkt wyjściowy wycieczek górskich.



Vigo di Fassa (nazwa niemiecka: Wiegen im Fasstal lub Vig im Fasstal, nazwa ladyńska: Vich in Ladin), do niedawna samodzielna gmina, od 1 stycznia 2018 roku jest liczącą ok. 1250 mieszkańców miejscowością w gminie San Giovanni di Fassa (Sèn Jan di Fassa) Leży przy drodze SS241, na wysokości 1382 m, na prawym brzegu Avisio, ok. 8 km na północ od Moeny, 12,5 km na południowy zachód od Canazei.

Vigo di Fassa, niegdyś miejscowośc, której mieszkańcy zajmowali się rolnictwem i hodowlą, jest dziś popularnym całorocznym ośrodkiem turystycznym. W lecie może być dobrą bazą dla osób uprawiających turystykę pieszą; w zimie działa niewielki ośrodek narciarski Vigo di Fassa - Catinaccio / Val di Fassa, położony na wysokości 1390-2000 m n.p.m., z ok. 14 km tras o różnym stopniu trudności. W centrum miasta znajduje się dolna stacja nowoczesnej kolejki linowej, którą można się w ciągu paru minut dostać do rejonu zwanego Ciampedie, położonego na wysokości 2000 m n.p.m., z panoramicznym pięknym widokiem na szczyty masywu Catinaccio i na całą dolinę Val di Fassa, będącego w lecie punktem wyjścia do wycieczek pieszych w rejonie Catinaccio, a w zimie głównym punktem wspomnianego ośrodka narciarskiego.




Pozza di Fassa (nazwa niemiecka: Potzach im Fasstal, nazwa ladyńska: Poza lub Poza de Fascia) - to licząca ok. 2300 mieszkańców miejscowość w gminie San Giovanni di Fassa (Sèn Jan di Fassa), położona u wylotu doliny Val San Nicolo (doliny bocznej doliny Val di Fassa), nad rzeką Avisio, 10 km na południowy zachód od Canazei. Siedziba gminy. Przez miejscowość przebiega droga SS48 (Strada statale 48 delle Dolomiti, Große Dolomitenstraße).

Dziś Pozza di Fassa jest jedną z najpopularniejszych miejscowości turystycznych w Val di Fassa. W lecie może być dobrą bazą dla osób uprawiających turystykę pieszą (zwłaszcza w grupie Catinaccio / Rosengarten i w podgruopie masywu Marmolady znanej jako Dolomiti Fassane). W zimie działa niewielki ośrodek narciarski Pozza di Fassa - Buffaure / Val di Fassa, położony na wysokości 1320-2354 m n.p.m., z ok. 14 km tras o różnym stopniu trudności, połączony z terenami narciarskimi, do których można się dostać z miejsowoścci Alba (ok. 1 km na południowy wschód od centrum Canazei), korzystając z kolejki linowej Ciampac.




Pera (także: Pera di Fassa) - to niewielka, licząca ok. 500 mieszkańców miejscowość położona ok. 1,5 km na północny wschód od Pozza di Fassa i tworząca z tą miejscowością praktycznie jeden organizm. Pera leży u wylotu doliny Val Vajolet i może być dobrym punktem wyjścia do wycieczek i poważniejszych wypraw górskich w grupie Catinaccio / Rosengarten.





Mazzin (naza niemiecka: Matzin, nazwa ladyńska: Mazin) - to licząca niecałe 600 mieszkańców miejscowość należąca do rozproszonej gminy Mazzin (której siedziba znajduje się w miejscowości Fontanazzo), położonej wyżej, niecałe 3 km na północny wschód od Mazzin). Leży przy jednej z najważniejszych dróg w Dolomitach, drodze SS48 (Strada statale 48 delle Dolomiti, Große Dolomitenstraße), między Pozza di Fassa a Campitello di Fassa, na wysokości 1395 m, w miejscu, gdzie dolina Val di Fassa skręca skręca na północny wschód, a jeszcze wyżej na wschód w stronę Canazei, u wylotu doliny Val Udai (doliny potoku Udai będącego orograficznie prawym dopływem rzeki Avisio, płynącej dnem doliny Val di Fassa), należącej do grupy górskiej Catinaccio / Rosengarten.




Mała miejscowość należąca do gminy Mazzin, położona u wylotu doliny Val di Dona, w grupie Catinaccio / Rosengarten.


Mała miejscowość należąca do gminy Mazzin, położona między Campestrin a Campitello di Fassa. Może być punktem wyjścia do zwiedzania grupy Catinaccio / Rosengarten przez dolinę Val di Dona.

Dolna część miejscowości (Fontanazzo di Sotto) jest siedzibą gminy Mazzin; część górna (Fontanazzo di Sopra) sąsiaduje z gminą Campitello di Fassa.



Campitello di Fassa (nazwa ladyńska: Ciampedél in Ladino) - to miejscowość i gmina (ok. 700 mieszkańców) położona w górnej części doliny Val di Fassa, na wysokości 1448 m n.p.m. Od XIX wieku ośrodek turystyczny. Za główne zabytki miejscowości uważa się XVI-wieczny kościół św.św. Filipa i Jakuba (Chiesa dei Santi Filippo e Giacomo) o początkach sięgających XIII wieku oraz ratusz. W Campitello di Fassa znajduje się dolna stacja koilejki linowej na Col Rodella (2387 m) - widokowe wgórze wznoszące się bezpośrednio nad miejscowością. W lecie Col Rodella może być dobrym punktem wyjścia do wycieczek w rejonie Sassolungo. W zimie wzgórze jest połączone infrastrukturą narciarską z ośrodkiem Canazei-Belvedere-Val di Fassa, położonym na wysokości 1450-2958 m n.p.m. i oferującym 23 km tras o różnym stopniu trudności i kilkanaście wyciągów, z dostępem do należącego do regionu "Dolomiti Superski" słynnego ośrodka Sella Ronda.




Canazei liczy niecałe 2 tys. mieszkańców. Jest najbardziej na północ wysuniętą, popularną miejscowością turystyczną doliny Val di Fassa, z rozbudowaną bazą noclegową i gastronomiczną.

W lecie Canazei jest doskonałą bazą wypadową dla wspinaczy działających w masywach Marmolady, Sassolungo i Sella, a także dla miłośników turystyki pieszej i rowerowej.

Canazei jest też ośrodkiem narciarskim, z dostępem do terenów w rejonie Passo Pordoi oraz Passo Sella (a poprzez to do słynnej okrężnej trasy narciarskiej znanej jako Sella Ronda. Z miejscowości Alba-Penia, ok. 1 km na południe od centrum Canazei, można, korzystając z kolejki linowej Ciampac dotrzeć, nie zdejmując nart, do tras narciarskich w regionie Pozza di Fassa i Vigo di Fassa.