Ardez

Licząca mniej niż 450 mieszkańców miejscowość położona w Szwajcarii, w dystrykcie Dolna Engadyna / Val Müstair (Engiadina Bassa / Val Müstair), jednym z jedenastu dystryktów kantonu Gryzonia. Jedna z najlepiej zachowanych, pod względem języka, tradycji kulturalnych, stylu życia i architektury, historycznych miejscowości regionu.


Ardez leży na wysokości 1467 m n.p.m., na lewym orograficznie brzegu rzeki Inn, na południowych zboczach Silvretty, pasma górskiego należącego do Alp Retyckich w Centralnych Alpach Wschodnich, położonego na granicy austriacko-szwajcarskiej, z najwyższym szczytem Piz Linard (3411 m).

Okoliczne tereny były zamieszkałe już w czasach prehistorycznych. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z IX wieku. Do końca 2014 roku Ardez było siedzibą niezależnej gminy; od 1 stycznia 2015 roku jest, wraz z zaliczanymi do niej przysiółkami, Bos-cha i Sur-En, jedną z miejscowości gminy Scuol , do której należą też Sent, Tarasp, Ftan i Guarda, dawniej także będące niezależnymi gminami.

W pobliżu Ardez przebiega droga 27, biegnąca dnem doliny Innu od granicy z Austrią , przez Zernez (gdzie odgałęzia się prowadząca na południowy wschód, przez Parc Naziunal Svizzer , założony w 1914 roku park narodowy o powierzchni 172,3 km², droga 28) w kierunku Sankt-Moritz i Silvaplany , gdzie łączy się z drogą 3, biegnącą dalej w stronę przełęczy Malojapass, doliny Val Bregaglia i granicy z Włochami.

Ardez jest jedną z najlepiej zachowanych historycznych miejscowości Dolnej Engadyny. Dla prawie 75% mieszkańców językiem ojczystym jest retoromański, dla ok. 20% - niemiecki, dla ok. 3% - włoski. Pielęgnowane są dawne zwyczaje i styl życia regionu, a zabudowa miejscowości zachowała się w niemal takim samym stanie, w jakim była w pierwszej połowie XVII wieku, z charakterystycznymi dla Engadyny malowidłami (wykonanymi często techniką sgrafitto) na fasadach budynków - markerem oznaczony jest budynek zwany najczęściej Haus Claglüna, ze zdobiącym go malowidłem przedstawiającym Ewę podającą Adamowi jabłko z drzewa poznania dobra i zła, uważany za najwybitniejszy i najcennejszy pod względem artystycznym przykład architektury Engadyny.



Wspomniany budynek stoi w pobliżu kościoła ewangelickiego wzniesionego w latach 1576-1577, z wysoką wieżą, widoczną z wielu miejsc w Ardez i okolicy. Markerem oznaczone są zachowane na skalistym wzgórzu ruiny zamku Steinsberg z początków XIII wieku oraz inne pozostałości z dawnych okresów historii regionu.

Z turystycznego punktu widzenia Ardez w lecie może być punktem wypadowym do wycieczek pieszych lub rowerowych; stosunkowo niedaleko jest do wspomnianego wyżej parku narodowego, Parc Naziunal Svizzer. Najbliższe większe tereny narciarskie, położone na wysokości 1250-2800 m, są w Scuol; w pobliżu Ardez można w zimie uprawiać narciarstwo biegowe.