Valchiavenna

Valchiavenna - to region alpejski położony w północnych Włoszech, w prowincji Sondrio w Lombardii, na północ od Jeziora Como . Głównymi atrakcjami turystycznymi regionu są położone w jego centrum historyczne miasto Chiavenna oraz otaczające Valchiavennę góry. W zimie turyści przyjeżdżają do ośrodka narciarskiego Madesimo-Campodolcino, uchodzącego za jeden z najnowocześniejszych w Lombardii. Główną drogą biegnąca przez Valchiavennę jest droga SS36, łącząca przełęcz Splügenpass (Passo dello Spluga), położoną na wysokości 2115 m n.p.m. na granicy ze Szwajcarią, z rejonem Mediolanu; ze wschodu, od strony szwajcarskiej Engadyny i doliny Val Bregaglia doprowadza do Chiavenny droga SS37, będąca przedłużeniem szwajcarskiej drogi 3 (➤ mapka)(➤ mapka).

Chiavenna - to liczące niecałe 7,5 tys mieszkańców, malowniczo położone na wysokości 333 m n.p.m., 127 km na północny wschód od Mediolanu , 70 km na północny zachód od Sondrio (➤ mapka)(➤ mapka), miasto znane bodaj najbardziej ze słynnego festiwalu "Sagra dei Crotti". Otaczający Chiavennę region składa się z trzech części - północnej, wschodniej i południowej. Część północną, miedzy Chiavenną a przełęczą Splügenpass, stanowi dolina Valle Spluga, zwana też Val San Giacomo, której dnem płynie rzeka Liro , mająca swe źródła w pobliżu przełęczy, a w Chiavennie wpadająca do Mery. Mera (w dialekcie lombardzkim: Maira) - to rzeka mająca swe źródła w pobliżu Piz Piot w Szwajcarii, płynąca najpierw na wschód, w pobliżu miejscowości Casaccia (położonej na południowy zachód od przełęczy Maloja ) skręcająca na południe, następnie na zachód, by ostatecznie w Chiavennie skręcić na południe, w stronę jeziora Lago di Mezzola i Jeziora Como . Dolina górnej Mery - to dolina Val Bregaglia , której większa część leży w Szwajcarii. Trzecią, południową część regionu Valchiavenna stanowi Bassa Valchiavenna (określana w niektórych źródłach jako "właściwa" dolina Valchiavenna) - dolina dolnej Mery, miedzy Chiavenną a rejonem jeziora Lago di Mezzola i Jeziora Como.

Od zachodu, północy i północnego wschodu Valchiavenna graniczy ze Szwajcarią; na południu i na południowym wschodzie otwiera się na Lombardię - na południu na rejon Jeziora Como, na południowym wschodzie na Valtelinę. Od zachodu ograniczają region Alpy Lepontyńskie, od wschodu Alpy Retyckie. Do ważniejszych szczytów alpejskich Alp Lepontyńskich wznoszących się nad Valchiavenną należą Pizzo Tambò (3279 m), Pizzo Ferrè (3103 m) oraz Pizzo Quadro (3015 m), szczyt znany też jako Cima de Pian Guarnei. Po wschodniej stronie doliny wyróżniają się Pizzo Suretta (3207 m), Pizzo Stella (3163 m) i Pizzo Galleggione / Pizz Gallagiun (3107 m) w paśmie Oberhalbstein, oraz Pizzo Ligoncio (3033 m) na zachodnim skraju grupy Bernina.


Prawie wszystkie miejscowości regionu mogą być dobrą bazą wypadową dla osób zainteresowanych turystyką pieszą lub rowerową. Do najbardziej znanych i popularnych destynacji turystycznych Valchiavenny należą, obok samej Chiavenny (zabytki, wspomniany wyżej festiwal "Sagra dei Crotti") i jej okolic (m.in. rezerwat Parco delle Marmitte dei Giganti), miejscowości położone w północnej części Valchiavenny - San Giacomo Filippo (sanktuarium), Campodolcino (wycieczki piesze, jezioro, sanktuarium), Madesimo (ośrodek sportów zimowych Madesimo-Campodolcino , uchodzący za najnowocześniejszy w Lombardii, z 60 km tras narciarskich) i Montespluga (wycieczki górskie w rejonie przełęczy Splügenpass), w dolinie Val Bregaglia Piuro (ślady tragicznego w skutkach osuwiska góry Monte Conto z 1618 roku, wodospad Acquafraggia) i Villa di Chiavenna , a w południowej części regionu Gordona (wycieczki górskie, canyoning) i okolice jeziora Lago di Mezzola (rezerwat Riserva Naturale Pian di Spagna e Lago di Mezzola ).


Jak wspomniano wyżej, Chiavenna - to historyczne miasto i gmina (niecałe 7,5 tys mieszkańców) położone na wysokości 333 m n.p.m. w otoczeniu gór (Alp Lepontyńskich na zachodzie, Alp Retyckich na wschodzie), nad rzeką Merą. Jest największym miastem regionu i popularnym ośrodkiem turystycznym, znanym m.in. ze słynnego festiwalu "Sagra dei Crotti" (zob. "Sagra dei Crotti")

Za najważniejszy zabytek Chiavenny uważa się kolegiatę św. Wawrzyńca (Collegiata di San Lorenzo), zespół kościelno-klasztorny, którego początki sięgają V wieku, lecz który był później jeszcze kilkakrotnie restaurowany i rozbudowywany.

Przy Piazza Castello stoi Palazzo Balbiani (znany jako Il Castello), zamek-pałac wzniesiony w XV wieku przez hrabiów Balbiani, wkrótce potem prawie całkowicie zniszczony, zrekonstruowany w XX wieku. Na północny wschód od Palazzo Balbiani, na wzgórzu, rozciąga się Parco Paradiso, ogród botaniczny i park archeologiczny, z ruinami średniowiecznego zamku i widokiem na miasto. Jeszcze dalej na północny wschód znajduje się rezerwat znany jako Parco delle Marmitte dei Giganti, z licznymi formacjami pochodzenia polodowcowego w postaci głębokich cylindrycznych otworów, zwanych z uwagi na ich kształt i wielkość "kotłami (lub garnkami) olbrzymów" (marmitta - garnek, rondel).

















Przełęcz drogowa położona na wysokości 2115 m n.p.m. między szczytami Pizzo Tambò (3279 m) w Alpach Lepontyńskich i Pizzo Suretta (3207 m) w Alpach Retyckich, na granicy szwajcarsko-włoskiej. Przez przełęcz biegnie droga znana po stronie szwajcarskiej jako Splügenpassstrasse, po stronie włoskiej jako droga SS36.

Jadąc na przełecz z Chiavenny trzeba pokonać 1782 m różnicy wysokości na dystansie 30 km. Droga jest bardzo kręta (52 ostre zakręty) i w złych warunkach atmosferycznych lub w nocy może być trudna i niebezpieczna. W przeszłości przełęcz miała duże znaczenie jako transalpejskie przejście drogowe; dziś takiego znaczenia już nie ma, zwłaszcza że otwarta jest tylko w lecie. Jest jednak chętnie odwiedzana przez turystów, zarówno przez osoby uprawiające turystykę pieszą, jak przez rowerzystów, ale też przez lubiących górskie drogi turystów zmotoryzowanych.




Piuro - to gmina licząca niecałe 2 tys. mieszkańców, której część zajmuje najbardziej na zachód wysunięty odcinek doliny Val Bregaglia, między Chiavenną i miejscowością Villa di Chiavenna położoną tuż przy granicy ze Szwajcarią, a druga, północna część leży w głębokiej dolinie Val di Lei (używana jest też pisownia Val di Lej) w paśmie znanym jako Oberhalbsteiner Alpen, należącej, jako jedyna włoska dolina alpejska, do zlewiska Morza Północnego.

W XV-XVI wieku Piuro było znanym w całej Europie jednym z najbogatszych miast regionu, ośrodkiem handlu jedwabiem (wytwarzanym w rejonie Jeziora Como) oraz miejscem wydobywania i produkcji różnego rodzaju wyrobów ze steatytu. W 1618 roku miasto zostało prawie całkowicie zniszczone przez ogromne osuwisko (szacuje się, że zginęło wówczas co najmniej 1200 osób) i po tej katastrofie nie wróciło do dawnej świetności. Dzisiaj turyści mogą odwiedzić muzeum poświęcone historii miejscowości przed katastrofą (Museo degli scavi di Piuro), zwiedzić XVI-wieczny renesansowy pałac będący niegdyś wiejską rezydencją jednego z bogatych rodów dawnego Piuro, a także zobaczyć słynny wodospad, Cascate dell'Acquafraggia, od dawna uznawany za atrakcję przyrodniczą, wzmiankowany m.in. przez Leonarda da Vinci w Kodeksie Atlantyckim.





Villa di Chiavenna - to miejscowość i gmina (ok. 1000 mieszkańców), położona na wysokości 633 m n.p.m., w Val Bregaglia, nad Merą, poniżej zbiornika na Merze zasilającego hydroelektrownię, sąsiadująca ze szwajcarską gminą Bregaglia.

Markerem oznaczony jest stojący w centrum miejscowości Urząd Gminy. Za najważniejsze atrakcje turystyczne gminy uważane są stare rezydencje w centrum miejscowości i pobliskie rezydencje wiejskie oraz crotti (zob. niżej), w tym bodaj najbardziej znane Crotti di Motta ; w miejscowości Ponteggia warto też rzucić okiem na odrestaurowaną tradycyjną XVII-wieczną prasę winiarską. Z kilku kościołów w gminie najbardziej interesujące są kościół parafialny San Sebastiano , zbudowany w 1454 roku jako oratorium, w pierwszej połowie XVIII wieku przebudowany, oraz kościół św. Barnaby (San Barnaba), wzmiankowany już w 1178 roku i pierwotnie poświęcony św. Marcinowi (San Martino), również w połowie XVIII wiekku przebudowany (we wnętrzu warto zwrócić uwagę na odkryte w XX wieku freski przedstawiające Ostatnią Wieczerzę).

• Crotti ( w liczbie pojedynczej crotto, w Szwajcarii grotto, w dialekcie lombardzkim crott) - to powstałe w sposób naturalny w wyniku dawnych osuwisk w zboczach dolin górskich jaskinie charakteryzujące się wiejącym w nich zimnym prądzie powietrza, utrzymującym stałą temperaturę ok. 8 stopni Celsjusza (zarówno w lecie, jak w zimie). Jaskinie takie występują w Alpach głównie w rejonie Jeziora Como, w regionie Valchiavenna oraz w szwajcarskim kantonie Ticino. Crotti były tradycyjnie wykorzystywane przez miejscowość ludność jako miejsca przechowywania żywności, w tym serów, kiełbas i wina. Obecnie crotti, przekształcone w lokale gastronomiczne i sklepiki z regionalnymi produktami są ważnym elementem obsługi ruchu turystycznego.