Chiavenna

Historyczne miasto i gmina (niecałe 7,5 tys mieszkańców) w Lombardii, położone w prowincji Sondrio, na północ od Jeziora Como , 127 km na północny wschód od Mediolanu , 70 km na północny zachód od Sondrio , 127 km na południe od Churu , stolicy Gryzonii, niedaleko granicy ze Szwajcarią (➤ mapka)(➤ mapka). Chiavenna jest największym miastem alpejskiego regionu Valchiavenna i popularnym ośrodkiem turystycznym, znanym m.in. ze słynnego festiwalu "Sagra dei Crotti" (zob. niżej). Przez miasto przebiega droga SS36, prowadząca od przełęczy Splügenpass / Passo dello Spluga (2115 m) na granicy ze Szwajcarią do Mediolanu; w Chiavennie łączy się z nią droga SS37 będąca przedłużeniem szwajcarskiej drogi 3 prowadzącej w stronę Chiavenny z Górnej Engadyny przez przełęcz Malojapass (1815 m) i dolinę Val Bregaglia (➤ mapka)(➤ mapka).

Chiavenna leży na wysokości 333 m n.p.m., w otoczeniu gór (Alp Lepontyńskich na zachodzie, Alp Retyckich na wschodzie), nad rzeką Merą (w dialekcie lombardzkim: Maira), która ma swe źródła w pobliżu Piz Piot, na południowy zachód od przełęczy Septimerpass (2310 m) i płynie najpierw na wschód, w pobliżu miejscowości Casaccia skręca na południe, a następnie na zachód w stronę Chiavenny. W Chiavennie Mera skręca na południe i (zabierając też wody swego prawego dopływu, Liro , mającego źródła w pobliżu przełęczy Splügenpass) płynie w stronę jeziora Lago di Mezzola i Jeziora Como (➤ mapka)(➤ mapka).

Chiavenna była znana już w Starożytności (w czasach rzymskich nosiła nazwę "Clavenna"). Jej znaczenie było związane z jej strategicznym położeniem w miejscu, gdzie łączyły się dwa ważne szlaki transalpejskie. Jeden prowadził z północy przez położoną na wysokości 2115 m n.p.m. przełęcz Splügenpass , drugi przychodził ze wschodu, z doliny Val Bregaglia, gdzie z rejonu Churu można było dotrzeć bądź przez przełęcz Septimerpass (2310 m) , bądź okrężną drogą przez przełęcz Julierpass (2284 m) , Engadynę i przełęcz Malojapass .

To strategiczne położenie decydowało o znaczeniu Chiavenny również w Średniowieczu i w czasach nowożytnych, gdy miasto pozostawało przez pewien czas pod kontrolą biskupów Churu, później Księstwa Mediolanu, wreszcie, do roku 1797, pod kontrolą Gryzonii (Graubünden, wówczas Freistaat der Drei Bünde, państwa sprzymierzonego ze Starą Konfederacją Szwajcarską). W okresie napoleońskim Chiavenna, podobnie jak Valtelina i rejon Bormio, weszła w skład tzw. Republiki Cisalpińskiej, a nastepnie podporządkowanego Napoleonowi Królestwa Włoch. Po Kongresie Wiedeńskim znalazła się w granicach Królestwa Lombardzko-Weneckiego, prowincji Cesarstwa Austriackiego, a po zjednoczeniu Włoch - w granicach włoskiej Lombardii.

Za najważniejszy zabytek Chiavenny uważa się kolegiatę św. Wawrzyńca (Collegiata di San Lorenzo), zespół kościelno-klasztorny przy Piazza Don Pietro Bormetti , którego początki sięgają V wieku, lecz który był później jeszcze kilkakrotnie restaurowany i rozbudowywany (we wnętrzu warto zwrócić uwagę na datowaną na 1156 rok chrzcielnicę). Markerem oznaczona jest XVI-wieczna dzwonnica, a markerem - udostępniony zwiedzającym skarbiec, w którym można zobaczyć m.in. "Pace di Chiavenna", słynną bogato zdobioną okładkę Ewangelii z XI wieku, kolekcję drewnianych rzeźb z XV i XVI wieku, zbiór szat liturgicznych, itp.

Markerem oznaczony jest plac zwany Piazza Castello, przy którym stoi Palazzo Balbiani (znany jako Il Castello), wzniesiony w XV wieku przez hrabiów Balbiani, wkrótce potem prawie całkowicie zniszczony, zrekonstruowany w XX wieku. Na północny wschód od Palazzo Balbiani, na wzgórzu, rozciąga się Parco Paradiso , ogród botaniczny i park archeologiczny, z ruinami średniowiecznego zamku i widokiem na miasto. Jeszcze dalej na północny wschód znajduje się rezerwat znany jako Parco delle Marmitte dei Giganti , z licznymi formacjami pochodzenia polodowcowego w postaci głębokich cylindrycznych otworów, zwanych z uwagi na ich kształt i wielkość "kotłami (lub garnkami) olbrzymów" (marmitta - garnek, rondel).



Na Starym Mieście warto zatrzymać się na dłużej na moście z posągiem św. Jana Nepomucena (Via Paolo Bossi), z pięknymi widokami na przepływającą przez miasto Merę oraz na pobliskim Placu Pestalozziego (Piazza Rodolfo Pestalozzi) z fontanną ze steatytu (pietra ollàre) otaczającą granitowy obelisk; stąd na północny wschód, w stronę Piazza Castello, biegnie jedna z najładniejszych i najbardziej charakterystycznych ulic Chiavenny, Via Francesco Dolzino .

Chiavenna może być dobrą bazą wypadową do zwiedzania całego regionu Valchiavenna. Markerem na zamieszczonej wyżej mapce oznaczone jest duże rondo, w którym łączą się drogi SS36 i SS37. Pierwsza nich prowadzi na północ w stronę miejscowości Campodolcino i Madesimo (w zimie popularny ośrodek narciarski) i dalej przez przełęcz Splügenpass do Szwajcarii, zaś na południe - na pierwszym odcinku ulicą Viale Consoli Chiavenaschi przez oznaczony na wspomniamej mapce markerem most na Merze - w stronę jeziora Lago di Mezzola i Jeziora Como . Droga SS36 prowadzi w stronę doliny Val Bregaglia , w której jeszcze przed granicą ze Szwajcarią warto zdwiedzić Piuro i położoną tuż przed granicą miejscowość Villa di Chiavenna (➤ mapka)(➤ mapka).

• Crotti ( w liczbie pojedynczej crotto, w Szwajcarii grotto, w dialekcie lombardzkim crott) - to powstałe w sposób naturalny w wyniku dawnych osuwisk w zboczach dolin górskich jaskinie charakteryzujące się wiejącym w nich zimnym prądzie powietrza, utrzymującym stałą temperaturę ok. 8 stopni Celsjusza (zarówno w lecie, jak w zimie). Jaskinie takie występują w Alpach głównie w rejonie Jeziora Como, w regionie Valchiavenna oraz w szwajcarskim kantonie Ticino. Crotti były tradycyjnie wykorzystywane przez miejscowość ludność jako miejsca przechowywania żywności, w tym serów, kiełbas i wina. Obecnie crotti, przekształcone w lokale gastronomiczne i sklepiki z regionalnymi produktami są ważnym elementem obsługi ruchu turystycznego. Najbardziej znaną imprezą wykorzystującą tradycję crotti jest "Sagra dei Crotti" - organizowany w Chiavennie od 1956 roku corocznie we wrześniu (z przerwą w latach 1961-1965) festiwal kulinarny, z towrzyszącymi imprezami mizycznymi, tanecznymi, itp., przyciągający każdego roku do miasta ok. 3 tys. turystów.