Lozanna / Lausanne

Lozanna [Lausanne] - to miasto (ok. 140 tys. mieszkańców) we francuskojęzycznej części Szwajcarii, położone na północnym brzegu Jeziora Genewskiego, między znanymi szwajcarskimi regionami winiarskimi La Côte (na zachód od miasta) i Lavaux (na wschód od miasta), 104 km na południowy zachód od Berna i 64 km na północny wschód od Genewy (➤ mapka)(➤ mapka). Stolica kantonu Vaud. Lozanna jest czwartym (po Zurychu, Genewie i Bazylei) pod względem liczby mieszkańców miastem Szwajcarii, drugim najważniejszym (po Genewie) ośrodkiem intelektualnym, gospodarczym i kulturalnym Romandii i znanym ośrodkiem turystycznym. Głównym zabytkiem Lozanny jest ukończona w 1275 roku katedra Notre-Dame, uważana za jedno z najwybitniejszych dzieł architektury gotyckiej w Szwajcarii. Lozanna jest znana również jako siedziba Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. Miasto jest jednym z ważniejszych węzłów komunikacyjnych w Szwajcarii, z lotniskiem , stacją kolejową oraz portem (➤ mapka)(➤ mapka).

Wiadomo, że tereny, na których leży dzisiejsza Lozanna, były zamieszkałe już w neolicie. W Starożytności istniała tu - mniej więcej w miejscu dzisiejszej dzielnicy Vidy, na południowy zachód od centrum miasta (La Cité) - osada celtycka. Później w tym samym miejscu zbudowali obóz wojskowy Rzymianie (po zwycięstwie legionów Gaiusa Juliusza Cezara nad Helwetami w bitwie pod Bibracte w 58 p.n.e.), wznosząc też twierdzę na oddalonym nieco od brzegu Jeziora Genewskiego wzgórzu. Osada wokół obozu, znana pod nazwą Lousonna i stanowiąca ważny punkt na szlaku prowadzącym przez przełęcz zwaną dziś Wielką Przełęczą św. Bernarda z Italii do Galii - rozwijała się zapewne do połowy III wieku. później, z powodu powtarzających się najazdów Alemanów, mieszkańcy przenieśli się wyżej, na tereny łatwiejsze do obrony, ale najwięcej śladów z czasów rzymskich pozostało w Vidy; tam też znajduje się stanowisko archeologiczne (le site archéologique de Lousonna) oraz interesujące muzeum, Le Musée romain de Lausanne-Vidy, oznaczone na mapce poniżej markerem .


Po upadku Cesarstwa Rzymskiego miasto, w ślad za zmianami politycznymi w ówczesnej Europie, przechodziło z rąk do rąk (początkowo przez pewien czas było w rękach Burgundów), stale jednak zyskując na znaczeniu, zwłaszcza po tym, jak pod koniec VI wieku, po synodzie w Mâcon w roku 585, biskup podupadającego już wówczas Aventicum, św. Mariusz, przeniósł biskupstwo do Lozanny. Od 1032 roku Lozanna należała formalnie do Świętego Cesarstwa Rzymskiego, najpierw pozostając pod panowaniem Burgundów, później dynastii sabaudzkiej.

W czasach nowożytnych kluczowe znaczenie dla losów Lozanny miała reformacja: w 1529 przybył do miasta Wilhelm Farel (1489-1565), wybitny francuski kaznodzieja protestancki, zaś w 1536 roku Lozanna przeszła w wyniku akcji zbrojnej w ręce Berna, które już wcześniej przyjęło reformację - kościoły i klasztory katolickie uległy likwidacji (pierwszym kościołem katolickim, jaki powstał w Lozannie po 1536 roku, jest wzniesiona dopiero w latach 1832-1836 świątynia znana jako bazylika Notre-Dame du Valentin oznaczona na mapkach poniżej markerem ).

Panowanie Berna nad Lozanną oraz opanowanym wkrótce potem całym regionem dzisiejszej Wodezji trwało do końca XVIII wieku, gdy po wkroczeniu wojsk napoleońskich region najpierw odzyskał formalną niezależność (pozostając jednak w strefie wpływów Francji), a wkrótce później, w 1803 roku, stał się - jako kanton Vaud - częścią Szwajcarii.

Jedną z najważniejszych dat w najnowszej historii Lozanny było otwarcie w 1906 roku tunelu kolejowego pd przełęczą Simplon (długiego na prawie 20 km, prowadzącego z Brig w Szwajcarii do Domodossoli we Włoszech): Lozanna stała się wówczas jednym z najważniejszych międzynarodowych węzłów komunikacyjnych w Europie, leżących na trasie bezpośredniego połączenia z Paryża do Rzymu, a także na trasie pokonywanej przez słynny Orient-Express, z Paryża do Stambułu i Aten.

Duże zmiany zaszły w mieście w latach 30. XX wieku, gdy Lozanna została radykalnie przebudowana i unowocześniona. W 1964 roku Lozanna była miejscem, gdzie zorganizowano Szwajcarską Wystawę Narodową (Exposition nationale suisse). Dziś Lozanna jest jednym z ważniejszych ośrodków intelektualnych, gospodarczych i kulturalnych Szwajcarii, siedzibą wielu ważnych instytucji naukowych (np. jednej z dwu politechnik federalnych - École polytechnique fédérale de Lausanne) i kulturalnych (m.in. orkiestry symfonicznej i chóru opery lozańskiej - Opéra de Lausanne i Ensemble Vocal Lausanne, orkiestry kameralnej - Orchestre de Chambre de Lausanne, baletu Béjarta - Béjart Ballet Lausanne, szwajcarskiego archiwum filmowego - Cinémathèque suisse, i innych), a także miejscem, gdzie organizowane są szwajcarskie i międzynarodowe festiwale muzyczne, filmowe, konkurs tańca, itp. W skali Międzynarodowej Lozanna jest znana m.in. jako siedziba Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.


Lozanna leży w centrum francuskojęzycznej części Szwajcarii, na północnym brzegu Jeziora Genewskiego, na zboczu wznoszącym się od nabrzeżnej dzielnicy Ouchy (markerem oznaczony jest tzw. zamek Ouchy - Château d'Ouchy, dziś hotel) położonej na wysokości 374 m n.p.m., poprzez stare miasto (La Cité) z katedrą , położone średnio na wysokości 495 m, do miejsc położonych wyżej - np. zbudowanego w 1915 roku ogromnego centrum kongresowego i wystawowego znanego jako Palais de Beaulieu (552 m), galerii malarstwa Fondation de l'Hermitage (590 m), mieszczącej się w budynku na terenie parku zwanego Parc de l'Hermitage , lasku (ze stawem i wieżą widokową) Bois de Sauvabelin (680 m), czy miejsc położonych jeszcze wyżej, ok. 500 m ponad lustrem wody Jeziora Genewskiego. Teren, na którym leżą centralne dzielnice Lozanny, jest dość urozmaicony - tworzą go trzy wzgórza, la Cité, le Bourg i Saint-Laurent, oddzielone od siebie wąwozami, którymi niegdyś płynęły niewielkie rzeki (dziś zasypane), a połączone mostami, z których jednym z ważniejszych jest Grand-Pont, oznaczony markerem . Centrum miasta stanowią okolice placów, Place de la Palud , Place de la Riponne i Place Saint-François . Markery - oznaczają najważniejsze muzea Lozanny, a markery - - parki i tereny zielone.

O nadbrzeżnej dzielnicy Ouchy, położonej na południe od centrum, zob. niżej. W dzielnicy Vidy, na południowy zachód od centrum, oprócz ronda , na którym kończy się prowadząca do Lozanny autostrada, zaznaczone jest wspomniane już wyżej muzeum rzymskie, Le Musée romain de Lausanne-Vidy , pobliskie budynki biura międzynarodowych instytucji olimpijskich , oraz cmentarz - Le Cimetière du Bois-de-Vaux - gdzie m.in. jest pochowany Pierre de Coubertin, ale także inne znane osoby niegdyś związane z Lozanną, np. Coco Chanel.


Za główny zabytek Lozanny uchodzi katedra - La cathédrale Notre-Dame de Lausanne , położona na wschód od rue Madelaine, osi łączącej dwa ważne place starego miasta, Place de la Palud i Place de la Riponne , zbudowana na pozostałościach fundamentach rzymskiego castrum i późniejszych bazylik, karolińskiej i romańskiej, w latach 1170-1230. Ukończona w 1275 roku, została konsekrowana przez papieża Grzegorza X w obecności cesarza Rudolfa I Habsburga. Od czasów reformacji jest kościołem protestanckim.

Katedra lozańska uchodzi za najwybitniejsze dzieło architektury gotyckiej w Szwajcarii, wzorowane na katedrach północnej Francji i południowej Anglii. Jest to trójnawowa bazylika z transeptem i półkoliście zamknietym prezbiterium oraz wieżą na skrzyżowaniu naw (dokończoną dopiero w XIX wieku) z hełmem o wysokości 75 m. Z dwóch zaprojektowanych wież fasady powstała tylko jedna, południowa; w północnej, niedokończonej, mieści się tzw. kaplica Machabeuszów z późnogotyckimi stallami z XVI wieku. Główny portal, pochodzący z lat 1515-1536, uchodzi za arcydzieło rzeźby późnogotyckiej; słynna też jest ogromna maswerkowa rozeta z witrażami z połowy XIII wieku, w południowym ramieniu transeptu. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na malowidła ścienne i detale rzeźbiarskie, a także na ambonę z XII wieku.

Na północ od katedry, przy placu zwanym Place du Château, stoi tzw. Château Saint-Maire , zbudowany w latach 1400-1430. Do 1536 roku była to siedziba biskupów, później, po zdobyciu miasta przez Berno, siedziba nowych władz - aż do 1798 roku, gdy wkroczyli do Lozanny Francuzi. Późnogotycki budynek, odrestaurowany na przełomie XVIII i XIX wieku, jest dziś własnością kantonu Vaud i siedzibą jego władz.

W dwóch budynkach stojących na południe od katedry mieszczą się dwa interesujące muzea.

Markerem oznaczone jest muzeum historyczne (Musée historique de Lausanne), mieszczące się w budynku, który był siedzibą biskupstwa, zanim zbudowano Château Saint-Maire, a którego początki sięgają XI wieku (później był przebudowywany, m.in. w XV wieku i kilkakrotnie w XVIII wieku). Marker oznacza MUDAC - Musée de Design et d'arts Appliqués Contemporains, muzeum wzornictwa i sztuki użytkowej (rzeźby, ceramika, szkło, biżuteria, grafika, itp.).


Place de la Palud jest otoczony budynkami pochodzącymi w większości z XVIII i XIX wieku. Od strony południowej (dokładniej, od strony południowo-zachodniej) wznosi się ratusz z niewysoką wieżą zegarową, zbudowany w latach 1673-1675, pełniący kiedyś rolę ośrodka politycznego, ale też hali handlowej oraz punktu obserwacyjnego z dzwonem ostrzegającym przed niebezpieczeństwem. Blisko wschodniego krańca placu stoi fontanna (Fontaine de la Justice ), jedna z ponad 300 istniejących w mieście; tu zaczyna się też uliczka zwana Escaliers du Marché , z drewnianymi krytymi schodami prowadzącym w stronę katedry.

Na północ od Place de la Palud, w odległości kilku minut spacerem, leży duży plac, zwany Place de la Riponne , którego południowo-wschodnią pierzeję stanowi pałac znany jako Palais de Rumine - zbudowany w 1896 roku w stylu neorenesansu florenckiego według projektu architekta z Lyonu, Gasparda Andrégo. Mieszczą się tu dziś muzea - m.in. kantonalne muzeum sztuki (Musée cantonal des beaux-arts) oraz muzeum archeologiczne i historyczne (Musée cantonal d'archéologie et d'histoire).

Idąc z kolei z placu Riponne na północny zachód, po paru minutach dochodzi się do ulicy zwanej rue du Valentin i wznoszącej się w pobliżu skrzyżowania wspomnianej już wyżej katolickiej bazyliki Notre-Dame du Valentin ; kierując się stąd na południowy zachód dostępną tu tylko dla pieszych ulicą rue du Valentin, a dalej jej przedłużeniem, rue Chaucrau, dociera się do niewielkiego placu, przy którym wznosi się inna znana świątynia Lozanny - kościół Saint-Laurent , zbudowany w latach 1716-1719 na fundamentach wcześniej tu istniejącego kościoła.

Na południe od Place de la Palud leży inny ważny plac Lozanny, plac św. Franciszka (Place Saint-François ), przy którym stoi kościół Saint-François z XII-XIII wieku. Plac jest jednym z najważniejszych węzłów komunikacji miejskiej w Lozannie (przebiegają tędy trasy większości autobusów) i jednym z najbardziej ruchliwych miejsc w mieście, z licznymi restauracjami i sklepami.

Na wschód biegnie stąd Rue de Bourg , jedna z głównych ulic handlowych Lozanny, zaś na północny zachód jedna z głównych arterii miasta - Rue du Grand-Pont; z Grand-Pont , mostu nad położonym niżej Place Centrale, widać, jeśli się patrzy na północny wschód, wieże katedry, na północnym zachodzie wieżę Bel-Air , najstarszego wieżowca Lozanny, zbudowanego w 1931 roku, mieszczącego m.in. salę koncertową (Salle Métropole), instytucje, biura, ale też mieszkania, zaś na zachodzie (w dole, w wąwozie dawnej rzeki Flon) - dzielnicę Flon, niegdyś jedną ze "złych dzielnic" Lozanny, przekształconą w latach 30. XX wieku w dzielnicę eksluzywnych sklepów, galerii sztuki, kin, itp.

• Jedną z osobliwości Lozanny, przedstawianą w wielu źródłach jako główna atrakcja turystyczna miasta, jest muzeum sztuki prymitywnej - La Collection de l'art brut , założone przez francuskiego malarza Jeana Dubuffeta, od 1971 roku będące własnością miasta, mieszczące się w XIII-wiecznym Château de Beaulieu, znajdującym się niedaleko wspomnianego już wyżej centrum kongresowego Palais de Beaulieu .

Lozanna uważana jest za jedna z najbardziej "zielonych" miast Europy. Oprócz parku olimpijskiego (Parc Olympique ), ogrodu botanicznego (zob. niżej) oraz wspomnianych już wyżej parku Hermitage i lasku Sauvabelin warto pamiętać o jeszcze co najmniej dwóch "zielonych" terenach Lozanny:

• parku Mon-Repos , w stylu angielskim, z pałacykiem Mon Repos i położonym w pobliżu budynkiem z 1927 roku, w którym mieści się szwajcarski trybunał federalny (Le Tribunal fédéral ), najwyższy w Szwajcarii organ władzy sądowniczej, oraz
• promenadzie Montbenon (L'esplanade de Montbenon ), z rozległym widokiem na Jezioro Genewskie i otaczające je Alpy.

• Ouchy, niegdyś wioska rybacka, jest dziś nadbrzeżną dzielnicą Lozanny. Markerem oznaczona jest stojąca blisko brzegu Jeziora Genewskiego dawna siedziba biskupów Lozanny, zamek-pałac Ouchy (Château d'Ouchy), którego początki sięgają drugiej połowy XII wieku. W końcu XIX wieku zamek został całkowicie przebudowany (zachowana została z dawnej budowli tylko wieża główna); dziś mieści się w nim hotel. Na zachód od zamku znajdują się porty - pasażerski Lausanne-Ouchy , jachtowy i handlowy . Na wschód od zamku Ouchy leży Place du Port, przy którym stoją luksusowe hotele, m.in. Hotel Angleterre & Résidence i Beau-Rivage Palace .
  
  

  

  LOZANNA

  Ouchy, widok w stronę portu jachtowego i hotelu Château d'Ouchy
  fot. AL
  Jeszcze nieco dalej na wschód zaczyna się promenada nadbrzeżna, Quai de Belgique, biegnąca między Jeziorem Genewskim a parkiem olimpijskim (Parc Olympique ), na terenie którego znajduje się słynne muzeum olimpijskie Muzeum Olimpijskie (Musée olympique ), poświęcone historii sportu i ruchu olimpijskiego.
  
  Markerem oznaczone jest inne interesujące muzeum lozańskie, poświęcone fotografii Musée de l'Élysée (również znajdujące się na terenie parku olimpijskiego), a markerem - położony na północ od rejonu portów, ogród botaniczny (Jardin botanique de Lausanne, znany też jako Jardin botanique du Crêt-de-Montriond), sąsiadujący z dużym parkiem zwanym Parc de Milan.

• Lozanna jest miastem, z którym w taki lub inny sposób związanych było wiele ważnych osobistości z różnych dziedzin, m.in. założyciel Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego Pierre de Coubertin, francuski dramaturg i reżyser Jean Anouilh, francuski tancerz i choreograf Maurice Béjart, francuska projektantka mody Coco Chanel, historyk brytyjski Edward Gibbon (autor Zmierzchu i upadku cesarstwa rzymskiegi), fiński wojskowy i polityk Emil Mannerheim, belgijski pisarz Georges Simenon (twórca postaci komisarza Maigreta), i wielu innych. Warto też pamiętać, że w Lozannie w 1937 roku zmarł jeden z najwybitniejszych kompozytorów polskich, Karol Szymanowski.
• Warto wiedzieć, że 24 lipca 1923 roku, po wielu miesiącach negocjacji, został w Lozannie podpisany traktat pokojowy, tzw. traktat lozański, zamykający formalnie udział Turcji w I wojnie światowej, określający jej nowe granice i legitymizujący rząd Mustafy Kemala (Atatürka).