Zermatt

Miejscowość w Szwajcarii, w kantonie Valais / Wallis, położona na wysokości 1620 m n.p.m., u podnóża jednej z najbardziej znanych gór w Alpach Szwajcarskich - Matterhornu (fr. Cervin, 4478 m n.p.m.), 74 km na południowy wschód od Sionu , 36 km na południowy zachód od Visp , 45 km na południowy zachód od Brig , jednego z najważniejszych węzłów komunikacyjnych w dolinie Rodanu (➤ mapka)(➤ mapka). Miejscowość należy do najsłynniejszych i najdroższych miejscowości turystycznych w Szwajcarii i na świecie (z ok. 6 tys. jej mieszkańców ponad 1/3 stanowią rezydenci zagraniczni), znanym zwłaszcza jako centrum alpinizmu i całoroczny ośrodek narciarski. W mieście nie ma ruchu pojazdów spalinowych - dojazd jest możliwy wyłącznie koleją (linią z Brig) lub (jeśli kogoś stać na taki środek lokomocji) helikopterem (z jednego z najbliższych lotnisk - Genewa, Zurych, Mediolan).


Zermatt leży w niemieckojęzycznej części kantonu Valais / Wallis, na południowym końcu doliny Mattertal (jednej z dolin bocznych wielkiej doliny Rodanu), w kotlinie prawie całkowicie otoczonej najwyższymi szczytami Alp Szwajcarskich.

Szczytem najbardziej znanym i najściślej związanym z Zermatt jest Matterhorn (fr. Cervin, 4478 m n.p.m.), położony mniej niż 10 km (w linii prostej) od centrum miasta. Od południowego wschodu kotlinę Zermatt ogranicza masyw Monte Rosa, ze szczytami Monte Rosa (albo Dufourspitze, 4634 m n.p.m.), który jest drugim pod względem wysokości szczytem alpejskim (po Mont Blanc) i dalej - Lyskamm (4527 m) , Castor (4228 m) , Pollux (4092 m) , wreszcie pięciowierzchołkowy Breithorn z najwyższym, zachodnim wierzchołkiem na wysokości 4164 m n.p.m. Klein Matterhorn (3883 m) stanowi zachodni kraniec grzbietu prowadzącego od Monte Rosa ku przełęczy Theodulpass (3295 m) . Od wschodu kotlinę Zermatt ogranicza masyw Dom (4545 m) , zaś od zachodu - Weisshorn (4505 m) . Miejscem, z którego doskonale widać szczyty otaczające Zermatt, w szczególności masyw Monte Rosa oraz Matterhorn, jest grzbiet Gornergrat (3135 m) , z obserwatorium astronomicznym, hotelem i stacją słynnej kolejki Gornergratbahn, położonymi w pobliżu szczytu, na wysokości 3089 m n.p.m.

Zermatt leży blisko granicy z Włochami: przełęcz Theodulpass , położona na wysokości 3295 m n.p.m., ok. 10 km (w linii prostej) od miasta, jest przełęczą graniczną, skąd, po włoskiej stronie, można dostać się do miejscowości Breuil-Cervinia i Valtournenche w jednej z bocznych dolin Doliny Aosty.


Do połowy XIX wieku Zermatt było niewielką wioską górską, z rolnictwem i pasterstwem stanowiącym główne zajęcia mieszkańców. Wydarzeniem, które spowodowało, że miejscowość stała się sławna, było zdobycie, 14 lipca 1865 roku, Matterhornu - jako jednego z najpóźniej zdobytych szczytów alpejskich - przez siedmioosobowy zespół zorganizowany przez angielskiego alpinistę Edwarda Whympera, który już wcześniej podejmował nieudane próby wejścia na szczyt, uchodzącego, być może z powodu groźnego wyglądu, za niedostępny.

Sukces ten został okupiony śmiercią czterech członków zespołu (w tym wybitnego przewodnika alpejskiego z Chamonix, Michela Croza), którzy zginęli spadając w przepaść podczas zejścia ze szczytu - wrócili tylko Whymper i dwaj szwajcarscy przewodnicy, ojciec i syn Taugwalderowie; zarazem jednak w decydującym stopniu przyczynił się do zmiany statusu Zermatt. Wejście na Matterhorn uznano za jedno z najwybitniejszych osiągnięć w historii alpinizmu, Matterhorn stał się górą-symbolem, a Zermatt - jednym z najbardziej popularnych celów turystycznych w Szwajcarii i jedną z miejscowości najszybciej rozwijających infrastrukturę noclegową i gastronomiczną, a także rozbudowujących sieć schronisk oraz różnego typu kolei górskich i różnego typu wyciągów umożliwiających coraz liczniej przyjeżdżających do miasta turystom wspinaczkę, wędrówki górskie i uprawianie narciarstwa.

Najbardziej bodaj znanym z urządzeń turystycznych w Zermatt jest wspomniana wyżej kolejka zębata, zwana Gornergratbahn, która ze stacji dolnej w Zermatt (usytuowanej w pobliżu głównego dworca kolejowego ) wywozi turystów, przez Findeln , Riffelalp , Riffenberg i Rotenboden , w pobliże obserwatorium astronomicznego na szczycie Gornergrat (3135 m n.p.m.). Przejazd trwa niewiele dłużej niż pół godziny, stacja docelowa (i hotel) leży na wysokości 3089 m n.p.m., a z platformy widokowej rozciąga się niezrównany widok obejmujący ponad 20 czterotysięczników, w tym Matterhorn i masyw Monte Rosa.

Korzystając z innej linii, ze stacją dolną oznaczoną markerem , można przez Furi , Schwarzsee i Trockener Steg wyjechać aż na Klein Matterhorn , skąd roztacza się spektakularny widok we wszystkich kierunkach - górna stacja kolejki znajduje się na wysokości 3820 m n.p.m. i jest reklamowana jako najwyżej położona stacja kolei górskiej w Europie (z Trockener Steg można też wyjechać na na wspomnianą wyżej graniczną przełęcz Theodulpass .


Jak wspomniano wyżej, Zermatt kojarzy się przede wszystkim ze wspinaczką i narciarstwem.

Co się tyczy wspinaczki, to oczywiście najambitniejszym wyczynem dla każdego, kto znajdzie się w Zermatt, byłoby wejście na Matterhorn. Standardowa droga prowadzi przez Schwarzsee (dokąd można dojechać), schronisko Hörnli (na wysokości 3260 m n.p.m.) - i dalej północno-wschodnią granią, zwaną Hörnli Grat (którą szedł też Whymper); jest to jednak przedsięwzięcie tylko dla osób w doskonałej kondycji, z odpowiednim doświadczeniem, odpowiednim przygotowaniem do wyprawy, i (jeśli się nie jest profesjonalistą) w towarzystwie miejscowego przewodnika (trzeba się tu liczyć ze sporym wydatkiem). Podobne warunki dotyczą wyprawy na Monte Rosa, gdzie standardowa droga prowadzi przez schronisko Monte Rosa położone na wysokości 2795 m n.p.m. (tu z kolei można dojechać do stacji Rotenboden na wysokości 2815 m n.p.m. kolejką na Gornergrat). Za stosunkowo najłatwiejszy do zdobycia szczyt w masywie Monter Rosa uchodzi Breithorn - głównie dlatego, że korzystając z kolejek górskich można wyjechać, jak wspomniano wyżej, aż na Klein Matterhorn, na wysokość 3820 m n.p.m., skąd w ciągu 2 godzin można wyjść na szczyt.

Dla większości turystów przyjeżdżających do Zermatt tego rodzaju wyprawy, nawet na Breithorn (4164 m), byłyby zbyt trudne (choć niekiedy, nawet w odniesieniu do Matterhornu, są podejmowane przez osoby niedoświadczone i nieprzygotowane, co każdego roku powiększa łączną liczbę ofiar, które straciły na tej górze życie); ale też nie ma powodu, by takie przekraczające możliwości przedsięwzięcia podejmować.

Można bowiem w rejonie Zermatt wybrać sie na jedną z wielu możliwych wycieczek dostępnych praktycznie dla każdego (choć niektóre też wymagają dobrej kondycji, a niekiedy nawet pomocy miejscowego przewodnika): należą do nich np. Gornerschlucht, czyli nadzwyczaj malowniczy przełom rzeki Gornervisp (przysiółek Blatten, kwadrans spaceru od centrum), słynny Gletscher-Palast, czyli położona na wysokości 3883 m n.p.m., w pobliżu szczytu Klein Matterhorn , grota lodowa, do której można się dostać windą ze stacji Matterhorn Glacier Paradise, lub (po drodze na Klein Matterhorn) jezioro górskie Schwarzsee ze stojącą nad nim kaplicą "Maria zum Schnee"; warto też zobaczyć inne jeziora w okolicach Zermatt, takie jak np. Riffelsee (w okolicy Rotenboden, poniżej Gornergrat), Leisee (niedaleko Sunnegga), Grindjisee , Grünsee czy Stellisee .

Osoby lepiej przygotowane i dobrze wyposażone mogą pomyśleć o wyprawach trudniejszych, choć nie tak trudnych, jak wyprawy szczytowe. Jedną z takich możliwości jest tzw. Tour Matterhorn / Tour du Cervin / Tour del Cervino - okrążająca masywy Weisshornu , Dent Blanche i Matterhornu długa (prawie 150 km, ok. 10 dni), ale uważana za jedną z najpiękniejszych w Alpach trasa trekkingowa prowadząca m.in. przez Randę , Topalihütte , Jungu , Gruben , Zinal , Les Haudères , Arollę , Prarayer , Breuil i wreszcie przełęcz Theodulpass (3295 m) z powrotem do Zermatt (doliny Mattertal, Turtmanntal / Val de Tourtemagne, Val d'Anniviers i Val d'Hérens w Szwajcarii oraz Val de Bonaz i Valtournenche we Włoszech, najwyższy punkt trasy na wysokości 3311 m n.p.m., ogółem ponad 12 km podejść, 7 wysokich przelęczy alpejskich).

Zermatt jest też jednym z etapów (najczęściej początkowym i końcowym) innej znansłynnej trasy trekkingowej znanej jako Tour Monte Rosa - zob. Monte Rosa.


Narciarstwo w regionie Zermatt można uprawiać przez cały rok - w zimie do dyspozycji jest ok. 360 km tras, w lecie ok. 20 km (na lodowcu pokrywającym rejon przełęczy Theodulpass ).

W przewodnikach opisujących Zermatt i okolice wyróżnia się na ogół trzy główne tereny narciarskie:

• stoki położone na wschód od Zermatt: Sunnegga - Blauherd - Rothorn ,
• stoki położone na południowy wschód od Zermatt, w stronę szczytów Gornergrat i Stockhorn
• rejon przełęczy Theodulpass - stoki po stronie szwajcarskiej (rejon zwany "Matterhorn glacier paradise und Schwarzsee", na północ od przełęczy, w stronę Stockener Steg i Furi ) oraz stoki po stronie włoskiej, w stronę miejscowości Breuil-Cervnia i Valtournenche .

Przez Zermatt płynie główna rzeka doliny - the Matter Visp , mająca swe źródła w lodowcach u stóp (na wschodzie) masywu Monte Rosa i (na zachodzie) szczytów Dent d'Hérens and Dent Blanche. Za główną ulicę Zermatt uważa się Bahnhofstrasse, ulicę biegnącą mniej więcej południkowo od głównego dworca kolejowego (w pobliżu znajduje się też dolna stacja kolejki na Gornergrat ) w kierunku katolickiego kościoła św. Maurycego ; obszar między Bahnhofstrasse a Matter Visp, mniej więcej od dworca do kościoła, można uważać za centrum miejscowości.

Tuż obok kościoła, na Kirchplatz, znajduje się wejście do interesującego (a obowiązkowego dla każdego, kto interesuje się tematyką górską i historią alpinizmu) muzeum alpejskiego - Matterhorn Museom , mieszczącego się w podziemiach dawnego kasyna. Można w nim zobaczyć m.in. eksponaty związane z historią pierwszego wejścia na Matterhorn, ale także np. jeden z dwóch kamieni przyniesionych ze szczytu Matterhornu przez pierwszego astronautę szwajcarskiego, Claude'a Nicolliera (który uczestniczył w misji kosmicznej w roku 1993) - drugi z tych kamieni został podobno odniesiony na wierzchołek.

W Zermatt nie ma samochodów; mogą tu wjeżdżać tylko pojazdy uprzywilejowane oraz rezydenci (którzy, wyposażeni w specjalne zezwolenia, mogą parkować na północnych obrzeżach miejscowości). Cały transport w Zermatt oparty jest na pojazdach elektrycznych - oraz konnych.

Najbliższą miejscowością, do jakiej można dojechać samochodem, jest Täsch (skądinąd doskonałe miejsce dla amatorów narciarstwa biegowego, z licznymi, łatwymi i trudnymi trasami w pobliżu i licznymi wypożyczalniami sprzętu), położone 7 km na północ od Zermatt, gdzie można zostawić samochód na jednym z dużych parkingów. Między Täsch a Zermatt funkcjonuje wahadłowy transport kolejowy (pociągi odjeżdżają co 20 minut, przejazd trwa 12 minut). Oczywiście można przyjechać do Zermatt bezpośrednio z Visp lub Brig (pociągi chodzą mniej więcej co godzinę), bez konieczności przesiadania się w Täsch (➤ mapka)(➤ mapka).

• Okolice Zermatt stanowią doskonały teren dla uprawiania kolarstwa górskiego. W Zermatt i w Täsch są wypożyczalnie sprzętu, łatwo też o mapy z trasami rowerowymi (np. w biurze informacji turystycznej w pobliżu stacji kolejowej w Zermatt). Prawie wszystkie koleje górskie wszystkich typów dopuszczają przewóz rowerów (choć na ogół za dodatkową opłatą).

• Szczególną atrakcją jest tzw. Glacier Express - pociąg kursujący między Zermatt a słynnym kurortem i ośrodkiem narciarskim Sankt Moritz, położonym na wysokości ok. 1800 m n.p.m. w kantonie Gryzonia. Przejazd, w specjalnych wagonach pozwalających na oglądanie zachwycających widoków we wszystkich kierunkach, trwa 7 godzin (po drodze 91 tuneli i 291 mostów) i dostarcza niezwykłych wrażeń.